Dabran Platform

Dabran Platform دابڕان، پلاتفۆرمێكی ڕۆشنگەرییە، تێده‌كۆشێ، ره‌خنه‌ی ئازادو ویژدان، ببنه‌ بنه‌مای بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ https://dabran.net/Darbara.aspx?jimare=1

پلاتفۆرمی دابڕان

دابڕان، پلاتفۆرمێكی ڕۆشنگەریی سەربەخۆیە، تێده‌كۆشێ، ره‌خنه‌ی ئازادو ویژدان، ببنه‌ بنه‌مای بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ، به‌ره‌و گۆڕانكاری هه‌مه‌لایه‌نه‌ی هزرو فه‌لسه‌فه‌ و بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی رۆشنگه‌رانه‌. گۆڕانكارییه‌ك كه‌ رای گشتی له‌ هه‌ژمونی سه‌له‌فیه‌ت، سه‌ربه‌ست بێ.

باوەڕبوون بە ئازادی یەك پاكێجە و تەجزیئە ناكرێ.. دیار عەزیز مستەفائەگەر دژی هاتنی سوپای توركیاین بۆ هەرێمی كوردستان (كە ...
08/09/2024

باوەڕبوون بە ئازادی یەك پاكێجە و تەجزیئە ناكرێ..
دیار عەزیز مستەفا

ئەگەر دژی هاتنی سوپای توركیاین بۆ هەرێمی كوردستان (كە ئەسڵوایە دژی بین)، دەبێ دژی هاتنی پاسدار و میلیشیای پاشكۆشیان بین.. ئەگەر شەو و ڕۆژ شین دەگێڕیت بۆ ئازادی لە هەولێر، خۆ دەبێ بوێریی ئەوەشت هەبێ دژی پێشێلكارییەكانی سلێمانی بیت بۆ نمونە داخستنی (چاودێر)ی مەلا بەختیار! ئەگەر شەو و ڕۆژ لەسەر پەكەكە دێیە دەنگ، دەبێ لەسەر دیموكرات و كۆمەڵە و حزبەكانی ڕۆژهەڵاتیش دەنگت هەبێت چونكە ئەوان كوردێكی پاكن و ڕێزیش لە هەرێمی كوردستان دەگرن.

بەداخەوە زۆر بەناو ئازادیخواز دەبینم نیوەی شتەكان بە ئازادیخوازی لێكدەداتەوە و بۆ نیوەكەی دیكەش ورتەی لێوە نایەت، مرۆڤ نازانێ ئەمە ناوبنێت چی!

بەم بۆنەیەوە، مەلا بەختیار و ناوەندەكەی لە هەموان بوێرانەتر ڕووبەڕووی ئەو رەوتە كۆنەپەرستانەیە بوونەتەوە كە هەندێك گرووپی ئایینی كاری لەسەر دەكەن، لەم ڕوانگەیەوە من زۆر بەداخم بۆ ئەو جموجۆڵە بێمانایانەی سەرانی یەکێتی لە دژی مەلا بەختیار و دەزگاكانی كردوویانە و پێموایە چۆڵكردنی زیاتری ساحەكەیە بۆ رەوتە توندڕەو و كۆنەپەرستەكان!

07/09/2024
ڕاگەیەنراوی (پلاتفۆڕمی دابڕان)ڕۆژی ڕەشی (٥)ی ئەیلول، دابڕانێکی تری تێڕامانە لە باوەڕی بەڕبەڕیخوازیی..پلاتفۆڕمی دابڕان لە...
06/09/2024

ڕاگەیەنراوی (پلاتفۆڕمی دابڕان)
ڕۆژی ڕەشی (٥)ی ئەیلول، دابڕانێکی تری تێڕامانە لە باوەڕی بەڕبەڕیخوازیی..

پلاتفۆڕمی دابڕان لەمیانی (١٠) ساڵ مێژووی مەدەنییەت و خەباتی خواستە سەردەمییەکانیدا، بێ لە چاندنی چەمکە چارەنوسسازەکان، بێ لە ئاوڕدانەوە لە ئاداب و ئەندێشەی ئازادیخوازیی، بێ لە سەنگەری سیستەمێکی دادپەروەر و دنیابینییەکی هەقخواز، هیچ هەنگاوێکی بە پێچەوانەی پەیامی ڕۆشنگەرییەوە نەناوە. دابڕان دنیابینییەکی سەردەمیانە و سیمایەکی نوێی ناو نەریتە کۆمەڵایەتی و کلتورییەکەی کوردستانە. ویستوویەتی ویژدانی مرۆڤبوونمان بدوێنێت و باوەڕبوون بە عەقڵی ئازاد و ڕەخنە و ڕۆشنگەریی بکاتە فەرهەنگ و فەلسەفەی ژیانی کۆمەڵایەتی و سیاسیمان. دابڕان لە گۆشەنیگای گۆڕانکاریی بەرەو بابەتیبوون، لە زەمینەی دابڕانی زانستی و زمانی ڕەخنە و جوانییەکانی جیاوازییەوە سەکۆیەکی دامەزراندبوو. لەو سەکۆیەدا لەوپەڕی ڕاست و ئاینییەوە تا ئەمپەڕی چەپ و سیکیۆلار شوێنی تێدا دەبوویەوە. ڕاسپاردەی حەوت کۆنفڕانسی نێودەوڵەتی دابڕان تەنهاوتەنها ڕاسپاردەی پەروەدەیی و ڕۆشنگەریی کوردەواریی بوون. خولە ڕۆشنگەرییەکانی دابڕان تەنهاو تەنها خولی خێزانی و خەسڵەتی ئەخلاقێکی خاوێنی مرۆڤانەو دەستگرتن بوون بە بەها و باوەڕی ئاینییەوە، بۆیە دابڕان دنیابینیەک بوو دژی کەلتووری (هەڵمەتە سیلاح)، دژی فەرهەنگی هەڵکوتان و هێز، دژی سەپاندن و بازرگانیکردن بە بەندایەتی و باوەڕی کوردەوارییەوە..

ئێمە وەک پلاتفۆڕمی دابڕان، لە ڕاگەیاندنمانەوە تاوەکو ڕۆژی ڕەشی (٥)ی ئەیلول، ڕۆژی هەڵکوتانە سەر سەکۆی جیاوازی، ڕۆژی قۆڵبەستکردنی چیرۆک و خەیاڵ و زمان و ئەدەب، ڕۆژی شکاندنی دەرگای شیعر و ئەرشیفی ڤیستیڤاڵەکان، ڕۆژی ڕەشی کوژاندنەوەی ڕووناکیی و ڕەخنە، بەدەنگی بەرز، لە پایتەختی ڕۆشنبیرییەوە، بەوپەڕی شانازییەوە، وەک چۆن بووین بە ئاسۆی داهێنان و فەرهەنگی ئەم شارە، وەک چۆن بووین بە ڕووی سووری جوانیەکانی مێژووی شار، ئاوەهاش فەرهەنگی فەوزا و فەرهوود، فەلسەفەی هەڵکوتان و دەرگا شکاندن دەدەینە دوواوە و دەمانەوێ بڵێین، ئێمە دابڕانی دنیای تاریک و نەریتی نوتەکین، دابڕانی ڕۆژی ڕەش و قۆناغێکی نوێی خەباتی مەدەنییەت و ئازادیخوازین.

٥ی ڕەشی ئەیلولی ٢٠٢٤
پلاتفۆڕمی دابڕان/سلێمانی

هەموارى جەعفەرى "کارەساتە"  چوارى ئەم مانگە کاتێک پەرلەمانى عیراق ویستى یەکەم خوێندنەوە بۆ هەموارکردنەوەى یاساى بارى کەس...
04/09/2024

هەموارى جەعفەرى "کارەساتە"

چوارى ئەم مانگە کاتێک پەرلەمانى عیراق ویستى یەکەم خوێندنەوە بۆ هەموارکردنەوەى یاساى بارى کەسێتى بکات، ئاگرى لەناو پەرلەمان بەرداو خوێندنەوەکە دواخرا، دواتریش ئاگرەکە پەڕیەوە ناو شەقامى عێراقى‌‌و تا ئێستاش مشتومڕ سەبارەت بەتێپەڕاندنی ئەم هەموارکردنەوەیە بەردەوامە کە بە"هەمواری جەعفەری" ناودەبرێت، پێشبینیش دەکرێت لەئەگەری تێپەڕاندنیدا لێکەوتەی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی بەدوای خۆیدا بهێنێت.

سۆزان مەنسور کەریم، پەرلەمانتارى عیراق‌و دوو پەرلەمانتارى سونەو شیعە کە هەرسێکیان ئافرەت بوون لەبەشى میدیایى ئەنجومەنى نوێنەران، کۆنگرەیەکى ڕۆژنامەوانیان بەست، بەتوندى دژى هەموارى یاساکە وەستانەوەو وتیان "ئەوەى لەپەرلەمان ڕوودەدات دژى پێکەوە ژیانى پێکهاتەکان‌و کۆمەڵگاى نوێى عیراقیە".

لایەنە شیعەکانی "چوارچێوەی هەماهەنگی" کە سوورن لەسەر تێپەڕاندنی هەموارکردنی باری کەسێتی‌، پشت ئەستورن بەزۆرینەی پەرلەمانیی خۆیان‌و مەرجەعیەتی شیعە لەنەجەف کە پشتیوانیەتی. هاوکات پاڵپشتیی بەشێک لەفراکسیۆنە سوننەکانیشیان دەستەبەر کردووە، کە ئەمانیش لەبەرامبەردا خوازیاری دەرکردنی یاسای لێبوردنی گشتین بۆ هەزاران زیندانی سوونە. ئەمەش بەڕێککەوتنێکی سیاسی وەسف دەکرێت بۆ تێپەڕاندنی هەردوو یاساکە پێکەوە، سۆزان مەسنور دەڵێت "ئەوەی ڕوودەدات لەسوودى کۆمەڵگاى عێراقى نیە".

کێشەى هەرە گەورەى ئەوانەى دژى هەمواى یاساى بارى کەسیێتین، دەستکاریکردنى تەمەنى یاسایى شووکردنى کچانە بۆ خوار ١٨ ساڵ، لەگەڵ پاشەکى تەڵاقى ئافرەتان کە بەشێوەیەکى گشتى بەرگى مەزهەبى بە بەر یاساى بارى کەسێتى دەکات.

بەهار مەحمود، پەرلەمانتارى پێشووى عێراق‌و خاوەن بڕوانامەى دکتۆرا لەیاسا، هەموارى یاساى بارى کەسێتى بە "کارەسات" وەسف دەکات، چونکە ئەگەر هەموارەکە بکرێت. عێراق هەنگاوێکى ناوە بەتەواوى پێچەوانەى چەندین ڕێکەوتن‌و بەڵێنامەیە کە عێراق دەربارەى مافەکانى ژن‌و منداڵ ئەنجامیداوە، هەمیش پێچەوانەى دەستورى عێراقە.

بەهار بەئاوێنەى وت "ئەو یاسایەى ئێستا هەیە هى ساڵى ١٩٥٩یە، قانونێکى مەدەنى‌و گونجاوە بۆچى بگەڕێنرێتەوە بۆ دواوە؟!".

بەبڕواى دکتۆرە بەهار ئەو هەموارەى داواى دەکرێت سیفاتى یاسایى نیەو عێراق بەرەو نائارامى دەبات، گرنگترین پرسیاریش ئەوەیە ئایا لەمەودا هاوسەرگیریی نێوان پەیڕەوانی ئایینزاکانی شیعەو سونە چى لێدێت؟ ئەگەر شیعەو سوونە هەریەکەو بارى کەسێتتى خۆیان بەجۆرێک ڕابگرن دۆخەکە بەرەو چى دەڕوات؟

بەهار لەمبارەوە وتی "ئێمە چەند ساڵە ئایین لەدەوڵەت جیا دەکەینەوە، ئێستا عێراق دووبارە بەرەو ویلایەتى فەقێ هەنگاو دەنێت".

٨ى ئاب، سەدان ژن لەبەغدا کۆبونەوە دژى هەموارى یاساى بارى کەسیەتى وەستانەوە، بەدروشمى (نەخێر بۆ پەرلەمان، نەخێر بۆ هەموار)، توڕەیى خۆیان بەرامبەر هەموارەکە پیشان دا. ڕۆژێک دواتر ئاگرى توڕەیى پەڕییەوە بۆ کوردستان‌و لەسلێمانى‌و هەولێریش بەهەمانشێوە چالاکوانانى بوارى مافەکانى ژنان بەدەنگێکى بەرز دژى یاساکە وەستانەوەو دژ بەمافەکانى ژنان‌و منداڵانیان زانى‌و بڕوایان وابوو پرۆسەی دیموکراسیەتى عێراق پاشەکشە پێ دەکات.

بەهار مونزیر، سەرۆکى رێکخراوى گەشپێدانى خەڵک (پى دى ئۆ) یەکێک لەو چالاکوانانە زۆر توندە لەسەر هەموارى یاساکەو لەگفتگۆیەکى لەگەڵ پەیامنێری ئاوێنە دوودڵى خۆى نەشاردەوە لەوەى کە دەبێت هەموارەکە ڕابگیرێت، پێى وابوو ئەوەى لەهەموارەکەدا هاتووە "قێزەونترین بیرکردنەوەیە"، چونکە پەیوەندی ڕاستەوخۆى بەپێشێلکردنی مافى منداڵەوە هەیە، بۆیە گرنگە هەموان بەبێ جیاوازى ڕەتى بکەنەوە.

بەهار وتى "یەکێک لەکەموکورتییە بنەڕەتیەکانى ئەم یاسایە ئەوەیە دەستى دایک‌و باوک واڵا دەکات لەوەی بە ٩ ساڵى کچەکانیان بەپێی مەزهەبى جەعفەرى بدەن بەشوو".

بەهار مونزیر، هێندە توندە لەسەرى، هەموارەکە بە"هەموار" ناوبات، بەڵکو بە پێشکەشکردنى "دواکەوتوویى" وەسفى دەکات‌و ئاماژە بۆ ئەوە دەکات لەساڵى ٢٠١٧وە ئەم یاسایە کە بە"جەعفەر"ى وەسف دەکرێت. کۆشش دەکەن نەچێتە بواری جێبەجێکردنەوەو لەدژى وەساتاونەتەوە، ئەو وتی "تا نەچووبیتە ناو کەمپی ئاوارەکان، نازانیت کێشەى بەشوودانى منداڵان چ کارەساتێکى دروستکردووە".

وتیشی "ڕاستە یاساکە بۆ عێراقە، بەڵام کاریگەرى لەسەر کوردستانیش دەبێت".

ئەگەرى زۆرە توڕەیى شەقامى عێراقى‌و کوردى دژى یاساکە گەرمتر بێت، ئامانجەکەش ئەوەیە "یاساکە هەموار نەکرێت"، چونکە لەدوای هەموارکردنەوەی یاساکە، لەپرۆسەی هاوسەرگیرییدا دەسەڵات لەدادگاكان وەردەگیرێتەوەو دەدرێت بەپیاوانی ئایینی. هەروەها داوای دیاریكردنی مەزهەبی شیعەو سوننە دەكرێت لەكاتی پرۆسەی هاوسەرگیرییداو هەركاتێكیش ناكۆكی لەنێوان ژن‌و مێرددا روویدا، دەبێ ژنەكە بچێتە سەر مەزهەبی مێردەکەی. بەگوێرەی ماددەیەكی تری هەمواركردنەوەكە رێگە بەهاوسەران دەدرێت لەدەرەوەی دادگاكان پرۆسەی هاوسەریی بکەن، لەكاتێكدا بەگوێرەی دەقی یاساكە ئەمە پێشێلکارییەو سزای لەسەرە، هاوكات بۆ تەمەنی هاوسەرگیریی ساڵی پێگەیشتن "باڵغ بوون" دیاریكراوە، كە لە تەمەنی نۆ ساڵییەوە بۆ دوانزە ساڵی دەست پێدەكات، واتا بەو هەمواركردنە رێگە دەدرێت كچان لەو تەمەنەدا شوو بكەن. بەبڕوای زۆرێک لەچالاکوانانی بواری مەدەنی دەستکاریکردنی یاسای باری کەسێتی کە لەساڵی ١٩٥٩دا لەچوارچێوەی یاسایەکی مەدەنی‌و دادگادا بڕیاری لەسەر هاوسەرگیری، جیابوونەوە، نەفەقە، بەخێوكردنی منداڵ داوە، پاشەکشەیەکە لەو مافانەی 60 ساڵە بۆ خێزانەکان‌و ژنان‌و منداڵان دەستەبەر کراوە. بەڵام پێچەوانەى ئەوەش ڕایەک هەیە کە بڕواى وایە "هەموارەکە بکرێتەوە".

شێخ عیسا بەرزنجى، نەوەى شێخ ئیسماعلى ولیانى‌و یەکێک ڕێبەرانى پەیڕەوى شیعە لەهەرێمى کوردستان بڕواى تایبەتى خۆى هەیە دەربارەى هەموارەکەو لەگفتۆگۆى لەگەڵ ئاوێنە جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە ئەو قسانەى دەکرێت دەربارەى هەموارەکە راست نین، ناوبراو نمونەیەکى بۆ پەیامنێرى ئاوێنە هێنایەوە کەوا "ئەوەى دەوترێت پێغەمبەرى ئیسلام کچێکى تەمەن ٩ ساڵى هێناوە ڕاست نیەو بۆى دروستکراوە". شێخ عیسا وتی "گوایە بەپێی هەموارەکە کچ لەتەمەنى ٩ ساڵ بەشوو دەدرێت، من خۆم هیچ کات ڕازى نابم کچەکانم بەشوو بدرێن لەو تەمەنەدا، بڕواش ناکەم هیچ ئایینێک بەوە ڕازى بێت، بەڵام بەگوێرەى کەش‌و هەواو شوێن تەمەنى باڵغ بوون دەیگۆڕێت".

وتیشى "ئەو پەرلەمانە خەڵک هەڵیبژاردووە ئەوان کارى خۆیان دەکەن".

هاوسەرگیریی منداڵ و پێنەگەیشتوو یان بەسەبایاكردن؟د. ئادەم بێدارلەم رۆژانەدا بەهۆی پرۆژەی رەشنووسی هەمواركردنی یاسای باری...
03/09/2024

هاوسەرگیریی منداڵ و پێنەگەیشتوو یان بەسەبایاكردن؟

د. ئادەم بێدار

لەم رۆژانەدا بەهۆی پرۆژەی رەشنووسی هەمواركردنی یاسای باری كەسێتی عێراق 1959، مشتومڕی زۆر هەیە لەسەر ئەو یاسایە و وردەكارییەكانی، یەكێك لە دیارترینی بابەتەكانی پەیوەست بەو پرسە كە مشتومڕی زۆری لەسەرە رێگەدانە بە بەشوودانی منداڵ و پێنەگەیشتوو (ناباڵق)، رەشنووسی پرۆژەكەش ئەركی داڕشتنی نێوەرۆكی یاساكە بە هەردوو دیوانی وەقفەكانی شیعە و سوننە دەسپێرێت بۆ ئەوەی بەپێی فیقهی هەردوو مەزهەبەكە ئامادە بكرێت. منیش بەپێویستی دەزانم بەر لەوەی ئەو (مدونە)انە لەلایەن هەردوو وەقفەكە ئامادە بكرێت گەشتێكتان پێبكەم بەنێو فیقهی سوننە و شیعە و ئاشناتان بكەم بەبابەتی بەشوودانی منداڵ و پێنەگەیشتوو لەنێو كتێبەكانیان.

كێ بە منداڵ و پێنەگەیشتوو ئەژمار دەكرێت؟

منداڵ: بەپێی پێناسەی رێكەوتننامەی مافەكانی منداڵ، بەو كەسە دەگوترێت تەمەنی لە 18 ساڵ كەمتر بێت. لە فیقهی ئیسلامیش بەم شێوەیە پێناسەی منداڵ كراوە: بچووك لەساتی جیابوونەوەی لە دایكی -لەدایكبوونی- تا باڵق دەبێت. بڕوانە (حاشية ابن عابدين: 613. و نيل الأوطار: 7/331).
(القاصر) یان نەكارە و پێنەگەیشتوو، بریتییە لە هاوسەرگیری مێینەیەك بەر لەوەی بگاتە (بلوغ) یان بگاتە قۆناخی پێگەیشتن و (روشد).

کەی باڵق دەبێت؟

بڕیاردان بەكۆتاییهاتنی قۆناخی منداڵی و گەیشتنە قۆناخی (بلوغ) باڵقبوون لە فیقهی ئیسلامیدا بۆ مێ بە دوو شت دەبێت، یەكەم: دەركەوتنی نیشانەكانی، وەك: (اح**ام) سێكسكردن لە خەودا، رووانی موو لەسەر شوێنی هەستیار و كۆئەندامی زاوزێ، سووڕی مانگانە، سكپڕبوون. دووەم: گەیشتنە تەمەنێكی دیاریكراو، كە لەمەشدا زانایانی فیقهی ئیسلامی رای جیاوازیان هەیە:

یەكەم: رای زۆرینەی زانایانی مەزهەبەكانی حەنەفی، شافیعی، حەنبەلی، بەشێك لە مالیكی بریتییە لە تەواوكردنی 15 ساڵ بۆ رەگەزی مێینە. بروانە: (المبسوط, للسرخسي: 9/184. والأم: 3/220. الانصاف: 5/320. والكافي: 1/331).

دووەم: لاى بەشێك لە زانایانی مالیكی، تەمەنەكە بەوە دەبێت ئەو مێینەیە 16 ساڵ تەواو بكات. بروانە: (منح الجلیل: 6/87).

سێیەم: باڵقبوون بەوە دەبێت مێینە 17 ساڵ تەواو بكات، ئەوەش قسەیەكە لای مالكییەكان و لە خودی ئەبوو حەنیفەشەوە گێڕدراوەتەوە. بروانە (ابن عبدالبر: 1/331. و ابن عابدین: 2/132).

چوارەم: هەر كاتێك مێینە 18 ساڵی تەواو كرد؛ ئەوە باڵق بووە، ئەوەش بۆچوونە باوەكەی مەزهەبی مالیكییە. بروانە: (منح الجلیل: 6/ 87).

پێویستە ئەوەش بزانرێت كە بریاڕدان بە باڵقبوون لەسەر بنەمای تەمەن لەلایەن شارەزایانی فیقهی ئیسلامی لەكاتێكدا كاری پێدەكرێت ئەگەر نیشانەكانی دیكە پێش ئەو تەمەنە دەرنەكەوتبن، بەڵام هەر كاتێك نیشانەكانی دیكە دەركەوتن ئەوا ئەو كچە بە باڵق ئەژمار دەكرێت، بەبێ گوێدانە تەمەنەكەی.

بەشوودانی منداڵ و ناباڵق

زانایانی شەریعەت دابەشبوونەتە سەر دوو بەرە:

بەرەی یەكەم: نابێ بەهیچ شێوەیەك منداڵ و ناباڵق بەشوو بدرێت، هیچ كەسێكیش نە باب و باپیر و نە كەسی دیكەش بۆیان نییە ئەو كارە بكەن و مێینەیەك پێش ئەوەی باڵق بێت بەشووی بدەن، هەر یەك لە (ابن شبرمة و أبوبكر الأصم) لەو بەرەیەدا هەن. بروانە: (المحلی: 9/459. و بداية المجتهد: 2/5).

بەرەی دووەم: دروستە منداڵ و مێینەی ناباڵق بەشوو بدرێت لەلایەن باوك یان باپیر، ئەوەش رای هەر یەك لە مەزهەبە دیارە سوننەكان لە حەنەفی، مالیكی، شافیعی، حەنبەلی و زاهیری. بڕوانە (البرح الرائق: 3/83. اللباب في شرح الكتاب: 1/251. وبداية المجتهد: 2/7. والمهذب: 2/40. وحاشية البجيرمي: 3/358. وكشاف القناع: 5/62).

بەڵگەكان:

ئەوانەی رەوایەتی بە بەشوودانی مێینەی ناباڵق دەدەن چەند بەڵگەیەكی شەرعییان بەدەستەوەیە، لەوانە:

لە قورئانی پیرۆزدا هاتووە: (واللائي يئسن من المحيض من نسائكم إن ارتبتم فعدتهن ثلاثة أشهر واللائي لم يحضن) (الطلاق: 4) واتە: ئەوانەشی كە هێشتا نەگەیشتوونەتە سووڕی مانگانە پێویستە لەسەریان لەكاتی جیابوونەوەیان (عیدە) بكێشن، واتە كاتێكی دیاریكراو چاوەرێ بكەن بەر لەوەی شوو بكەنەوە.

خوا دەفەرمووێت: (وأنكحوا الأيامى منكم) (النور: 32) واتە: ئێوە ئەو یەتیمانە مارەببڕن كە هاوژینیان نییە. دیارە كە یەتیمیش بە بچووك دەگوترێت بەر لەوەی باڵق بێت.

لە فەرموودەشدا لە عائیشەوە (ر.خ) هاتووە: "أن النبي صلى الله عليه وسلم تزوجها وهي بنت ست سنين، وأدخلت عليه وهي بنت تسع" (البخاري 3894 ومسلم 1422)، كەواتە پێغەمبەر (د.خ) عائیشەی لە تەمەنی حەوت ساڵی مارەبڕیوە و لە تەمەنی نۆ ساڵیش چووەتە لای، لەبەر ئەوە درووستە هەر تاكێكی دیكەی موسڵمان هەمان رێچكە بگرێتە بەر و لە تەمەنی نۆ ساڵیدا ئافرەتێك بگوازێتەوە و بیكاتە هاوژینی خۆی.

پێشەوا شافیعی یاداشتی كردووە زیاد لە هاوەڵێكی پێغەمبەر (د.خ) كچەكانیان بە منداڵی مارەبڕیوە. بڕوانە: الأم: 7/163)، كەواتە مارەبڕینی منداڵ لەناو عەرەب ئەو كات نەریتێكی باو بووە. زانای دیار (ابن المنذر)یش كۆی رای زانایان لەو بوارەوە دەگوازێتەوە كە كۆكن لەسەر رەوایەتی بەشوودانی منداڵی ناباڵق. بروانە: (الإجماع: 1/78)

هەڵوەشاندنەوەی مارەبڕینی ناباڵق

سەرەڕای ئەوەی كە زانایانی چوار مەزهەبە دیارەكەی دنیای سوننە و مەزهەبی جەعفەری كە مەزهەبە سەرەكییەكەی دنیای شیعەیە، كۆكن لەسەر شەرعیەتی بەشوودانی مێینە پێش باڵقبوون و پێگەیشتن، بەڵام قسەشیان لەسەر ئەوە كردووە ئایا ئەو مێینەیە كە باڵقبوو بۆی هەیە ئەو مارەییە هەڵوەشێنێتەوە یان نا؟

یەكەم: بەگشتی بۆی هەیە ئەو مارەبڕینە هەڵوەشێنێتەوە جا هەر كەسێكی ئەوەی كردبێت باوكی بێت یان كەسانی دیكەی، ئەوەش بە رای هەر یەك لە: حسن (ك: 110ك)، عمر بن عبدالعزیز (ك: 101ك)، عطاء (ك: 114ك), طاووس (ك: 106), قتادة (ك: 118ك)، ابن شبرمة (ك: 144ك)، والأوزاعي (ك: 157ك)، بەڵام هەندێك لەوانە ئەو مافەیان بەو مێینە نەداوە ئەگەر لەپێش باڵقبوونی لەلایەن باوكی یان باپیرییەوە مارەبڕابێت.

دووەم: بەهیچ شێوەیەك بۆی نییە ئەو مارەبڕینەی هەڵوەشێنێتەوە، ئەوەش رای (أبو یوسف) لە حەنەفییەكان و مەزهەبی حەنبەلیشە. بڕوانە: (شرح فتح القدیر: 3/278. والمغنی: 7/ 383).

هاوسەرگیری منداڵ و ناباڵق لای شیعە:

زانا هەرە دیار و متمانەپێكراوەكانی مەزهەبی جەعفەری شیعە وەك: (الكليني، العلامة المجلسي، الشيخ المفيد، الطوسي، الطبرسي و... هتد) هاوڕان لەسەر بەشوودانی منداڵی بچووك لەلایەن باوك یان باپیر، هاوكات رەوایەتیشیان بە بەشوودانی مێینە داوە كاتێك تەمەنی نۆ ساڵ تەواو دەكات، كولەینی لە كتێبە متمانەپێكراو و بەناوبانگەكەی (الكافي) دەیان فەرموودەی لە رێگەی (ئال و بەیت)ی پێغەمبەر (د.خ) گێڕاوەتەوە كە رەوایەتی بە بەشوودانی مێینە دەدەن كاتێك نۆ ساڵ تەواو دەكات، مەجلیسیش لە كتێبەكەیدا (بحار الانوار)دا بەهەمان شێوە كۆمەڵێكی زۆر ریوایەتی بۆ پاڵپشتی ئەوە هێناوە، ئەو نۆ ساڵییە نابێتە بەربەست لە بەردەم مارەبڕینیان ئەگەر ئەوەی مارەیان دەبڕێت باوك یان باپیر بێت، واتە باوك و باپیر بۆیان هەیە كچ و نەوەیەكەیان بەشوو بدەن بەر لەوەی بگاتە نۆ ساڵیش، بەڵام ئەو كچە بۆی نییە گرێبەستەكە هەڵوەشێنێتەوە كە باڵق بوو، كەواتە مادام لەلایەن باوك یان باپیرییەوە مارەبڕاوە ئەوە تەنیا رێگەی خۆبەدەستەوەدانی لەپێشە. بڕوانە: تهذيب الأحكام، الطوسي: 7/ 382. ووسائل الشیعة: 20/104).

زانایانی سەردەمیش وەك لێڤەگەڕی باڵای شیعە سەید عەلی سیستانی، بە روونی لە كتێب و فەتواكانیاندا لەسەر هەمان رێچكەی زاناینی پێش خۆیان رۆیشتوون. بڕوانە: منهاج الصالحين, بەرگی دووەم و پێگەی فەرمی نووسینگەی سیستانی لە ئینتەرنێت.

مارەبڕین یەكسان نییە بە سێكسكردن

زۆرینەی رەهای ئەو زانایانەی رێگەیانداوە باوك یان باپیر، كچ یان نەوەكەی بەر لە باڵقبوون و بە منداڵی بەشووبدات، كۆكن لەسەر ئەوەی مارەبڕین یەكسان نییە بە سێكسكردن، بەو واتایەی بۆیان هەیە بەشوویان بدەن بە منداڵی، بەڵام هاوسەرەكانیان بۆیان نییە سێكسیان لەگەڵ بكەن تا دەگەنە تەمەنێكی وا لەرووی جەستەییەوە توانای سێكسیان دەبێت، ئەمەیش گرنگە كە بزاندرێت بۆ ئەوەی نەكەوینە بێویژدانی لەكاتی قووڵبوونەوە لەو بابەتەدا.

سێكسكردن و چێژوەرگرتن لە ناباڵق

جگە لە سێكسكردن لەگەڵ مێینەیەك نۆ ساڵی تەواو نەكردبێت، هاوسەر بۆی هەیە چێژ لەو ژنە بچووكەی وەربگرێت بە دەست لێدان، ماچكردن، بۆن، هەتا ئەندامی زاوزێشی بخاتە نێوان هەردوو رانی، لەبەر ئەوەشە ئەو بابەتی چێژوەرگرتنە لە ئەدەبیاتی ئیسلامیدا بە فەتوای رانەكان (فتوی الفخذين) يان (التفخيذ) ناوی دەركردووە، شەرعزانان كە رێگرییان كردووە نێر و مێ لەدەرەوەی هاوسەرگیری چێژ لەیەكتر وەربگرن، لێرە رێگەیانداوە یەك لایەنە نێر چێژ لە مێینەیەكی بچووك وەبگرێت، بەڵگەكەشیان بوونی مارەكردنی شەرعییە، ئەوان دەڵێن مادام ئەوانە مارەبڕان ئەوا هەر جۆرە چێژ لەیەك وەرگرتنێك رێگەپێدراوە، تەنیا سێكسكردن نەبێت، ئەمەیش چونكە توانای ئەو كارەی نییە، بۆ ئەمەیش زۆر جار پەیڕەوانی سوننە و شیعە بەو "فەتوای رانەكان" لەیەكتر دەدەن، بەڵام لەراستیدا لە كتێبەكانی فیقهی هەردوولایان ئەو بابەتە رێگەپێدراوە لای بەشێكی دیاری زانایانی هەردوو لا. بۆ دڵنیابوونەوە لە بۆچوونی زانایانی سوننە دەتوانن بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوەكانی: حاشية رد المحتار: 3/622. و البیان في مذهب الإمام الشافعي: 4838. هەرچی سەرچاوەكانی شیعەشە ئەوە دەتوانن بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوەكانی: العروة الوثقى: 2/ 644. و وسيلة النجاة: 3/145. ومباني في شرح العروة الوثقى: 1/ 126. وتحرير الوسيلة: 430. ومستمسك العروە: 14/ 80.

شوێنەوارە خراپەكانی بەشوودانی ناباڵق

سكپڕی لەكاتێكی زوودا كۆمەڵێك شوێنەواری خراپی لێدەكەوێتەوە، لەوانە: پشتئێشە، خوێنبەربوونی بەردەوام، هەوكردنی كۆئەندامی زێ، سكئێشە. ئەوەش دەبێتە هۆی بەرزربوونەوەی رێژەی مردن لای هاوەسەرە گچكەكان.

تەواونەكردنی كاتی سرووشتی سكپڕی و لەبارچوون، ئەو بچووكەی هێشتا نەشونمای تەواو نەبووە لەرووی جەستەییەوە رەنگە تووشی كەمخوێنی ببێت، لەبەر ئەوە رێژەی مردنی ژنانی بچووكی نێوان 15 بۆ 19 زیاترە وەك لەوانەی سەرووی 20 ساڵی.

سكپڕی و منداڵخستنەوە مەترسی گەورەی تێدایە لەكاتی هەرزەکاری، بەپێی داتاكانی رێكخراوی تەندروستی جیهانی، رێژەی گیانلەدەستدانی ئەو منداڵانەی تەمەنیان لە 15 ساڵ كەمترە پێنج ئەوەندە زیاترە لەوانەی لەو تەمەنەن بەهۆی موزاعەفاتی سكپڕی و منداڵبوون، لەوانە: بەرزبوونەوەی گوشاری خوێن، خوێنبەربوون، لەدایکبوونی منداڵی لاواز، بەهۆی ناتەواوی جەستەیی و فسیۆلۆژی.

لە رووی كۆمەڵایەتییەوە:

- ناشارەزایی لە بەڕێوەبردنی ماڵ و منداڵ و ئەرك و بەرپرسیارێتی خێزان، كە زۆربەی جار دەبێتە هۆی كێشەی قووڵی خێزانی و رەنگە سەربكێشێت بۆ جیابوونەوە و هەڵوەشانەوەی خێزان.
- دابڕان لەخوێندن و خۆپێگەیاندن.
- نەبوونی و لازبوونی پێگەی ژن لەناو خێزان بەهۆی كەمتوانایی و كەم زانیاری و هەژاری مەعریفە.

تێبینیەكانی ئێمە

- پێویستە بەر لەهەر شتێك ئەوە بزانین كە ئەو بۆچوونانە زادەی تێگەیشتنی مرۆڤە لە دەقە شەرعییەكان، دواجار مرۆڤیش هەڵە دەكات، هیچ مرۆڤێك پارێزراو (معصوم) نییە و هیچ موسڵمانێكیش لەسەری پێویست نییە پەیڕەوی تێگەیشتنی كەسێكی دیكە بۆ دەقە شەرعییەكان بكات، مەگەر نەخوێندەوار بێت، لەبەر ئەوە هەموو ئەو رایانە هەوڵی تێگەیشتنە لە ئیسلام نەك خودی ئیسلام بێت و پیرۆز بن.

- تێگەیشتنی زانایان زادەی مەعریفە و دنیابینی و ئەو كاتەیە كەتێیدا دەژین، لەبەر ئەوەشە زانایان جەختیان لەسەر ئەوە كردووەتەوە كە فەتوا بەپێی (كات، شوێن و خەڵك) دەگۆڕێت، بەو واتایەی فەتوایەك ئەگەر گونجاو بووبێت بۆ ناوچەیەكی جیوگرافی لە سەردەمێكی دیاریكراودا مەرج نییە بگونجێت بۆ پەیڕەو لێكردن تا كۆتایی دنیا.

- بەشێكی دیاری فەقیهـ و شەرعزانانی دنیای ئیسلام پێگەیشتن (الرشد)یان بەمەرج داناوە بۆ ئەوەی سەروەت و سامانی هەتیوەكە كە گەورە بووە بخرێتە بەر دەستی تا خۆی مامەڵەی پێوە بكات، لەكاتێكدا تەنیا نۆ ساڵیان داناوە بۆ ئەوەی مرۆڤێكی بخرێتە بەر دەست، ئەرێ بەڕاست مرۆڤ گرنگترە یان سەروەت و سامان؟ باشە ئەگەر بۆ خستنە بەردەستی سەروەت و سامان (پێگەیشتن) مەرجبێ كە زۆربەی كات بە 18 ساڵ خەمڵاندوویانە، ئەی نەدەبا بۆ ئەوەی خانمێكی تەسلیم بكرێت هیچ نەبا ئەوەندەی سامان نرخیان بۆی دانابا؟ یان خانم لە ماڵ بێبەهاترە؟!

- بابەتی هاوسەرگیری پێغەمبەر (د.خ) لەگەڵ عائیشەی دایكی باوەڕداران گفتوگۆی زۆری لەسەرە، زۆر بە كورتی: هەندێك زانایان دەڵێن ئەوە تایبەت بووە بە خودی پێغەمبەر و شوێنكەوتووانی بۆیان نییە هەمان شت بكەن، توێژینەوەش هەیە دەیسەلمێنێت تەمەنی دایكی باوەڕداران عائیشە ئەو كات 18 ساڵ بووە نەك نۆ ساڵ.

- كاتێك زانستی پزیشكی ئەوە دەسەلمێنێت ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە ناپێگەیشتووە دەبێتە هۆی پێگەیشتنی ئەو هەموو زەرەر و زیانانە، پێغەمبەر (د.خ) فەرموویەتی: (لا ضرر ولا ضرار)، ئەوەش بووەتە بنەمایەكی فیقهی ئیسلامی، كەواتە پێویستە مەرجەعە باڵاكانی دنیای ئیسلام و دامودەزەگاكانی فەتوا بوێر بن و رێگری بكەن لە هەر جۆرە هاوسەرگیری و مارەبرینێكی پێش 18 ساڵ وەك ئەوەی شێخی ئەزهەر ئەحمەد تەیب كردوویەتی.

- بەشوودانی منداڵێك لەسەر بێشكە یان هەتا لە نۆ ساڵیش كە هێشتا هەر خەریكی یارییە سەندنەوەی كەڕامەتە لە مرۆڤ، ئەو كەڕامەتەی خوا پێیداوە (ولقد كرمنا بني آدم) (الإسراء: 70).

- بەشوودانی مرۆڤێك بەر لەوەی هیچ جۆرە پێگەیشتنەك و تێگەیشتنێكی بۆ دنیا لا دروست ببێت و بەزۆر بیخەیتە ماڵێك و بەر كەسێك بۆ هەمیشە؛ بەڕاستی ستەمە، ستەمیش لە دەیان دەقی قورئان و فەرموودە حەڕام و قەدەخەكراوە.

- بابەتی رێگەدان بە بەشوودانی منداڵ بەبێ ئەوەی هیچ حیسابێك بۆ خواست و ویستی ئەو كچە بكرێت بەناوی (ولی مجبر) ئەوە بۆ سەردەمی خۆی بووە، ئێستا لەم سەردەمی پێشكەوتنی زانیاری و زیرەكی دەستكرد و ئەو چیرۆكە دڵتەزێنانەی كە بەرگوێمان دەكەون لە ستەمی باوك یان باپیر لە منداڵەكانیان و رەچاو نەكردنی بەرژەوەندی ئەو منداڵانە پێچەوانەی ئەو مەرجانەیە كە زانایانی شەرعزان بۆ (ولی مجبر) دایانناوە و پێویستە رێگری لەو خراپەكاریانە بکرێت كە لەو دەرگایەوە دێنە ژوور و بابەتی (ولی مجبر) بە یەكجاری كۆتایی پێبهێندرێت.

- بەشوودانی منداڵی ناو بێشكە و دواتریش بەر لەوەی پێبگات پێچەوانەیە لەگەڵ مافی ژن لە بڕیاردان لەسەر پێكهینانی ژیان و رەزامەندی دەربڕین، ئەوەیش هیچ رەوایەتییەكی نیە و پێویستە بوەستێندرێت، چونكە دەقەكان بەروونی سەنگیان بە رەزامەندی ئافرەت داوە، هیچ نرخێكیش بۆ ئەو رەزامەندییە نییە كە لە منداڵێكی ناپێگەیشتووەوە و دەردەچێت، كەواتە پێویستە چاوەڕێ بكرێت تا خۆی دەگاتە (روشد) و ئەو كات خۆی ئەگەر رازی بوو مارەببڕێت.

دواجار دەتوانم بڵێم: "ئەوەی ئێستا دەكرێت لە بەشوودانی منداڵ و ناباڵق و ناپێگەیشتوو بەبیانووی ئیسلام و خواو پێغەمبەر ئەوە ستەمە لە مرۆڤ و بگرە لە خوا و پێغەمبەریش!".

مارەیی نایەت!به‌هار مونزیرپرۆژە پێشنیازی شیعەکان لە پەرلەمانی عێراق چیمان پێدەڵێت؟لەم چەند ڕؤژەی ڕابردوودا چەندین هەواڵم...
02/09/2024

مارەیی نایەت!
به‌هار مونزیر
پرۆژە پێشنیازی شیعەکان لە پەرلەمانی عێراق چیمان پێدەڵێت؟

لەم چەند ڕؤژەی ڕابردوودا چەندین هەواڵمان گوێ لێبوو سەبارەت بە هەمواری یاسایی باری کەسێتی ژمارە (١٨٨)ی ساڵی ١٩٥٩. هەڵبەت یەکێك لەو بەهانانەی باس دەکرێت ڕێکەوتنی سیاسییە لە نێوان باڵی سونەکان و باڵی شیعەکان لەپێناو دەرچواندنی یاسایی لێبوردنی گشتی و بەردانی کۆمەڵێک زیندانی، وە بابەتێکی دیکەمان گوێ لێدەبێت ئەوەیش ئەوەیە شیعەکان ئێستا لە دەسەڵاتدان و دەیانەویت سودی لێوەرگرن تا مەزهەبی جەعفەری پەیڕەو بکەن، لەبەرامبەریشدا سونەکان ئازادن مەزاهەبەکانی خۆیان پەیڕەو بکەن بۆ نموونە شافعی، مالکی یان حەنەفی. خاڵیكی دیکە ئەوەیە کە بە ئێران کردنی عێراقە، وە ئێران دەیەوەێت هەژموونی خۆی بە هەموو شێوەیەك بەسەر عێراقدا بسەپێنێت، وە سەرانی شیعەی عێراقی پێوسیتە ملکەچی ستراتیژی ئێران بن ..

ئەوەی کە من دەمەوێت تیشك بخەمە سەری ئەوەیە هەر کام لەم ئەگەرانە بۆ ئەنجامدانی ئەم هەموارە، عێراق دەکاتە زیندانیكی گەورە بۆ منداڵانی کچ و پەراوێزخستنیان لە گەشەکردن و پێگەیاندن لە بوارە جییاوازەکان، کە لە سەروو هەموویانەوە بە سێکسواڵەکردنیان و دەستدڕێژی کردنە سەریان، ئەمەش زەمینەسازییە بۆ دروستکردنی شەپۆلێک لە ژنانی عێراق دوور لە هەموو پێشکەوتنێکی دنیای ئەمرۆ، خوێندن و خوێندەواری، بەشداری لە ژیانی گشتی، بەشداری لە کایەیی ئابوری، سیاسی، ڕۆشنبیری و فەرهەنگی و هتد..

لە بەرامبەر ئەمەدا، ئەوەی جێگەی دڵخۆشی و سەرنجدانە، دەنگێکی زۆر بەهێز هەیە لە ناو شەقامی عێراق و کوردستان، کە ڕەفزی ئەو پرۆژە پێشنیازە دەکات و ڕەتیدەکاتەوە، تا عێراق بکاتە وڵاتیکی مەزهەبی و پیاوانی نوێنەری مەزاهبەکان بە سونەشەوە دەست ئاواڵا بکات لەوەی لەدەرەوەی دادگا خۆی بڕیاردەربێت. ئەمەش کاری چەند ساڵەی ئازادیخوازن و یەکسانی خوازان لەباردەبات لە عێراق و کوردستانیش بەناڕاستەوخۆ..

بابەتێکی دیکە گرنگە بە ڕوونی حزبە کوردییەکان پێمان بڵێن چیدەکەن؟ چونکە بە بێدەنگی ناتوانین هیچیان لێوەرگرین، یاخود ناتوانن راستەوخۆ بڵێن ئێمە لەگەڵ ئەم پرۆژە پشێنیازەدا نین، ئایا دەتوانن بەیانێك دەربکەن بە دەنگی بەرز باس لە خراپی و هۆکاری وێرانکردنی کۆمەڵگا بکەن بەهۆی یاسایەکە کە کچی ٩ ساڵ دەدات بەشو؟ ٦٤ پەرلەمانتارمان لە عێراق هەیە بەڵێ بیستمان لەگەڵیدا نین بەڵام گرنگە ڕوون بن، دڵی شیعەکان ڕانەگرن. بۆ یەکجارێش بێت ڕای خۆیان بڵێن.. چونکە (میشێل فۆکۆ) دەڵێت هەموو نەکردەیەک دەبێتەوە بە کردە.

خاڵێکی دیکە باس لەوەدەکرێت سەرۆك کۆمار واژووی کۆتایی لەسەر هەمواری ئەو یاسایە دەکات، وە دەشتوانێت نەیکات و ئۆتۆماتیکی ڕەزامەندی نیشاندەدات. ئایا چی دەکات؟ وە ئیمە چی دەکەین ئەگەر گریمان وادەرچوو بابەتەکە چوە لای سەرۆکی کۆمار...

ئەوەی من دڵخۆشدەکات ئەو ژنانەن لەسەر شەقامەکان هاواری لابردنی ئەم پرۆژە پێشنیارە مەزهەبیە دەکەن و دەڵێن لایببەن پرۆژەکەتان ، نا بۆ بەشودانی منداڵ، نا بۆ دەستدڕیژی سێکسی بۆ سەر منداڵان...

پێموایە ئەمە ئەرکی تەنها داکۆکیکاران و ڕێكخراو و کەسایەتیەکان نیە تا لەبەرامبەر تێکدانی ژیانی منداڵان بوەستنەوە، بەلكۆ ئەرکی هەموومانە کاری لەسەر بکەین و ڕەتیبکەینەوە. بە شیێوەی جیاواز...

ئەو کات هەموومان بلێن مارەیی نایەت...

لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئیمزا بۆ كشاندنەوەی هەمواری یاسای باری كەسێتی كۆدەكرێتەوەژنە پەرلەمانتارەکانى عیراق دەستیان...
01/09/2024

لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئیمزا بۆ كشاندنەوەی هەمواری یاسای باری كەسێتی كۆدەكرێتەوە

ژنە پەرلەمانتارەکانى عیراق دەستیان بە هەڵمەتێکى كۆكردنەوەی ئیمزا كردوە بۆ کشاندنەوەى هەموارى یاسای بارى کەسێتى کە زۆرینەى پەرلەمانتارە شیعەکان پاڵپشتیی دەکەن و ناڕەزایەتی زۆری رێكخراوەكانی ژنان و مافی مرۆڤی لەسەر ئاستی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێناوە.

سروە محەمەد جێگرى سەرۆکى لیژنەى ژن و خێزان و منداڵان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق وتى"ئەو ئیمزاکۆکردنەوەیە دەستىپێکردوە و ژمارەیەک لە ژنە پەرلەمانتارەکان سەرپەرشتى دەکەن، بەشێک لە پەرلەمانتارە پیاوەکانیش ئیمزایان کردوە و ئەوەى ئاگادارم گەیشتووەتە زیاتر لە 85 ئیمزا."

ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق تا ئێستا خوێندنەوەی یەكەمی بۆ هەمواری یاسای باری كەسێتی كردوەو بەشیكی زۆری پەرلەمانتارە شیعەكان پشتیوانی لە پەسەندكردنی دەكەن.

سروە محەمەد وتی"ئیمزاکۆکردنەوەکە بۆ ئەوەیە کە بەیەکجارى ئەوپێشنیارە یاسایە بکشێندرێتەوە وەک چۆن پێشتر ئیمزا کۆکرایەوە بۆ ئەوەى نەخرێتە خشتەى کارى کۆبونەوەکانى ئەنجومەنی نوێنەران."

جێگرى سەرۆکى لیژنەى ژنان و خێزان و منداڵان وتیشی"پێشنیارە یاساکە لە لیژنەى یاساییە، بەڵام پێویستى بە پێشنیارى لیژنەکەى ئێمەیە، ئێمەش کۆبونەوەمان لەسەرى نەکردوە، خۆشم لەسەر ئەو پرسە بایکۆتى کۆبونەوەى لیژنەم کردوە."

پڕۆژەی هەمواری یاساكە ناڕەزایەتی رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ و مافەكانی ژنانی لەسەر ئاستی ناوخۆ و نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێناوە.

ناوەڕاستی مانگی رابردو، رێكخراوی هیومان رایتس ۆوچ لە راگەیەندراوێكدا وتی، هەمواری یاسای باری كەسێتی كە پەرلەمانی عیراق كاری لەسەر دەكات، لە ئەگەری پەسەندكردنیدا، لێكەوتەی كارەساتباری بۆ مافەكانی ژنان و كچان دەبێت كە رێگە دەدات بە هاوسەرگیری كچانی 9 ساڵان و ئەو گرێبەستی هاوسەرگیرییانەش بەیاسایی دەكات كە تۆمارناكرێن و لەلایەن پیاوانی ئاینییەوە ئەنجام دەدرێن.

رێكخراوەكە هۆشداریشی دابوو، ئەگەر ئەو پڕۆژەی هەموارە لە ئەنجومەنی نوێنەران رەت نەكرێتەوە، نەوەی ئێستا و داهاتوی ژنانی عیراق ، لەسایەی سیتسمێكی یاسایی پیاوسالارانەی سەركوتكەردا دەخنكێنرێن.

د. ئیسماعیل مەحمودی: تەباتەبایی پێیوایە بەهۆی عەرەب و تورکەکانەوە، ئەندێشەی سیاسی ئێران ئاوابوە...لە هۆڵی شەهید ئازاد هە...
01/09/2024

د. ئیسماعیل مەحمودی: تەباتەبایی پێیوایە بەهۆی عەرەب و تورکەکانەوە، ئەندێشەی سیاسی ئێران ئاوابوە...
لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی، لە تۆڕی ناوەندی رۆشنگەریی چاودێر، سیمینارێک بەناونیشانی (گوتاری ئێران شاری و سەرهەڵدانەوەی ناسیۆنالیزمی ئێرانی- خوێدنەوەیەک بۆ ئەندێشەی بیرمەندی گەورەی ئێرانی سەید جەوادی تەباتەبایی)، بۆ د. ئیسماعیل مەحمودی بەڕێوچوو.
لە سەرەتای باسەکەدا، ناوبراو ئاماژەی بە سەرهەڵدانی سێ قۆناغی رەوتی رۆشنبیری ئێرانی کرد و وتی: رەوتی رۆشنبیری ئێرانی، لەسەدەی نۆزدەدا دەردەکەوێت، لەوێوە شوناسی ئێرانی سەرهەڵدەدات، نەوەی دوەمی رۆشنبیری، لە بەرلین کۆدەبنەوە، دوو گۆڤار دەردەکەن بەناوی ئێرانشهەر و فرهنگساز، لەوێوە قۆناغی سەرهەڵدانی رەزاشای پەهلەوی و ئێرانی مۆدێرن دێتە کایەوە. نەوەی سێیەمیش روناکبیرانی دژە رۆژئاوان، کە لەوێوە گوتاری دژە رۆژئاوایی لە ئێراندا دروست دەبێت، زەمینە خۆش دەکات بۆ دامەزراندنی موجاهیدین و حزبی تودە، کە دژە ئەمریکایین، خودی شۆڕشی ئیسلامی ئێرانیش بەرهەمی ئەو گوتارە بوو.
د. ئیسماعیل لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، وتی: ئێستا لە ئێران گوتاری ئێرانشاری زاڵە، چەندین زانکۆ داوایان کردوە ئێران شاری بکرێتە پڕۆگرام، کە گوتارێکی توندی ناسیۆنالیستیە و رێبەری ئەم گوتارەش سەید جەواد تەباتەباییە. وتیشی: تەباتەبایی دوو پرۆژەی سەرەکی هەیە کە شەش کتێبە، سێینەی یەکەمیان باس لە ئاوابونی ئەندێشەی سیاسی ئێران دەکات و پێیوایە لە دوای هاتنی عەرەبە موسوڵمانەکان بۆ ئێران ئەندێشەی سیاسی ئێرانی توشی داڕمان بوە، کە تورکەکانیش هاتن عیرفان سەری هەڵدا زیانی لە ئەندێشەی ئیرانی دا، بۆیە بەهۆی عەرەب و تورکەکانەوە، ئەندێشەی سیاسی ئێرانی ئاوابوە. وتیشی: سیانەی دووەمی پرۆژەکەی تەباتەبایی، باس لە داڕمانی شارستانی ئێران دەکات، ئەو پێیوایە سەرەتای داڕمانی شارستانی ئێران دەگەڕێتەوە بۆ سەفەویەکان، چونکە ئەوان مەزهەبی شیعەیان تەبەنی کرد و دەوڵەت کەوتە خزمەتکردنی ئاین لەکاتێکدا لە شارستانیەتی دێرینی ئێراندا ئاین لە خزمەتی دەوڵەتدا بوو، تەباتەبایی پێیوایە لەو کاتەدا رۆژئاوا خەریکی بە سیکۆلاریکردنی دەوڵەت بون، بەڵام سەفەویەکان دەوڵەتیان خستە خزمەتی ئاینەوە. هەر بۆیە لە ناو فکری ئێرانشاریدا، دین خزمەت بە دەوڵەتداری دەکات نەک بە پێچەوانەوە.
دوای تەواوبونی قسەکانی د. ئیسماعیل، بەشێک لە ئامادەبوانی سیمینارەکە سەرنجەکانی خۆیان خستەڕوو، بەشی زۆریان پێیانوابوو، تەباتەبایی زیاتر وەکو کەسێکی شۆڤێنی و پان ئێرانیزم دەردەکەوێت نەک وەکو ناسیۆنالیستێکی ئاسایی، بۆیە ئەم فکرە زیان بە نەتەوەکانی دیکەی ئێران دەگەیەنێت و کورد دەبێت رەخنە لەم فکرەیە بگرێت، هاوکات هەندێکی دیکە پێیانوابوو، بەهێزبونی ناسیۆنالیزمی توندڕەو و شۆڤێنی، لە ئەنجامی لاوازیی ناسیۆنالسیتی دیموکراسیە، کە هێشتا لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەناویشیاندا لە ئێران دیموکراسی لاوازەو ئەمەش وایکردوە گوتاری ئاینی و مەزهەبی زاڵ بێت بەسەر گوتاری ناسیۆنالیزمیدا.

كۆڕەكە ئەمڕۆ شەممە (31\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕێ...
31/08/2024

كۆڕەكە ئەمڕۆ شەممە (31\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕێوەدەچێت.

كۆڕەكە سبەینێ شەممە (30\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕ...
30/08/2024

كۆڕەكە سبەینێ شەممە (30\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕێوەدەچێت.

كۆڕەكە رۆژی شەممە (31\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕێو...
29/08/2024

كۆڕەكە رۆژی شەممە (31\8\2024) كاتژمێر (4)ی دوای نیوەڕۆ لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی ڕۆشنگەری چاودێر بەڕێوەدەچێت.

پیاوانی مەزهەب و یاسانەزەند بەگیخانیلە سەرەتای ئەم مانگە پەرلەمانی عێراق جارێکی دیکە پڕۆژەیاسای جەعفەری و هەموارکردنەوەی...
28/08/2024

پیاوانی مەزهەب و یاسا

نەزەند بەگیخانی

لە سەرەتای ئەم مانگە پەرلەمانی عێراق جارێکی دیکە پڕۆژەیاسای جەعفەری و هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسیی عێراقی ژمارەی 188ـی ساڵی 1959ـی هێنایە بەرباس و گفتوگۆی پەرلەمانی. پەسەندکردنی خوێندنەوەی یەکەم بووە هۆی شەپۆلێکی نوێی ناڕەزایی و بەرهەڵستکاری لەلایەن دادپەروەر و خەمخۆرانی دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ، بەتایبەتی مافی منداڵان.

پڕۆژەی هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسیی عێراق، رەگەکەی بۆ کۆنتێکستی مێژوویی عێراق و تایفەگەری و جەنگە یەک لەدوای یەکەکان دەگەڕێتەوە. ئەگەرچی سەرەڕای کۆمەڵێک کەموکوڕی، یاسای باری کەسیی عێراقی ژمارەی 188ـی ساڵی 1959 بە یەکێک لە باشترین یاساکانی ناوچەکە دادەنرێت. دواتر کۆمەڵێک چاکسازی لە بڕگەکانی ئەو یاسایە کراون، ئامانج لێیان باشترکردن و گونجاندنی بووە لەگەڵ دۆخی سەردەم. بەڵام لە سەردەمی سەدام حوسێندا، بەتایبەتی دوای جەنگی کەنداو و بۆ کۆنترۆڵ و بردنەوەی هەست و سۆزی خەڵک، سەدام حوسێن یاساکەی فەرامۆش کرد و، برەوی بە دابونەریتی کۆن و خێڵەکی و گەڕانەوە بۆ ئایین وەک ئامرازێکی سیاسی دا.

دوای رووخانی رژێمی بەعس، پۆڵ بریمەر، فەرمانڕەوای مەدەنیی ئەمریکی لە دەسەڵاتی کاتیی هاوپەیمانیێتیدا، لە ساڵی 2003 بە هاوکاری لەگەڵ هەندێک کەسایەتی ئایینیی شیعە و کۆنەپارێزی ئەوکات، کە دژی یاسای باری کەسیی عێراقی بوون، بڕیاری 137ـی دەرکرد. ئەو بڕیارە هەوڵێک بوو بۆ هەڵوەشاندنەوەی یاسای باری کەسیی ژمارەی 1959 و پابەند بوو بە عەقڵیەتی پیاوسالاری و مەزهەبیی شیعەگەرایی و ناکۆک بوو لەگەڵ پرەنسیپەکانی مافی مرۆڤ.

سەرەڕای گەشەسەندنی بەرچاوی بزووتنەوەی فێمینیستی و چالاکوانیی مەدەنی و هەوڵی بەرهەڵستیکردنی ئەو بڕیارە، ناوەڕۆکی بڕیارەکەی پۆڵ بریمەر بوو بە بڕگەیەکی دەستووری عێراقی (بڕگەی 41) کە ماف بە عێراقییەکان دەدات لە رێکخستنی باری کەسیدا ئاماژە بە مەزهەبەکان بکەن. ئەم ماددە دەستوورییە هەر لە سەرەتاوە بووە هۆی ناڕەزایی کۆمەڵگەی مەدەنی و چالاکوانانی مافەکانی ئافرەتان دژی وەستانەوە. تائێستاش بڕگەی 41ـی دەستووری عێراقی جێگەی مشتومڕ و ناڕەزاییە، فێمینیست و داکۆکیکارانی مافەکانی مرۆڤ و کۆمەڵگەی مەدەنی داوای هەموارکردنەوەی دەکەن.

دواتر، شەڕی دژەتێرۆریزم و سەرهەڵدانی رەوتی کۆنەپارێز و رێکخراوە رادیکاڵە ئیسلامییەکانی وەک ئەلقایدە و داعش، بۆ نموونە، بوونە هۆی دژواریی زیاتر و پێشێلکاریی مافەکانی مرۆڤ و بەرتەسکردنەوەی ئازادییەکان. لە ئەنجامی ئەم بارودۆخەدا و لە ماوەی 20 ساڵی رابردوودا ژنان لە سەرانسەری عێراق بەرەوڕووی کۆمەڵێ هێرشی جیاکاری و توندوتیژی و گێچەڵی سێکسی و رفاندن و کوشتن بە بیانووی شەرەف بوونەتەوە. سەرەڕای ئەو بارودۆخەش، ئافرەتان لە هەموو بەشەکانی عێراق، لە هەرێمی کوردستان بەتایبەتی، رۆڵێکی زۆریان بینیوە لە هۆشیارکردنەوەی رای گشتی، بە هاوکاریی کەسایەتییە پێشکەوتووخوازەکانی نێو دەسەڵات، چەندین چاکسازیی یاسایی ئەنجام دران و یاسای نوێی وەک یاسای ژمارەی 8ـی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی خێزانی ساڵی 2011 لە هەرێمی کوردستان پەسەند کران، بەڵام ئەم یاسایانە نەبوونە هۆی گۆڕانکارییەکی گەورە لە عەقڵییەتی گشتی و واقیعی کۆمەڵایەتیی و پەیوەندییە جێندەرییەکان لە عێراقدا.

راپۆرتەکانی یوئێن و هیومەن رایتس ۆوچ پیشانی دەدەن؛ ژنان لە عێراق بەردەوام بەرەوڕووی توندوتیژیی خێزانی و گێچەڵی سێکسی و لێدان و ریسواکردن لە رێگەی تۆڕە کۆمەڵاتیەکان تاوەکو ئاستی کوشتن بە بیانووی شەرەف دەبنەوە. هەندێک لەو راپۆرتانە، بەتایبەتی راپۆرتەکانی هیومەن رایتس ۆوچ باس لە تێوەگڵانی هێزە ئەمنییەکانی حکومەتی عێراق لە پێشێلکاری و توندوتیژیی دژی ئافرەتان دەکەن.

یاسای جەعفەری و پڕۆژەی هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسیی عێراق لەم کۆنتێکستە ئاڵۆز و دژوارەدا هاتە ئاراوە. ناوی یاساکە دەگەڕێتەوە بۆ شەشەمین ئیمامی شیعە، جەعفەر ئەلسدیق و لەلایەن وەزیری دادی عێراقی و ئەندامی حیزبی فەزیلە، حەسەن ئەلشەمەرییەوە لە ئۆکتۆبەری ساڵی 2013 خرایە بەردەم ئەنجوومەنی وەزیران. پڕۆژەیاساکە سێ بابەتی سەرەکیی یاسای باری کەسی دەگرێتە خۆی کە بریتین لە: هاوسەرگیری، تەلاق و میرات.

پڕۆژەیاساکە لە شوباتی 2014 یەکەم خوێندنەوەی بۆ کرا و، بووە مایەی ناڕەزایی پێشکەوتووخوازان لەنێو کۆمەڵگەی سیاسی و مەدەنی و فێمینیستان لە عێراقدا. بەڕای ئەوان؛ ئەم پڕۆژەیاسایە لە بەرژەوەندیی پیاوسالاری و تایفەگەری و پەیڕەوکارە سەرسەختەکانی مەزهەبی شیعەیە، بە جۆرێک کە پابەند نەبن بە یاساکانی دەوڵەت، بەڵکو ئایین و مەرجەعی شیعە بکەنە چەقی بڕیار بۆ بەرژەوەندیی تایبەتی خۆیان.

یاساکە 253 بڕگە لەخۆدەگرێت و پێچەوانەی پرەنسیپەکانی مافی ژنان، منداڵان و جاڕی گەردوونیی مافەکانی مرۆڤە. ئەو پڕۆژەیاسایە برەو بە دواکەوتوویی، کۆنەپارێزی، تایفەگەری، پێشێلکاری و تووندوتیژی دەدا لە وڵاتێکدا کە فرەمەزهەب، فرەئایین و فرەکولتوورە. بۆ ئەوەی بە باشترین شێوە و کاریگەرانە بەرەوڕووی ئەو پڕۆژەیاسایە ببینەوە، دەبێ بچینە نێو وردەکارییەکان و، بزانین تا چ ئاستێک نادادپەروەرە، مافی مرۆڤبوون لە ژن دەستێنێتەوە و دەیکاتە کاڵایەکی رووت بۆ ئارەزوو و چێژی پیاو، هەروەها رێگە بە لاقەکردنی منداڵان دەدات.

ترسناکترین بڕگەی پڕۆژەیاساکە بڕگەی 50ـیە کە تایبەتە بە هاوسەرگیریی منداڵان. ئەو بڕگەیە ماف دەداتە باوک و باپیر کچەکانیان لە تەمەنی ساواییەوە بەشوو بدەن و شەرعییەت بەوە دەدات لە تەمەنی 9 ساڵیدا جەستە و ئەندامی زاوزێی کچ، لەبارە بۆ سێکس و زاوزێ. ئەم بڕگەیە کوڕیش دەگرێتەوە و دەڵێ باوک و باپیر "مافی ئەوەیان هەیە بە زۆر هاوسەرگیری ئەنجام بدەن بۆ کوڕ یان کچ یان کەسێکی نەخۆش کە تێکچوونی باری دەروونی پەیوەندیدار بە هەرزەکارییەوەی هەیە."

یەکێک لە بڕگە ترسناکەکانی دیکەی پڕۆژەیاساکە بریتییە لە بڕگەی 101 کە مافی تەواو دەداتە مێرد بە ئارەزووی خۆی ژن بەکاربهێنێت بۆ چێژوەرگرتن، واتە هەر کاتێک بیەوێ و بە هەر شێوەیەک بیخوازێ لەگەڵی جووت ببێت بۆ ئەوەی "هەموو چێژێکی لێ وەربگرێت بەپێی ئەوەی لە گرێبەستی هاوسەرگیریدا هاتووە". لایەنێکی دیکەی ترسناکی ئەو بڕگەیە دەڵێ ژن بۆی نییە "بەبێ مۆڵەتی پیاو، ماڵی مێرد بەجێبهێڵێت". ئەم بابەتە لە بڕگەی 108ـی تایبەت بە "گوێڕایەڵیی ژن" زیاتر روون کراوەتەوە و دەڵێ ''ئەگەر ژنەکە سەرپێچی بکات و رێگە نەدات مێردەکەی بە تەواوی چێژی لێ وەربگرێت، ئەوا مافی بژێوی/بەخێوکردن و داڵدە و خەوتن لەگەڵی لێ زەوت دەکرێت. هەر ئەو بڕگەیە پێداگری زیاتر لەسەر ئەو لایەنە دەکات و دەڵێ ''ئەگەر ژنەکە چەند جارێک رەتی جووتبوون لەگەڵ مێرد بکاتەوە و رێگەی پێ نەدات بە تەواوی چێژی لێ وەربگرێت، یا بە بێ مۆڵەتی مێرد لە ماڵ بچێتە دەرەوە، ئەوە پیاو مافی دارایی لێ زەوت دەکات."

بڕگە ترسناکەکانی دیکە بریتین لە برگەی 62 (شەرعییەتدان بە فرەژنی)، بڕگەی 118 (بێبەریکردنی دایک لە منداڵ لە کاتی جیابوونەوە)، بڕگەی 126 (بێبەریکردن لە مافی دارایی) و بڕگەی 147 (تایبەت بە تەڵاق).

دەربارەی فرەژنی، بڕگەی 62 ماف بە پیاو دەدات چوار ژنی هەبێت و ژنێکی دیکەش بخوازێت، ئەگەر لە یەک کاتدا لەگەڵ هەر چوار ژندا نەبێت: «هاوسەرگیری ژنی پێنجەم یاسایی نییە لە حاڵەتێکدا پیاوەکە چوار ژنی هەبێت و، هەر چوار ژنەکە بەردەوام وەک ژنی پیاوەکە مابنەوە."

لەبارەی مافی دارایی و سەرپەرشتیی منداڵ، بڕگەی 118 دەڵێ "ئەگەر دایک و باوک جیاببنەوە و دایک هاوسەرگیری لەگەڵ کەسێکی دیکە بکات، ئەوا مافی بەخێوکردنی منداڵەکانی لێ زەوت دەکرێت"، ئەو مافە "تەنها بۆ باوک پارێزراوە، تەنانەت ئەگەر لە مێردی دووەمیشی جیاببێتەوە."
لە بڕگەی 126ـیش دا هاتووە "مێرد ناچار نییە بژێوی ژنەکەی دابین بکات، ئەگەر ژنەکەی [تەمەنی] زۆر بچووک بێت [٩ ساڵ]" و، هەر لەبەر "ناکامڵی" جەستەشی مێرد نەتوانیت بە ئارەزووی خۆی "چێژی لێ وەربگرێت."

لە پرسی تەلاقیشدا، بڕگەی 147 ماف دەدات بە پیاو، ژن بە سەرپێیی تەڵاق بدات و نەگەڕێتەوە لای، تەنانەت ئەگەر ژنەکە منداڵیش بێت و لە ژێر تەمەنی 9 ساڵیشدا بێت، یا عیدەش لەبەرچاو بگرێت، واتە ئەو ماوەیەی کە لە قورئاندا هاتووە و ئافرەت دەبێت پاش مردنی مێردەکەی یان پاش تەڵاق پەیڕەوی بکات.

ئەمانە بەشێکن لەو بڕگە ترسناکانەی لە پڕۆژەیاسای باری کەسی دا هاتوون و دوورن لە هەموو پرەنسیپێکی مرۆیی، ماف و یەکسانی و دادپەروەری، بەتایبەتی لەمەڕ مافی ژن و منداڵان. دیارە مەترسیدارترین خاڵ لەو بڕگانە پەیوەستە بە هاوسەرگیری کچان لە تەمەنی منداڵیدا، بەتایبەتی کە پڕۆژەیاساکە کەمترین تەمەنی گرێبەستی (زارەکی یان نووسراو)ـی دیاری نەکردووە؛ واتە بەپێی ئەو پڕۆژەیاسایە، پیاو دەتوانێ لە ساتی لەدایکبوونییەوە هاوسەرگیری لەگەڵ کچ بکات و دواتر بیگوازێتەوە. لێرەدا "پێنەگەیشتنی کۆئەندامی زاوزێی کچان"ـیان کردووەتە هۆکار بۆ شەرعییەتدان بەم پڕۆژە نامرۆڤییە. لەمەش خراپتر، پڕۆژەکە کچی منداڵ تۆمەتبار دەکات بەوەی جەستەی ئامادە نییە بۆ کرداری سێکسی و چێژی رەهای پیاوان!

ئەم پڕۆژە یاسایە مەترسییەکی گەورەیە و تێپەڕبوونیشی لە پەرلەمان دەبێتە هۆی کارەسات، کە لە کارەساتی جەنگەکان کەمتر نییە. گفتوگۆکان جارێکی دیکەش کۆمەڵگەی عێراقییان دابەش کردووە بۆ دوو بەرە: بەرەیەکی کۆنەخواز کە عەلی وەردی بە بەدەوی و "جاهیل" لە قەڵەمیان دەدات، لەگەڵ بەرەیەکی مەدەنی و پێشکەوتوو، کە داکۆکیکارە و بەرگری لە مافەکانی مرۆڤ دەکات.

گفتوگۆ لەسەر پڕۆژەیاسایەکی لەمجۆرە لە پەرلەمان خۆی لە خۆیدا گەڕانەوەیە بۆ جاهیلییەت و کۆمەڵگەی عێراقی بە تەواوی خەڵتانی مەزهەبگەرایی، تایفەگەریی، کۆنەپەرستی و ستەمکاریی پیاوان دەکات. لە هەمووشی ترسناکتر ژیان و چارەنووسی کچەکانمانە؛ ئەو پڕۆژەیاسایە کچەکان بەرەو داهاتوویەکی رەش دەبات و، دەیانکاتە کاڵا بۆ چێژی رەهای پیاوانی مەزهەب و ئایینیی سیاسی. ئەمڕۆ ئەرکی هەموو مرۆڤێکی خاوەن ویژدان و دادپەروەر بە ژن و پیاو لە عێراق و لەنێو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش ئەوەیە؛ بەرەڕووی ئەو بەرە تاریکە لە پەرلەمانی عێراق ببنەوە و نەهێڵن لەوە زیاتر پێی لێ هەڵبڕێت و پڕۆژەیاسایەکی لەمجۆرە پەسند بکرێت.

Address

As Sulaymaniyah

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Dabran Platform posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to Dabran Platform:

Share

پلاتفۆرمی دابڕان

دابڕان، پلاتفۆرمێكی ڕۆشنگەریی سەربەخۆیە، تێده‌كۆشێ، ره‌خنه‌ی ئازادو ویژدان، ببنه‌ بنه‌مای بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵ، به‌ره‌و گۆڕانكاری هه‌مه‌لایه‌نه‌ی هزرو فه‌لسه‌فه‌ و بیركردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی رۆشنگه‌رانه‌. گۆڕانكارییه‌ك كه‌ رای گشتی له‌ هه‌ژمونی سه‌له‌فیه‌ت، سه‌ربه‌ست بێ.

سەردانى وێبسايتى پلاتفۆڕمى دابڕان بكەن لەم بەستەرە: www.dabran.net

لەبارەی "پلاتفۆرمی دابڕان"، زیاتر بزانە:

بنچینەكانی پلاتفۆرمی دابڕان: پلاتفۆرمی "دابڕان" زادەی سەرەتای قۆناغێكی سیاسی، كۆمەڵایەتی، روناكبیریو فەلسەفییە لەناوچەكەو كوردستاندا؛ قۆناغێك كە ئاڕاستە مێژووییەكانی ئەركەكانی رۆشنگەریی هاوچەرخ، لە چۆنیەتی چەسپاندنی سیستەمێكی دیموكراسی- سیكۆلاریستی راستەقینە، بە "دابڕان" لە قۆناغەكانی لەمەوبەر، بەلۆژیكی رەخنەی ئەقڵانی؛ ئەقڵی ئازادو ئازادی بیروڕا؛ بەرامبەر ئیسلامی نەریتگەرا؛ تۆتالیتاریزمی رۆحی؛ مەترسیەكانی هەژمونگەری دەسەڵاتەكانی دەق و سەپاندنی ئەندێشەی لێكنەدراوی (ئاین-مەزهەب) لە دوڕیانی ململانێی مێژووی سەلەفیەت و دیموكراسی، بە پرۆژەیەكی دابڕانی ئەبستمۆلۆژی، لە لایەنە زیان بەخشەكانی سەدەكانی ڕابردوو بەدروشمی(ئاین بۆ تاك و دیموكراسی بۆ هەموان) ئاوێتەی بۆتەی خەباتی سەردەم، لەسەردەمی جیهانگیریدا، دەبێ.