دەسەڵاتی چوارەم Dasalaty 4

دەسەڵاتی چوارەم Dasalaty 4 لەگەڵ ئازادی و ئازادیخوازانین، دژی گەندەڵی و نادادپەوەرین

17/09/2025

زنجیرەیەكی تری تاریكی
ساڵی خوێندن چۆن دەست پێ دەكات؟

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
ئەگەرچی بەرپرسانی پەروەردەو كاربەدەستانی هەردوو حزب سورن لەسەر ئەوەی كە لەم مانگەدا ساڵی نوێی خوێندن لە هەرێمی كوردستان دەست پێ بكات. بەڵام مامۆستایانی ناڕازیش سورن لەسەر ئەوەی كە ئەگەر موچەیەكی تر نەدرێت، ئەوا مامۆستایان دەوام ناكەن.
لە سەرەتای قەیرانی داراییەوە، پرۆسەی خوێندن لە هەرێمی كوردستان چۆتە تونێلێكی تاریكەوەو تا ئێستاش لە ئاسۆدا دیار نیە كەی لەو قۆناغە دەردەچێت، کە بە هۆیەوە پرۆسەی پەرورەدە ئیفلیج بوە.
هەموو ساڵێك چەندین مانگی خوێندن بەتایبەت لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان ( سلێمانی، گەرمیان، هەڵەبجە، راپەرین)، بایكۆت و خۆپیشاندان دەكرێت. سەرەنجامی ئەمەش تا ئێستا هەزاران خوێندكار ناچاربون واز لە خوێندن بهێنن، ئەوانەشی بەردەوامن لە داهاتودا دەردەكەوێت كە توشی چ كەموكوڕیەك بون.
بۆ ئەمساڵیش كە ئێستا مانگی ئەیلولە، بەڵام هێشتا موچەی مانگی تەمموز دابەش نەكراوە. گشت ئاماژەكان بەو ئاراستەیەن كە زنجیرەیەكی نوێی خۆپیشاندان و بایكۆتی مامۆستایان دەبینین.
لەو بارەیەوە مامۆستا نەوشیروان حەمە غەریب ئەندامی ئەنجومەنی سەرتاسەری مامۆستایانی نارازی، بۆ سایتی دەسەڵاتی چوارەم وتی: تا ئێستا ئەنجومەنەكەمان بریاری بایكۆت و نارەزایی نەداوە، بەڵام نیگەرانی و نارەزایی مامۆستا، چاوەروانی حكومەت و ئێمەش ناكات، چونكە ئەگەر موچە نەبێت مامۆستا خۆی دەوام ناكات.
وتیشی: دۆخی ئێستای كوردستان زۆر سەختە، نزیكە لە دۆخی ساڵی نەوەدەكان، مامۆستا زۆر زیاتر لە پێشوو توڕەترە، بەڵام بڕیاری بایكۆت نەدراوەو مامۆستا خۆی دەوام ناكات، چونكە كەس ناتوانێت بەبێ دەرەتان و بژێوی كار بكات.
دوپاتیشی كردەوە: مامۆستایان ئیدی تەنیا بۆ تاكە موچەیەك خۆپیشاندان و بایكۆت ناكەن، بەڵكو داواكانیان زیاترن و دەبێ جێبەجێ بكرێن.

لە نێوان فشاری دەسەڵات و نارەزایی مامۆستایاندا، خوێندكاران قوربانی یەكەمن، شنۆ جەزا خوێندكاری قۆناغی دوەمی زانكۆ، بۆ سایتی دەسەڵاتی چوارەم وتی: هەموو ساڵێك پۆلە كۆتاكان نیوە دەوام دەكەن، بەڵام كە دەچینە زانكۆ دەزانین چ نەوەیەكی نەخوێندەوار دروست بوە لەم هەرێمە.
وتیشی: نەوەیەكی تەواو نیمچە خوێندەواریەكی هەیە، خوێندكار هەیە گەیشتۆتە زانكۆ، هێشتا كۆمەڵێک زانیاری وەك پێویست وەرنەگرتوە، كە ئەمە لە داهاتودا كارەسات دروست دەكات، چونكە هەر ئەم نەوەیە ئەبێتە مامۆستاو پزیشك و ئەندازیار، بە زانیاریەكی پڕكەموكوڕیەوە.

17/09/2025

كێ گۆڕانكاری بكات؟
دۆخی كوردستان بەرەو كام ئاقار هەنگاو دەنێت؟

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
لەگەڵ هەر پێشهات و پەرەسەندنێكی سیاسی و ئەمنی و سەربازی لە هەرێمی كوردستان، بیركردنەوەی گشتی بەو ئاڕاستەیە دەڕوات، كەی دۆخی كوردستان دەگۆڕێت؟ ئایا كێ سەركردایەتی گۆڕانكاری دەكات؟ بێ ئەوەی پرسیارە بنەڕەتیەكە بكرێت: ئایا ئەگەری گۆڕانكاری هەیەو ئامرازەكانی بەردەستن؟
لە كوردستان، حزبی سیاسی بە گشت پێناسەو ئاراستەو ئایدۆلۆژیا جیاوازەكانەوە، متمانەیان لەدەست داوە. ژمارەیەكی كەمی لایەنگرو دەنگدەریان هەیە، بەو بەڵگەیەی كە ژمارەی دەنگدەرانی هەموو حزبەكان كۆبكەرەوە، ناگاتە لەسەدا 50ی هاوڵاتیانی كوردستان. ئەمەش دەری دەخات زۆرینەی خەڵك نیگەران و توڕەیە لەم حزبانەو سیستمی سیاسی كوردستان بە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوەو بگرە گەیشتۆتە ئاستی رەت كردنەوەی هەموو ڕەنگەكان.
بەڵام ئەوەی جێی سەرنجە، سەرەڕای ئەو هەموو نارەزایی و نیگەرانی و توڕەییە، بەڵام جموجوڵ و بزاوتی گۆڕانكاری لە كوردستان هێندە لاوازە، كە نزیكە لە نەبون. ئەمەش چەندین هۆكاری هەیە كە بریتین لە:
- حزبە سیاسییەكان هیچ بەهایەكیان بۆ دەنگدان و گۆڕانكاری لە رێگەی سندوقی دەنگدان نەهێشتۆتەوە، بەهۆی ساختە كردنی ئیرادەی خەڵك.
- حزبە سیاسیەكان، هەژمونی خۆیان بەسەر تەواوی رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنیدا سەپاندوە، بەجۆرێك هەموو رێكخراوەكان سەر بە حزبەكانن، جگە لە چەند دانەیەكی كەم نەبێت، ئەوانیش بێ كاریگەر كراون.
- حزبە سیاسیەكان، دەستیان بەسەر كایەی مێدیاییدا گرتوەو هیچ هەناسەیەكی ئازاد لە دەرەوەی ئیرادەی حزبدا نیە، كە راستی وەك خۆی بگەیەنێت. هەر بۆیە ئەو پایەیەی دیموكراسیش ئیفلیج كراوە.
- رۆشنبیران و نوسەرانیش بە تەواوی بێ ئیرادە كراون، بەشێكیان خۆیان فرۆشتوە بە حزب، بەشەكەی دیكەش كە ناڕازییە لە ترسدا یان لە برسێتیدا بێدەنگ دانیشتوە.
- رۆژنامەنوس و مێدیاكاران دابەش بون بەسەر دوو ڕەنگی زەقداو لەوێوە شەڕی حزبەكانیان دەكەن، لە مێدیای كلاسیك و نوێ و لە سۆشیال مێدیادا.
ئەم كرێگرتەیییە، تەنیا دەستەبژێری نەگرتۆتەوە، بەڵكو باڵی كێشاوە بۆ مامۆستای ئایینی و سەندیكای پیشەیی، مامۆستای پەروەردەیی، ئەوانەشی هیچ نازانن و بەردەوام قسە دەكەن.
بۆیە گشت ئامرازەكانی گۆڕانكاری لە كوردستان پەك خراوە، كەسێكیش نیە كە سەركردایەتی گۆڕانكاری بكات، جگە لەوەی كە گشت ئەزمونەكانی پێشوو بۆتە هۆی ئەوەی كە خەڵك زیاتر لە گۆڕانكاری نائومێدتر بكەن.

16/09/2025

لەسەر ئەوەی دزی لێکراوە، مەریوانی حاجی جەمال چ بڕیارێک دەدات؟

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
پەندێکی کۆن هەیە نازانم هی چ نەتەوەیەکە دەڵێت: "پێش ئەوەی حوکمی کەسێک بدەیت پێڵاوەکانی لە پێ بکەو بەو رێگایانەدا بڕۆ کە ئەو پیای رۆیشتوە" ئەو قسەیە ئەوەمان فێردەکات کە زۆرجار لەپشت هەر هەڵەیەکەوە، چیرۆکێک و ئازارێک هەیە کە ئێمە نایزانین.

لە یەکێک لە کۆمپانیاکانی مەریوانی حاجی جەمال، کارمەندێک بۆ ماوەی چەند مانگێک، بە فێڵ و پسوڵەی ساختە، بڕە پارەیەکی بەرچاوی لە کۆمپانیاکە بردبوو. هەر جارەی لە نێوان سێسەد بۆ چوارسەد دۆلاری دەخستە گیرفانی خۆی. نهێنییەکە زۆری نەخایاندو یەکێک لە هاوکارەکانی بەم کارەی زانی و لەگەڵ دوو هاوەڵی تریدا یەکسەر هەواڵەکەی گەیاندە خاوەن کۆمپانیا.

مەریوانی حاجی جەمال، بە هێمنی پرسی: ئەو کارمەندە خێزاندارە؟
هەواڵدەر وەڵامی دایەوە: بەڵێ گەورەم، چوار مانگیش دەبێت خودا منداڵێکی پێ بەخشیوە.
خاوەن کۆمپانیاکە دووبارە پرسییەوە: مووچەکەی چەندە؟
مانگانە حەوت سەد دۆلار وەردەگرێت.

مەریوانی حاجی جەمال دوای کەمێک بیرکردنەوە، بڕیارێکی چاوەڕواننەکراو دەدات و فەرمان دەکات، نابێ هیچ کەس جگە لەم سیانەتان بەم بابەتە بزانێت و هەروەها مووچەکەی بۆ بکەن بە ١٢٠٠ دۆلارو بۆ ماوەیەک چاودێری بکەن، دواتر وەرنەوە بۆ لام.

کارمەندەکان، سەریان لەم بڕیارە سوڕما! چۆن دەبێت کەسێک دزی بکات و لەبری سزا، پاداشت بکرێت؟ بەڵام فەرمانی خاوەنکار جێبەجێ کرا.
دوای چەند مانگێک، هەمان ئەو کەسانە گەڕانەوە بۆ لای مەریوانی حاجی جەمال و بە سەرسوڕمانەوە وتیان: کاکەگیان، لەو ڕۆژەوەی مووچەکەت بۆ زیاد کردووە، ئەو کارمەندە دەستی لەو کارە هەڵگرتووەو یەک سەنتیشی نەبردوەو هیچ پسوڵەیەکی ساختەی نەهێناوەتەوە.

مەریوانی حاجی جەمال زۆر دڵخۆش بوو، بە زەردەخەنەیەکەوە وتی: من دەمزانی کێشەی ئەو پیاوە لە ناچاری و هەژاریدایە، نەک لەوەی کەسێکی خراپ بێت. مووچە حەوت سەد دۆلارییەکەی، بەشی خێزانێکی سێ کەسی نەدەکرد، بۆیە پەنای بۆ ئەو کارە بردبوو. من نەمویست سەرچاوەی بژێوی خێزانێک ببڕم، بەڵکو ویستم کێشەکەی لە ڕەگەوە چارەسەر بکەم. ئەگەر دوای زیادکردنی مووچەکەی بەردەوام بوایە، ئەوکات دەمزانی کە ئەمە خویەتی و لێی خۆش نەدەبووم. بەڵام دەرکەوت کە ئەو تەنها پێویستی بە یارمەتی بوو، نەک دەرکردن.

بەم شێوەیە، پیاوی ژیرو دانا، بە حیکمەت و لێبوردەیی خۆی، نەک هەر کارمەندێکی لە ڕێ لادراوی گەڕاندەوە سەر ڕێگای ڕاست، بەڵکو خێزانێکیشی لە هەڵوەشانەوە پاراست. هەر ئەوەش نییە، بەڵکو وانەیەکی گەورەی بە کارمەندەکانی داو هەروەها دڵسۆزی ئەوانی بەدەستهێنا. ئەمەیە جیاوازی نێوان حوکمدانی خێراو تێگەیشتنی قووڵ. چونکە زۆرجار قازانج لە لێبوردەیی و مرۆڤایەتیدایە، نەک تەنها کۆکردنەوە پارە.
سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4)، ناوەکان دەپارێزێت، هەروەها چیرۆکی زۆر کاریگەری تر هەن، دوای پشتڕاستکردنەوەیان ئەوانیشتان بۆ بڵاو دەکەینەوە.

15/09/2025

گرژییەکان لە نێوان هێزە شیعەو سوننەو کوردەکاندا زیاد دەبن

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
لە کاتێکدا عێراق بەرەو هەڵبژاردنە پەرلەمانییە بەرنامە بۆ داڕێژراوەکانی لە مانگی یازدەدا هەنگاو دەنێت، لە ئێستاوە گرژییە سیاسییەکان بەتایبەتی لەنێو لایەنە شیعەکاندا توندتر دەبنەوە. هەڵوێستی محەمەد شیاع ئەلسودانی، سەرۆکوەزیران بووەتە خاڵی سەرەکی لە کەشوهەوای پێش هەڵبژاردنەکاندا، کوتلە ڕکابەرەکان پێگە حکومییەکەی وەک کارتێکی یەکلاکەرەوە بۆ کۆکردنەوەی دەنگدەران سەیر دەکەن.

هەرچەندە هێشتا وەرزی فەرمی بانگەشەی هەڵبژاردن دەستی پێنەکردووە، بەڵام لایەنە سیاسییەکان بە شێوەیەکی کاریگەر چوونەتە ناو کێبڕکێکە. لە چەند هەفتەی ڕابردوودا چەندین تۆماری دەنگی، کە گوایە هی ئەلسودانی و ڕاوێژکارەکانی بوون، بە شێوەی ئۆنلاین بڵاوبوونەتەوە. کەمپی سەرۆکوەزیران ئەو تۆمارانەی بە هەڵبەستراو ناوبردووەو وەک هەوڵێک بۆ لەکەدارکردنی وێنەی خۆی و تێکدانی لایەنگرانی پێش دەنگدان لە چوارچێوەیەکدا داناوە.

لە لایەکی دیکەوە هێزە سیاسییە سوننەکان چالاکانە ستراتیژییەکانیان ئامادە دەکەن، هەوڵدەدەن نوێنەرایەتی و کاریگەری خۆیان لە پەرلەمانی داهاتوودا بەهێزتر بکەن. کۆکردنەوەکەیان ڕەنگدانەوەی پاڵنەرێکی فراوانترە بۆ سەرمایەگوزاریکردن لە دابەشبوونە ناوخۆییەکانی شیعە.

لە بەرەی کوردیشدا تا ئێستا بابەتەکە ئاسایی دەڕوا. ڕاپۆرتەکان باس لەوە دەکەن کە پارتی دیموکراتی کوردستان تەنانەت ڕەنگە بیر لە بایکۆتکردنی هەڵبژاردن بکاتەوە. گرژییەکانی نێوان بەغداو هەولێر هەروا زۆرە، بەتایبەتی لەسەر پرسی مووچەی فەرمانبەرانی حکومی، کە حکومەتی فیدراڵی وەک گوشاری سیاسی لە ناکۆکییە سیاسییە فراوانەکەی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا بەکاری هێناوە.

بەهۆی ئەوەی کوتلە شیعەکان بە قووڵی دابەشبوون و ڕێکخستنی بلۆکە سوننەکان و نادیاری بەشداریکردنی کورد، هەڵبژاردنەکانی مانگی نۆڤەمبەر خەریکە لە قاڵب دەدرێن، بۆ ئەوەی ببێتە یەکێک لە دەنگە پێشبینینەکراو و مشتومڕاوییەکانی عێراق لە ساڵانی ڕابردوودا.
گەرچی بەهۆی ئاڵۆزی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە، دەنگۆی ئەوەش هەیە گەر جەنگی نێوان ئێران و ئیسرائیل دەست پێبکاتەوە، ئەوا هەڵبژاردن لە عێراق ناکرێت.

15/09/2025

سلێمانی، هاوارێكی خنكاو
گوێیەکان بۆ بیستنی خەمەكانی سلێمانی داخراون

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
رۆژ لە دوای رۆژ، شاری سلێمانی لە گشت سێكتەرەكاندا بەرەو دوا دەچێت، لە گشت لاو قوژبنێكی ئەم شارەوە هاوار هەڵدەستێت، بەڵام نە گوێیەك هەیە بۆ بیستن و نە دەستێكیش هەیە بۆ چاككردن.
سلێمانی تا سەرەتای دوو هەزارەكانیش، ڕوگەی گەشتیاری تەواوی كوردستان و ناوچەكانی دیكەی عێراق بوو، بەڵام لە سایەی سیاسەتی چەوت و هەڵەی بەرپرسانی شارەكە، ئێستا خەڵكی سلێمانی ناچارن ڕوو لە شارەكانی تری كوردستان و تەنانەت عێراقیش بكەن، بۆ ئەوەی گەشت بكەن.
لە ڕوی فەرهەنگی و رۆشنبیرییەوە، ئەم شارە كە ناونراوە پایەتەختی ڕۆشنبیری، لە لوتكەی پێشكەوتنی رۆشنبیری و ئەدەبیدا بوو، هەرچی فێستیڤاڵ، كۆڕو چالاكی رۆشنبیری كرابێ، سەرەتاكەی لە سلێمانی بوو، بەڵام بە هۆی رەفتاری خراپی بەرپرسانی شارو زاڵ كردنی سەربازو ئایدیای میلیشیایی، ئێستا تەواوی چالاكییەكانی وەستاوە. ئەوەشی نەوەستێنراوە، چۆتە ژێر ڕكێفی بەرپرسانی سیاسی و حزبەكانەوە. فشاری گەورە دەخرێتە سەر رۆشنبیران و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و تەنانەت رۆشنبیرانی دەستوپێوەندی حزب، داوای جڵەوكردنی ڕێكخراوەكان دەكەن. وەك ئەوەی زۆنێكی كۆریای باكور بێت، نەك هەرێمێكی دیموكراتی. لە رابردودا سەرجەم مێدیا ئازادەکان لەم شارەدا سەریان هەڵدا، ئێستا ئەوەش چۆڕێکی تیا ماوە.
لە ڕوی خزمەتگوزاریەوە، سلێمانی لە لوتكەدا بوو، چ ئاو و چ ئاوەڕۆو چ ڕێگاوبان، بەڵام ئێستا خراپترین ڕێگاوبان هی سلێمانییە، لە ساڵانی پێشوو وەك توانج لە هەولێر دەدرا، كە بێ ئاوی دەیخنكێنێ، بەڵام ئێستا خەریكە كەمئاوی سلێمانی دەخاتە گیانەڵا. كەچی بەرپرسانی ناوچەكە، باكیان نیەو خەریكی بازرگانی و سیاسەتی پۆپۆلیستی خۆیانن. گەرچی ئێستا حکومەت پڕۆژەیەکی گەورەی ئاوی بۆ شارەکە خستۆتە جێبەجێکردنەوە، ئەگەر بەدەردی پڕۆژەکانی تر نەچێت و چەند ساڵێک نەخایەنێ.
ئەوەی برەوی هەیە لەم شارەدا، داگیركردنی زەوی و قۆرخ کردنی بازرگانییە، كە بە هەموو كونج و كەلێن و سوچێكی شاردا تەشەنەی كردوەو زەوی لە دوای زەوی داگیر دەكرێت و دەدرێت بە شەریكی حزب و كۆمپانیاكانی حزب. هەر باڵەخانەیەو دەچێت بە ئاسمانا، بێ ئەوەی بیرێكی جدی لە چارەسەری كێشەكانی شاربكرێتەوە.
بۆیە ئێستا هاواری سلێمانی، هاوارێكی خنكاوەو هیچ گوێیەك نیە بیبیستێت. نە بەرپرسانی شار وەك كوڕی شار خزمەتی دەكەن و نە دەشهێڵن دەستی خزمەتی لایەنی دیكەی بگاتێ.

15/09/2025

نیشانەكانی سەرهەڵدانی فاشیزم لە كوردستان

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
ئەو هەرێمەی كە ساڵانێك خەونی هەموان بوو، ببوە مێرگێكی جێی ئاواتی دروست بونی دیموكراسی، لە بیابانێكی پڕ لە ستەم و چەوساندنەوە. ئێستا خەریكە بەرەو زۆنگاوی فاشیزم هەنگاو دەنێت و هیچ بەربەستێك لەبەردەمیدا نەماوە، بۆ ئەوەی دوایین هەناسەی دیموكراسی تیایدا بسپێرێت.
لە دوای كۆتایی هاتنی شەڕی ناوخۆی یەكێتی و پارتی، زۆرێك لە ناوەندەكانی سیاسی و ئەكادیمی پێیانوابوو كە هەرێم بەرەو ئاقارێكی ئارام دەبەن و ململانێی سیاسی بە شەڕی نمونەیی دەكەن. بەڵام هەرزوو ئەو خەونەش لەگۆڕنرا، كاتێك شەڕی ناوخۆ لەڕێگەی سەنگەرەكانی دیكەوە دەستی پێكرد؛ لە سەنگەری ئیداری و دارایی تا دەگاتە شەڕی میدیایی.
دەركەوتەكانی ئەم دواییەی هەرێمی كوردستان بە تایبەت لە زۆنی سەوز، زەنگێكی مەترسیداری تری لێدا، بەوەی هەرێمی كوردستان ئەگەر ڕێگری لێ نەكرێت، ئەوا حزب و سەركردەو دەسەڵاتی فاشی تیایدا نەشونما دەكات.
هەر لە گرتن و ڕفاندنی رۆشنبیرو رۆژنامەنوسان تا دەگاتە سەرانە سەندن و دروست بونی كارتێلی قاچاخچێتی.
بەم دواییەش بەكارهێنانی هێزی سەربازی بە شێوازێكی تۆقێنەر، بۆ یەكلایی كردنەوەی ململانێ سیاسییەكان، لەناو حزب و لە دەرەوەی حزب.
یەكێكی دیكە لە ئاماژە هەرە گەورەكانی سەرهەڵدانی فاشیزم بۆ هەرێم، لەناوبردنی تەواوی كەرتی گشتییە لە بەرژەوەندی كەرتی تایبەت.
لەو بارەیەوە د. سەردار عەزیز لێكۆڵەرو نوسەر، لە نوسینێكیدا جەخت دەكاتەوە: یەكێك لە هۆكارەكانی هاتنەوەی فاشیزم نەك تەنیا لە رۆژئاوا، بەڵكو لە تەواوی جیهان، ئەوەیە دەوڵەت یان حكومەت دەسبەرداری ئەركەكانی بێت، بۆ بازاڕو كەرتی تایبەت.
ئەمە بە تەواوی لە كوردستان بەدی دەكرێت، كە تەواوی سێكتەرەكان لە بەرژەوەندی كەرتی تایبەت یان لاواز دەكرێن یان تایبەت دەكرێن.
د. سەردار عەزیز دەڵێت: كەرتەكانی خوێندن و تەندروستی، دەتوانرێت وەك بژاردە كەرتی تایبەتی هەبێت. بەڵام نابێت خەڵك كاتێ پێویستیان بە نەشتەرگەری بوو هیچ بژاردەیەكیان نەبێت جگە لە كەرتی تایبەت و ئەهلی. كەرتی تایبەت نابێت ناچاری بێت بەڵكو دەبێت بژاردە بێت.
جەختیش دەكاتەوە، بازرگانی ئازار كارێكی مرۆڤانە نیە، بەتایبەت لە وڵاتێكدا كە كار تیایدا نەماوەو سامانیش لای كەمینەیەك كەڵەكە بوە.

14/09/2025

زیندانیکراوی رێگای حەق
لەبەردەم گوندی ئەڵمانی لە سلێمانی، نەوەی نوێ فلێکسێکی گەورەیان بۆ شاسوار عەبدلواحید سەرۆکی نەوەی نوێ هەڵواسیوەو نوسیویانە "بێ وەفا نابین بەرامبەرت، زیندانیکراوی رێگای حەق".

14/09/2025

هەرێم.. گۆڕستانی هەژاران

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
بە هەموو پێوەرەكانی دەوڵەتداری و زانستی سیاسی و كارگێڕی، هەرێمی كوردستان خاوەنی حوکمڕانی نییە، ئەگەرنا واتای چییە قەوارەیەكی سیاسی، 11 ساڵ لە قەیراندا بژی و قات و ریبات لەبەرەكانی حكومەتیش هیچ بەرنامەیەكیان نەبێت بۆ چارەسەری قەیرانەكە.

لەدوای راگەیاندنی ئابوری سەربەخۆوە بەتایبەت لە ساڵی 2014ەوە، هەرێمی كوردستان توشی تەنگژەیەكی توندی ئابوری بوە، كە بەهۆیەوە ساڵ لە دوای ساڵ خەڵكی كوردستان هەژارتر دەبێت و دەوڵەمەندەكانی شەریكی دەسەڵات، دەوڵەمەندتر دەبن، بەهۆی ئەوەی دامەزراوەی سێبەریان بۆ هەموو سێكتەرەكانی خزمەتگوزاری گشتی، دروست كردوە.

ئێستا لە كوردستان كەرتی تەندروشتی گشتی و تایبەت، پەروەردەی گشتی و تایبەت، كارەبای گشتی و تایبەت، سەرمایەگوزاری گشتی و تایبەت...هتد، هەیە. بەڵام بەردەوام كەرتی گشتی فەرامۆش دەكرێت بۆ ئەوەی كەرتی تایبەت قەڵەوتر ببێت.

بەپێی وتەی ئومێد سەباح بەرێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانی، لە هەفتەی داهاتوەوە، سەرجەم نەشتەرگەرییە گشتییەكان لەناو نەخۆشخانە حكومییەكان ڕادەگیرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە كە ئیدی نەخۆش دەبێت بڕوات بۆ نەخۆشخانەی ئەهلی یان ئەوەتا لە نۆرەی بێكۆتایی هەژاراندا چاوەروانی مەرگ بێت، هەتا رزگاری بكات.

ئەم وتانەی دكتۆر سەباح، هیچ كەسێك نیە شرۆڤە بكات، بەڵكو هی بەرپرسێكی ئیدارییە لە كەرتی تەندروستی حكومەتێك كە 35 ساڵە دامەزراوەو تا ئێستا نەیتوانیوە لەسەر پێی خۆی بوەستێت، هەر بۆیە ساڵ لە دوای ساڵ ئەم هەرێمە دەبێتە گۆڕستانێكی فراوان و كراوە بۆ هەژاران. نە تەندروستیەكی باش و نە پەروەردەیەكی باشی بۆ فەراهەم نەكراوە، ئەوەی بۆ هەژار فەراهەم و كراوەیە، مەرگێكی هێواش و لەسەرخۆیە تا زۆرترین ئازار بكێشێت، كە لەم هەرێمە لەدایك بوە.

13/09/2025

عێراق.. لە نێوان فشاری ناوخۆو بەربەستە دەرەکییەکان

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
کتێبی "عێراق لە نێوان فشاری ناوخۆیی و بەربەستە دەرەکییەکان" لە نووسینی دکتۆر یونس موئەید یونس، یەکێک لە هەمەلایەنەترین هەوڵەکان بۆ لێکدانەوەی دۆخی سەختی مۆدێرن لە عێراق دەخاتە ڕوو. بە زیاتر لە 500 لاپەڕە، تەنیا بەرگێکی ئەکادیمی نییە، بەڵکو خوێندنەوەیەکە بۆ خودی عێراق، وڵاتێک کە لە نێوان قورسایی خەباتە ناوخۆییەکانی و داواکارییە بێوچانەکانی ژینگەی جیۆپۆلەتیکی خۆیدا ڕاکێشاوە.

فشاری ناوخۆیی
نەتەوەیەک کە لەگەڵ خۆیدا خەبات دەکات

کتێبەکە لە ناوخۆوە دەست پێدەکات، ڕەگ و ڕیشەی گەورەترین تەحەددیاتی عێراق. دکتۆر یونس، دیمەنێکی سیاسی دەخاتە ڕوو، کە بە پارچەپارچەبوون دیاری کراوە، کە هێشتا دابەشبوونی تائیفی و نەتەوەیی ئاراستەی دەوڵەت لە قاڵب دەدات. گەندەڵی و لاوازی دامەزراوەکان و شکستهێنان لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکان، درزی نێوان حکومەت و هاووڵاتیان قووڵتر دەکەنەوە.
لە ڕووی ئابوورییەوە عێراق هەروا بە لاوازی دەمێنێتەوە. پشتبەستنی زۆری بە نەوت، وای لێدەکات ببێتە بارمتە بۆ گۆڕانکارییەکانی بازاڕی جیهانی. لە کاتێکدا بێکاری و نەبوونی گەشەپێدان سووتەمەنی توڕەیی گشتییە. لە ڕووی کۆمەڵایەتییەوە، سەرهەڵدانی بزووتنەوە ناڕەزایەتییەکان، بە تایبەتی لە نێو گەنجاندا، جەخت لەسەر دانیشتووانێک دەکاتەوە کە هەست بە دوورخستنەوە لە بڕیاردان دەکەن و بەدوای چاکسازی ڕاستەقینەدا دەگەڕێن.

شیکارییەکانی دکتۆر یونس ئاشکرای دەکەن کە ئەم فشارە ناوخۆییانە گۆشەگیر نین؛ ئەوان ئەو درزانە پێکدەهێنن کە دەسەڵاتە دەرەکییەکان لە ڕێگەیانەوە کاریگەرییان هەیە.

ئاستەنگە دەرەکییەکان
عێراق لە گۆڕەپانی ڕکابەرییە هەرێمییەکان

کتێبەکە بە ڕووی دەرەوە، نەخشەی ئەو فشارە چڕانەی عێراق دەخاتە ڕوو کە لە دەرەوەی وڵاتەوە ڕووبەڕووی دەبێتەوە. عێراق لە دەورەی دراوسێی گەورە، مەبەستی وەک ئێران و تورکیاو هێشتا لەگەڵ زلهێزە جیهانییەکانی وەک ئەمریکا خەریکی پەیوەندییە، خۆی وەک تەختەیەکی شەترەنج بۆ بەرژەوەندییە کێبڕکێکارەکان دەبینێتەوە.
ژینگەی ناوچەکە بە ناسەقامگیری ماوەتەوە، کە میراتەکانی داعش و ململانێی سوریاو ڕکابەرییەکانی سەرانسەری کەنداو لە قاڵب دراوە. هەریەک لەم هۆکارانە فشار دەخەنە سەر عێراق، زۆرجار دابەشبوونە ناوخۆییەکانی دەقۆزنەوە. تێوەگلانی دەرەکی تەنیا سەربازی یان ئابووری نییە، بەڵکو سیاسییە، کە خودی هاوسەنگی هێز لەناو بەغدا دادەڕێژێت.

یاری نێوان ناوەوەو دەرەوە

ئەوەی خوێندنەوەی دکتۆر یونس بەهێز دەکات، ئەو ئارگیومێنتەیە کە ناتوانرێت واقیعی ناوخۆیی و دەرەکی عێراق لەیەکتر جیا بکرێتەوە. لاوازییە ناوخۆییەکان: گەندەڵی، حوکمڕانی نەزان، نائارامی کۆمەڵایەتی، بانگهێشتی ئەکتەرە دەرەکییەکان دەکەن بۆ دەستوەردان. بە هەمان شێوە فشارە دەرەکییەکان ناسەقامگیری ناوخۆیی زیاتر دەکەن.
ئەو هۆشداری دەدات، ئەم خولە خراپە، عێراق لە دۆخێکی لاوازی بەردەوامدا بەجێدەهێڵێت، مەگەر بە ستراتیژی بە ئەنقەست چارەسەر نەکرێت.

نەخشەڕێگایەک بەرەو خۆڕاگری

بەشەکانی کۆتایی کتێبەکە لە دەستنیشانکردنەوە دەگۆڕدرێن بۆ ڕەچەتە. دکتۆر یونس داوای دەکات؛
- بەهێزکردنی دامەزراوە سیاسییە گشتگیرەکان کە دابەشبوونە تائیفیەکان تێدەپەڕێنن.
- هەمەچەشنکردنی ئابووری بۆ کەمکردنەوەی پشتبەستن بە داهاتی نەوت.
- بونیادنانی سیاسەتێکی دەرەکی هاوسەنگ کە پشتبەستنی زۆر بە هەر هاوبەشێکی دەرەکی دوور بخاتەوە.
- بەهێزکردنی کۆمەڵگەی مەدەنی و گەنجان وەک هاوبەشی کارا لە چاکسازیدا.

ئەم ڕاسپاردانە هەرچەندە گەورە مەبەستن، بەڵام وەک هەنگاوی جەوهەری لە چوارچێوەدان، ئەگەر عێراق بیەوێت فشارو ئاستەنگەکانی بگۆڕێت بۆ دەرفەت.

خوێندنەوەی عێراق لە ڕێگەی هێڵە هەڵەکانییەوە

عێراق لە نێوان فشاری ناوخۆیی و بەربەستە دەرەکییەکان، زیاتر لە لێکۆڵینەوەیەکی ئەکادیمی پێشکەش دەکات، ئاوێنەیەکە ڕەنگدانەوەی دۆخی عێراقە لە ئێستادا. دکتۆر یونس عێراق وەک نەتەوەیەک دەخوێنێتەوە کە لە تۆڕێکی دژایەتیدا گیری خواردووە. دەوڵەمەند لە سەرچاوەکان، بەڵام لە حوکمڕانیدا هەژار. بەهێز لە مێژوودا، بەڵام لە دامەزراوەکاندا نەزان. ناوەندی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەگەڵ ئەوەشدا بەرەوڕووی ڕکابەرییەکانی دەبێتەوە.

بۆ خوێنەران، کتێبەکە هەم وەک شیکارییەک و هەم وەک بانگەوازێک بۆ بیرکردنەوە کاردەکات، داهاتووی عێراق بەندە بەوەوە کە ئایا دەتوانێت ئاڵنگاریی ناوخۆیی خۆی ئاشت بکاتەوەو لە هەمان کاتدا بە وردی فشارە دەرەکییەکان بڕوات.

13/09/2025

نیشتمان وەك كلێنس
هەموو پیسی و ناشرینییەكان بە نیشتمان زێڕكەفت دەكرێت

لێدوانێكی نوخشە ناسیح پارێزگاری هەڵەبجە، زۆرترین كاردانەوەو ڕەخنەی لێكەوتەوە. كاتێك بە هۆی دروست كردنی هۆڵێكەوە لەلایەن دەزگای ڕوانگە، ئیدریس نێچیرڤان بارزانی وەك "گەنجی نیشتمانی" ناوزەد كرد.
بەڵام من پێموایە پارێزگاری هەڵەبجە راستی وتوە، ئەوان و ئەوانەکانی تریش، گەنجی ئەو نیشتمانەن، کە تەنها نیشتمانی بەرپرسەکانە. هەرگیز ئەم نیشتمانە هی خەڵک نییە، پیرۆزبێ بە پارێزگارو گەنجی نیشتمان و بەرپرسەکان.
ئێمە پێشتر نیشتمانمان داگیرکرابوو، لێ ئێستا نیشتمانمان دزراوە.
ئەم نیشتمانەی ئێستا، هی ئێمە نییە. ئەوەی ئێمە براو دزرا. ئەوانەی لە ئیجە دەخنکێن گەنجی نیشتمانەکەی ئێمەن. هوجام سورچی و سەرەباوەکان، گەنجی نیشتمانە دزراوەکەی ئێمەن. ئەوانەی بۆ کوژاندنەوەی ئاگرەکەی هەڵەبجە سوتان گەنجی نیشتمانمانن. هەموو ئەوانەی پەراوێزخراون و غەدریان لێدەکرێ و هەژارخراون، گەنجە راستەقینەکانی نیشتمانە دزراوەکەن. ئەمەی ئێستا هەیە، نیشتمانی کچە مۆدێل و نیشتمانی قاچاخچییەکانە، ئەمەی هەیە نیشتمانی بەرپرسەکانە. ئەوەی دەیبینن نیشتمانی خاوەن ڤێلاو ئۆتۆمبێلە گرانبەهاو باخە شاهانەییەکانە.
نیشتمان لە خەڵک سەندراوەتەوەو بۆتە هی ملیاردێرو ملیۆنێرو بەرپرسەکان. ئەوانەشی نیشتمانیان لێسەندراوە، بۆ قوربانی ماونەتەوە. قوربانی سیاسەتی فاشل و قوربانی ململانێی پۆست و پلەو پارە.
کاتێک بەرژەوەندییەکانی ئەو حەشاماتە (بەرپرس و مینی بەرپرس و بازرگان و قاچاخچییەکان) دەکەوێتە مەترسییەوە، بە شیعارو قسەی نەتەوەیی، دەیکەنەوە بەهی خەڵکی رەش و روت و سنگیان دەخەنە بەر گوللە، بەناوی پاراستنی نیشتمانەوە. ئەوانە نیشتمانیان کردۆتە کلێنس و بەردەوام ناشرینی و هەڵەو پەڵەکانیانی پێ دەسڕن، هەموو پیسی و ناشرینییەكان بە نیشتمان زێڕكەفت دەکەن.
نیشتمان هیچی دیکە هی خەڵک نییە، وەک ماغوط دەڵێ: تەنها پێڵاوەکانم منی بە نیشتمانەوە بەستۆتەوە.
بۆیە نیشتمان بۆ ئێمە جگە لە وەهمێک هیچی تر نییە. ئەوەتا لە دوای راپەڕینەوە هەتا هەنوکە، خەڵک لێی هەڵدێ و بەرەو تاراوگە دەڕۆن، هەموو شتێک لەوێ قبوڵ دەکەن، تەنها بۆ ئەوەی لەژێر یاساو لەناو نیشتمانێکی بێگانەدا بژین، کە ئێستا بە نیشتمانی راستەقینەی ناگۆڕنەوە.

سەردەشت حەمەساڵح

12/09/2025

ئەمریکاو بەریتانیا ئامادەیی سەربازییان بۆ شەڕی ئیسرائیل و ئێران، چڕتر دەکەنەوە

سایتی دەسەڵاتی چوارەم (D4):
لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا ئەمریکاو بەریتانیا چالاکییە سەربازییەکانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چڕتر کردووەتەوە. بەم جوڵەو هەنگاوانە شرۆڤەکاران دەڵێن: نیشانەی پەرەسەندنی ئاڵۆزییەکانی ناوچەکەیە سەبارەت بە ئەگەری دەستپێکردنەوەی شەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێران.

شانشینی یەکگرتوو فڕۆکەی جەنگی زیادەو فڕۆکەی پڕکردنەوەی سووتەمەنی بۆ ناوچەکە جێگیرکردووە، هاوکات ئەمریکاش هێزی دەریایی نزیکتر لە ئیسرائیل جێگیرکردووەتەوە، بۆ ئەوەی پاڵپشتی بەرگری بکات. هەردوو حکومەت پێداگری لەسەر ئەوە دەکەن کە ئەمانە هەنگاوی خۆپارێزین، بەڵام راستییەکەی بۆ دەستپێکردنەوەی شەڕی ئیسرائیل و ئێرانەو ئامادەکارییە.

شرۆڤەکاران هۆشداری دەدەن لەوەی کە دۆخەکە نزیک دەبێتەوە کە جەنگێکی قورس، هەندێک پێیانوایە کە "کاتژمێری سفر" بۆ هێرشەکان دانراوە.
ئیسرائیل ئامدەکارییەکانی بۆ سەر دامەزراوەو هێزەکانی ئێران چڕتر کردووەتەوە، لە کاتێکدا تاران هەڕەشەی لێدانی نەک هەر ئیسرائیلی کردووە، بەڵکو بنکەی ئەمریکی و بەریتانیاش دەکات، ئەگەر هێزەکانی ڕۆژئاوا وەک ڕێگری لە وەڵامدانەوەی ئێران سەیر بکرێن.

چاودێران چەندین سیناریۆ دەخەنە ڕوو: خولێکی سنووردار لە لێدان و بەرپەرچدانەوە، ململانێیەکی ناوچەیی فراوانتر کە گروپە هاوپەیمانەکانی ئێران تێیدا بەشدارن، یان لە خراپترین حاڵەتدا ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆی ئیسرائیل و ئێران و زلهێزەکانی ڕۆژئاوا. دەرئەنجامەکان دەتوانن کاریگەری لەسەر بازاڕەکانی وزەی جیهانی، ئاسایشی ناوچەکە و بارودۆخی مرۆیی لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەبێت.

بۆ ئێستا هەردوو واشنتۆن و لەندەن بە ئاشکرا جەخت لەسەر کەمکردنەوەی پەرەسەندن دەکەنەوە، تەنانەت لە کاتێکدا کە دۆخی سەربازییان بەبژاردەی کۆتا داناوەو پێیانوایە کە دیپلۆماسی تا ئێستاش مومکین ماوە، بەڵام زۆرێک لە شارەزایان هۆشداری دەدەن کە فەزای دانوستانەکان کەم دەبێتەوە لەگەڵ زیادبوونی کردەوە سەربازییەکان.

پێناچێت خولی دوەمی جەنگی نێوان ئێران و ئیسرائیل بۆ خولی سێیەم درێژە بکێشێت، بەڵکو ئەمجارە چارەنوسەکە یەکلایی دەبێتەوە. هەروەها لەم نێوەندەدا ئەمجارە بەرەی شەڕەکە تەنها ئەو دوو وڵاتە نابێت، بەڵکو زۆرێک پێیانوایە وڵاتانی تریش دەگرێتەوە، بەتایبەت عێراق.

11/09/2025

ئۆپۆزسیۆن لەناو پلانی دەسەڵاتدا!

پێشتر یەکێتی، ئێستاش پارتی دەستی پێکردوە. ماوەی چەند ساڵێکە یەکێتی نیشتمانی کوردستان زەحمەتی کێشاوەو ئەرکی ئۆپۆزسیۆنیش دەبینێ. واتە جگە لەوەی بەشێکی رەئیسییە لەناو دەسەڵات و حوکمڕانیدا، خۆشی کردوە بە ئۆپۆزسیۆن، لەکاتێکدا قوباد تاڵەبانی لەگەڵ مەسرور بارزانی لە کۆبونەوەی حکومەتدایە، لەملاوە مێدیاکانی یەکێتی لە حکومەت دەدەن. ئەمەش لەبەر دوو هۆکارە. یەکەمیان، دەیەوێت لەو رێگایەوە خۆی لە بەرەی خەڵک نمایش بکات و هەڵەکانی حوکمڕانی لە خۆی دوربخاتەوە. دوەمیان، دەیەوێ ئۆپۆزسیۆن بێ بەها بکات و چەکانیان چروک بکات.
ماوەیەکی کەمیشە پارتی دیموکراتی کوردستان فێری یارییەکەی یەکێتی بوەو ئەویش دەستی پێکردوە.
بۆ نمونە کەناڵی ئاڤا، ژمارەیەکی بڵاو کردەوە بەناوی "هێڵی گەرمی ئاڤا"، داوا دەکات هەرکەس لە هەر دامودەزگاو شوێنێک گەندەڵی و کاری نایاسایی و نادادی بینی، پەیوەندیمان پێوە بکات…
جا خوڵاسەی کەلام، ئەم دوو حزبە ژیرانە سایکۆلۆژیای خەڵکیان خوێندۆتەوە، باش شارەزابوون لە دامرکاندنەوەی توڕەیی و نیگەرانی خەڵک و لەباربردنی ئۆپۆزسیۆن. ئەوەش لەرێی پلان و بەرنامەگەلێکەوە بووە، لە کاتێکی تردا باسیان دەکەم.

هەرخۆی یەکێتی و پارتی دۆخێکیان بۆ نوسەرو رۆشنبیران دروستکردوە، ئەگەر رەخنە بگری دەبێ هاوسەنگی بپارێزی!. واتە گەر یەکێتی هەڵەیەکی کردو تۆ هەڵوێستت دەربڕی، دەبێ باسی هەڵەیەکی پارتیش بکەیت، ئەگینا تاوانبار دەکرێی بەوەی کە کار بۆ ئەجێندای پارتی دەکەیت. بە پێچەوانەشەوە ئەم شتە هەر راستە.
ئێستا ئۆپۆزسیۆنیشیان خزاندۆتە ناو ئەم پلانەوە. گەرچی ئێستا ساحەکە بەس عەلی حەمەساڵحی تیا ماوە، ئەوانی تر گیراون و یان بێدەنگ کراون.
کاک عەلیش گیری خواردوە. ناچار ئەگەر گەندەڵییەکی پارتی باس بکات، ئەبێ قلێکی یەکێتیش باس بکات، بە پێچەوانەشەوە گەر باسی گەندەڵییەکی یەکێتیش بکات، ئەبێ باسی قلێکی پارتیش بکات.
ئەم هاوسەنگییە، کارێکی نابەجێیە. ناکرێ هەڵەو پەڵەی حزبەکانی دەسەڵات بپۆشین، لەبەرئەوەی ئەم حزب تاوانێک دەکات بەراوردی بکەین بەوەی حزبەکەی تریش ئەوەی کردوە، ئەوە شەرعیەتدان و پاساوە، بەهیوام نوسەران رۆشنبیران لەم زەلکاوەی دەسەڵات دەربێن، هەروا کاک عەلیش ئۆپۆزسیۆن لەو پەتایە دور بخاتەوە.

سەردەشت حەمەساڵح

Address

As Sulaymaniyah
46001

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when دەسەڵاتی چوارەم Dasalaty 4 posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to دەسەڵاتی چوارەم Dasalaty 4:

Share