25/08/2025
🔻ئەوەی یەکێتی لێی دەترسا روویدا، فەرماندەکەی لالەزار هەموو شتێکی ئاشکراکرد
🔻 چاوپێکەوتنی هانا چۆمانی لەگەڵ فەرماندەدەقی ئەحمەد ئەسەف، ئەم چاوپێکەوتنە لەسەر ڕەزامەندی ناوبراو بڵاودەکرێتەوە و خۆشی دەیبینێت.
هانا چۆمانی، ئەوە چی بوو لە لازار ڕوویدا؟
ئەحمەد ئەسەف: شەڕێک بوو لە مێژووی کورددا نەبووە؛ هێرشێک بوو لە سەردەمی داعش وێنەی نەبووە. چەکی وا بەکارهات کە لە شەڕی دوو وڵات بەکاردێت، هەمان ئەو چەکەی لە شەڕی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا بەکاردێت. بێویژدانییەکم بینی وێنەی نەبوو. بە ١٧ جۆر چەک و تەقەمەنی هێرشکرایە سەرمان؛ ئەنواع غاز و بۆمبی غازی و هەناسەبڕکێ و فرمێسکڕێژ و کاربۆنی بەکارهات.
هانا چۆمانی: ئێوە دەستپێشخەریتان کرد؟
ئەحمەد ئەسەف: نەخێر، ئێمە یەک گولەشمان نەتەقاند تاوەکو ئەوان دەستیان پێکرد. ئەسڵەن ئەوان دەمێک بوو تەقەیان دەکرد. کاک لاهور فەرمانی تەقەکردنی بە ئێمە نەدا، دەیگوت: "وەڵام نەدەنەوە، ڕەنگە تاقیمان بکەنەوە. بۆیە با کەس نەکوژرێت، یەک کەس تەقە نەکات."
هانا چۆمانی: ئەی بۆ دۆخەکە وای لێهات؟ ئایا ڕاستە داوایان لێکردن خۆتان بەدەستەوە بدەن و فەرمانی دادگایان بۆ هێنان، ئێوە ڕازی نەبوون؟
ئەحمەد ئەسەف: کاکە، ٢٠٠ باجەر و هەمەریان بە دۆشکەوە هێنابوو، لەبەرامبەر ئێمەیان ڕاگرتبوو. دەیان تۆپ و هاوەنیان جێگیر کردبوو. هەزاران چەکداری ڕاهێنراوی دژە تیرۆر و کۆماندۆ و ئۆپەراسیۆن و سکرتارییەتی مام جەلال و هێزی پشتیوانی دوو هاتوون، هەرچی چەک پێیانە، هەرچواردەوریان گرتووین. ئینجا هاوار دەکەن و دەڵێن: "وەرنە دەرەوە، خۆتان تەسلیم بکەن، ئەگەرنا هێرش دەکەین!" دەیانگوت: "دەبێت دەست بەسەر لالەزاردا بگرین." نەیاندەگوت: "با فڵان و فڵان بێنە دەرەوە، فەرمانی دەستگیرکردنیان هەیە." دەیانگوت: "هەمووتان وەرنە دەرەوە، لالەزار چۆڵ بکەن و دەبێت دەستی بەسەردادابگرین." ئاوا بە ئێمەیان گوتووە تەسلیم بن.
هانا چۆمانی: ئەی فەرمانی دادگا؟
ئەحمەد ئەسەف: باوەڕ بکەن یەک فەرمانی دادگا نەهاتبووە لالەزار. سەعات پێنج و نیو بە ئێمەیان گوتووە فەرمانی دەستگیرکردن دەرچووە. سەیر ئەوە بوو هێزەکە پێش فەرمانی دادگا هاتبوون! ئەوە لە کوێی دونیا هەیە، دە هەزار چەکدار سەعات ٣ی دوای نیوەڕۆ بگاتە شوێنەکە، کەچی سەعات پێنج و نیو فەرمانی دادگا بێت و بە ئێمە بڵێن فەرمانی دادگا دەرچوو بۆ دەستگیرکردنتان.
هانا چۆمانی: ئەی نووسراوی فەرمی؟
ئەحمەد ئەسەف: یەک تاکە کاغەز و نووسراو نەک نەهاتووە بۆ نووسینگە، تەنانەت نەهاتووەتە هەموو سەرچناریش. ئەوانە بەهانەی بێمانانن و ئەسڵ و ئەساسیان نییە.
هانا چۆمانی: ئەی بۆ شەڕەکە دروست بوو؟
ئەحمەد ئەسەف: کاک لاهور گوتی: "با هێزەکانتان بکشێنەوە، پۆلیس بێت و دەچینە بەردەم دادگا." کەچی بە موکەبەرە هاوار دەکەن: "نەخێر، دەبێت تەسلیم بن و لالەزار کۆتایی هاتووە و بەسەرتاندا دەڕووخێنین!"
هانا چۆمانی: شەڕەکە چۆن دەستی پێکرد؟
ئەحمەد ئەسەف: هێشتا شەڕەکە دەستی پێنەکردبوو، وردە وردە ئەوان بە باجەر و هەمەر دەهاتنە پێشەوە. ئێمە دەمانبینی هەروا هێزی زۆرتر و چەک و تۆپ و هاوەن و دەبابە دەهێنن بەرەو لالەزار، لە هەرچواردەورەوە بەیەک ئاراستە نزیک دەبوونەوە. زانیمان ئەوە نائاساییە، بۆیە بە کاک لاهورمان گوت: "چی بکەین؟"
هانا چۆمانی: ئەی شێخ لاهور چی گوت؟
ئەحمەد ئەسەف: کاک لاهور دەیگوت: "ئەو فەرمانە سیاسییە و پەیوەندی بە دادگاوە نییە. منیش خۆم تەسلیم بکەم، دێنە گیانی ئێوە و ئامانجەکە هەموومانین، نەک بەتەنیا یەک کەس و دوو کەس و سێ کەس." بۆیە کاک لاهور زۆر لەسەر خەت بوو، بەردەوام تەلەفۆنی بەدەستەوە بوو بۆ ئەوەی بتوانێت ئەو دۆخە ڕابگرێت و هێزەکان بکشێنەوە و هیچ شتێک ڕوونەدات. بەڵام بێ فایدە بوو. ئیدی کاتژمێر نزیکی یەک بوو، کاک لاهور گوتی: "برادەران، ئەوانە ناکشێنەوە و بۆ شەڕ هاتوون و دەیانەوێت شەڕ بکەن و هێرش بکەنە سەرمان، ئێمەش بەرگری دەکەین."
هانا چۆمانی: دواتر چیتان کرد؟
ئەحمەد ئەسەف: ئیدی کە ئەمەل نەما. هۆتێل لالەزار کۆمەڵێک خانووی بەدەورەوەیە، لە لای کوردۆنیا و مەنقەڵ و تا تەلاری سلێمانی، هێزەکانی ئێمە بەسەر ئەو خاڵانەدا دابەش بووین بۆ ئەوەی پێشڕەوی نەکەن و ڕێگری لە هاتنیان بکەین. ژن و منداڵ و کەسانی مەدەنییشمان ناردە ناو هۆتێل لالەزار بۆ ئەوەی ئەگەر ئێمەش هەموومان کوژراین، ئەوان سەلامەت بن؛ چونکە دەیان ژن و منداڵ و کرێکاری بیانی و پاککەرەوەی لێبوو کە هیچ پەیوەندییان بە ئێمەشەوە نەبوو، کرێکار و تەباخ بوون.
هانا چۆمانی: دواین جار کەی لاهور شێخ جەنگییت بینی؟
ئەحمەد ئەسەف: دواین جار کە قسەم لەگەڵ کرد نزیکی سەعات ٢ بوو، پلان و شتەکانی پێدام و پێی گوتم: "ئەو بەرەی ڕۆژهەڵاتە ئەرکی تۆیە و هاتووچۆش مەکە. نەهێڵە کەسیش بکوژرێت، نە لە لای تۆ نە لە لای ئەوان. هیچ کات تەقە بە ئاراستەی کوشتن نەکەن، تەنها ئۆتۆمبێل و باجەر و هەمەر بکەنە ئامانج." ئیدی ئێمە و گروپەکانی دیکە دابەشی سەر نوقتەکان بووین.
هانا چۆمانی: دواتر چی بوو؟
ئەحمەد ئەسەف: نزیک کاتژمێر سێ بوو، شەڕ دەستیپێکرد. سەرەتا بەس بە دۆشکە و بیکەیسی بوو، بەڵام دواتر شۆک بووین؛ چونکە ڕاستی ئێمە چاوەڕوانیمان نەدەکرد کە ئەو هێزە زۆرە هەمووی هێرش بکات. گوتمان: "ڕەنگە هێزێکی ئاسایی بێت،" بەڵام کە بوو بە شەڕ، ئاگر و ئاسنیان بەسەرداباراندین.
سێ شت شۆکی کردین و هێزەکانی ئێمەی شێواند و خەڵکیان شەهید کرد:
لەگەڵ بیکەیسی و دۆشکە، کارەساتی درۆنەکان بوون. جاری وا هەبوو لە یەک دەقە سێ درۆن بەیەکەوە لەسەر لالەزار و نوقتەکان دەخرانە خوارەوە.
ئەوانە تەکتیکێکیان کرد؛ هەر شوێنێک تۆپ و هاوەن و دەبابە نەیگرتایتەوە، ڕاستەوخۆ درۆنێکی بۆمبرێژکراویان ئاراستە دەکرد. هەموو درۆنەکانیشیان کامێرای لەسەر بوو، دەقیق لە ئامانجەکەی دەدا.
دووەم: هێزەکە لە دەرەوەی چاوەڕوانی هەموومان بوو، لە ڕووی چەک، لە ڕووی قەبارە، لە ڕووی پێداویستی سەربازی. بۆیە کاک لاهور کۆبوونەوەیەکی خێرای کرد و گوتی: "تازە هیچ شتێک نەماوە، دەبێت بەرگری بکەین." بۆیە بڕیارماندا بە هەموو شێوەیەک بەرگری بکەین.
سێیەم هۆکار: من لە چەندین ئۆپەراسیۆنی تایبەت لە هەرێمی کوردستان و لە کۆبانێی ڕۆژئاوای کوردستان شەڕم کردووە دژی داعش، بەڵام هیچ کاتێک شەڕی لەو جۆرە و هێرشی لەو جۆرەم نەبینیوە. هەر جۆرێک باسی بکەم ناتوانم ڕوونی بکەمەوە؛ چونکە یەکەمجارە چەکی وا و هێرشی ئاوا چڕ ببینم، لە کاتێکدا من نزیکەی ٢٠ ساڵ لەناو دژە تیرۆر بووم. باوەڕ بکە، جاری وا هەبوو لە یەک چرکە، تۆپ و هاوەن و دەبابە و درۆن و دۆشکە بە لالەزارەوە دەنرا. مەجالی هەناسەدانیان نەدەداین، ئەوەندە کارەسات بوو.
هاوکات بەکارهێنانی جۆرەها گولە و بۆمبی غازی و ئاسمانی کە هەناسەی تەنگ دەکردی و چاوی پڕ دەکردی لە ئاو و دونیات نەدەبینی.
هانا چۆمانی: واتە مەبەستت چییە کە هێرشی لەو جۆرەت نەدیووە؟
ئەحمەد ئەسەف: کاکە، تۆ لە هەر شەڕێک لانی کەم لە چوار لا، دوو یا لانی کەم لایەک هی خۆتە، بۆ چەک و پێداویستی، بۆ ئاڵوگۆڕی، بۆ گەیشتنی هاوکاری. بەڵام ئەو جۆرە گەمارۆ و ئەو هێرشە و شوێنەکە، شێوازی هێرشی بازنەیی، ئێمەی بەیەک بازنە تەوق دابوو لە لالەزار، لە هەموو لایەکەوە بەیەکەوە دەهاتنە پێش. هیچ مەجالی هاتووچۆی یەک مێرولەش نەبوو.
بگرە لە کۆڵانەکان بە پانی و درێژی سێ هەمەر و باجەر یا موودەڕەعەیان ڕاگرتبوو، جۆرەها چەکی گەورە و گولەنەبڕی لەسەر بوو، تا ڕێگاکان قوفڵ بکرێن. ئەوەی زۆر نامۆ بوو، دەبابەیەکیان بەکار دەهێنا، نازانم لە کوێ دەستیان کەوتووە، تازە کڕیویانە یان وەریانگرتووە؛ چونکە پێشتر نەیانبوو. باوەڕ بکە کە دەنگی دەهات، دەمانزانی ڕێک چاومان دەنوقاند؛ چونکە هێزەکەی بە جۆرێک بوو، کاتێک لە دیواری خانوویەک یان هۆتێل لالەزاری دەدا، هەرچی دیوار بوو ڕایدەماڵی و ئینجا دەتەقییەوە.
هانا چۆمانی: شەڕ و بەرگری و بەردەوامی شەڕەکە چۆن بوو؟
ئەحمەد ئەسەف: تاوەکو ٦ و شتێک شەڕ بەردەوام بوو، بەڵام بە پلان. سەعاتی یەکەم درۆن و هاوەن و تۆپ، لەگەڵیشی بیکەیسی و دۆشکە عەشوا‌ئی تەقەی دەکرد، واتە چەکی قورس هەرچی بنکە و نوقتە و خاڵی گرنگ بوو، بە تایبەت لەسەر لالەزار، هەمووی وێران کران بە درۆن و دەبابە و هاوەن، ئینجا چەکەکانی دیکە و هێرشی زەمینی. لەگەڵ ئەوەش هەمووان قارەمانانە جەنگان و بەرگریی فیداییمان کرد. کاک لاهور خۆی بەرگری دەکرد،
جگە لەوە کاک لاهور هەموو نوقتەکانی بەسەر دەکردەوە، بەردەوام دەیگوت: "خۆتان بپارێزن و تەقە لە کارمەندان نەکەن، تەنها هەوڵ بدەن هەمەر و باجەرەکان لەکاربخەن بۆ ئەوەی پێشڕەوی بوەستێت. ئەگەر باجەر و هەمەرەکان لەسەر ڕێگاکان پەکیان بکەوێت، هێرش ناکەن؛ چونکە ناتوانن بە ئاسانی بیگوازنەوە، ڕێگاکان دادەخرێن و شەڕەکە دەوەستێت." بەڵام ئیدی ئێمە بەهێزترین چەکمان ئاڕ بی جی بوو، ئەویش گولەکانی سنووردارە و تەواو بوو. توانیمان ژمارەیەک هەمەر لەکاربخەین، بەڵام هەمەر و باجەرە مۆدێل نوێکان، بە تایبەت ئەوانەی کۆماندۆ، ئاڕ بی جی وەک گولەی ئاسایی بوو بۆی. ئیدی ئەوەی ئامانج بوو بەرگری بوو. ئەوانیش هەر پێشڕەویان کرد، بازنەی شەڕەکە بچووکتر دەبووەوە. گولە و چەکمان پێنەما، چونکە یان فیشەک نەبوو یان کرابووە ئامانج. من و هاوڕێکانم ٣ سەعات و ٢٠ خولەک بەس بە ٦ ئاڕ بی جی و ١٠ ڕۆمانە شەڕمان کردووە، ئەوەی دیکە ئێم فۆڕ بوو.
هانا چۆمانی: شێوازی دەستگیرکردنی لاهور شێخ جەنگی و ئەوانی دیکە چۆن بوو؟
ئەحمەد ئەسەف: ئەو کاتەی کە گیران، من لە لای ئەوان نەبووم، من لە دەرەوەی هۆتێل بووم. بەڵام نە گولە ما نە چەکێک کە کاریگەری هەبێت، دوو ڕێگا هەبوو لەو کاتە: یان تەسلیم بوون یان مردن. ئیدی ئێمە سەرەتا گوتبوومان تەسلیم نابین. ئێمە لە قۆڵی ڕۆژهەڵات بووین، بەرامبەر باڵەخانە نوێیەکە کە ئێستا دروست دەکرێت، لە خانوویەک بووین من و ٦ کەسی دیکە. نەمانهێشت لەوێوە داخیل بن چونکە شوێنەکەمان ناوماڵان و شاراوە و بەرز بوو، هەمەریش نەیدەتوانی بگات بەوێ. بۆیە تەنها ڕێگا پێشڕەویی پیادە بوو، نەیانتوانی لەوێوە داخیل بن، بەڵام بە هەمەرەکان هاتن تاوەکو ژێر بەرزاییەکە لە بەشی دواوە، بەڵام لە بەشی پێشەوە بە ئاسانی دەیانتوانی بێن.
هانا چۆمانی: باشە، کەی و چۆن هێزەکانی کۆماندۆ و دژە تیرۆر گەیشتنە ناو لالەزار؟
ئەحمەد ئەسەف: نزیکی سەعاتی شەشی بەیانی پاشان هەمەرەکان و باجەرەکان و موودەڕەعەکان دەوری هۆتێلیان گرت و بازنەی شەڕ تەنها بووە هۆتێل لالەزار و چەکی قورس وەستا، چونکە هێزەکانی خۆیان نزیکبوونەوە. گەیشتنە بەردەم هەردوو دەرگای لالەزار. کاتژمێر شەش بوو چەکدارەکانی کۆماندۆمان بینی لە ناو لالەزار، هەروەها گوێمان لە گریانی ژن و منداڵ بوو. هاوکات گوێمان لێبوو دەیانگوت: "(بکەونە سەر ئەرز، چەکەکەو دابنێ، تەقە مەکەن بەسە...)" ئەو قسانە. ئیدی زانیمان کە هێزەکان گەیشتوونەتە ناو لالەزار. هاواریان دەکرد: "لالەزارمان کۆنتڕۆڵ کرد و هەمووانمان دەستگیر کرد." ئێمە نائومێد بووین و ئامادەش نەبووین تەسلیم بین. ئیدی کە ئەوان گوتیان لالەزار کۆنتڕۆڵ کرا، کەمێک شەڕەکە سارد بووەوە، ئێمە لەوێ بە دەرفەتمان زانی کە چۆن دەرباز بین؟
هانا چۆمانی: چیتان کرد؟
ئەحمەد ئەسەف: لەگەڵ فەرماندەیەکی هاوڕێم گوتمان: "یان دەبێ دەرباز بین یان دەکوژرێین، چونکە من خۆم بەدەستەوە نادەم." ئیدی بڕیارماندا بڕۆین. لە کۆڵانەکەی بەرامبەرمان سێ هەمەر هەبوو لەگەڵ ٩ چەکداری کۆماندۆ. ئێمە شەڕی ئەوانمان کرد، ڕووبەڕووبوونەوە دروست بوو، دوانیان بریندار بوون. ئێمە لە کۆڵانەکە گەڕاینەوە و ئەوان هێرشیان کرد و دوامان کەوتن، وایانزانی چووین بۆ ناو لالەزار، بەڵام ئێمە سەرکەوتین بۆ سەربانی ئەو خانوانەی گەڕەکەکە. سەرکەوتین، ٧ کارمەندی هێزەکانی ئێمەی لێ بوو بەبێ چەک، ئەوانیشمان لەگەڵ خۆمان هێنا. چووینە ناو ماڵێک، لەوێ ٤ ئەندامی دیکەی هێزەکانی ئێمەی لێ بوو. ئەوانیشمان لەگەڵ خۆماندا هێنا و تا کۆماندۆ گەیشتە ساترەکەی ئێمە، ئێمە گەیشتینە پشت هەمەرەکانی ئەوان. لەوێ تەقەیان لێکردین و داوای وەستانیان کرد، بەڵام چونکە برینداریان هەبوو و هەمەرەکانیش ڕوویان لە لالەزارە، ماوەیەکی زۆری دەویست تا بگەنەوە بە ئێمە. بە پەلە ئێمەش کەلوپەلەکانمان فرێدا و نەوستاین تاوەکو چووینە ناو (مزگەوتی ئەحە سوور). پاش کەمێک خۆحەشاردان و دڵنیا بووین کە نەهاتوونەتە دوامان، ئیدی دابەشی سەر چوار گروپ بووین، گەیشتینە ناو شاری سلێمانی. لە ماڵێک ماینەوە تا دۆخەکە ئارام بووەوە. سەعات ١١ی دواتر بەسەلامەتی سنووری سلێمانیمان جێهێشت.
هانا چۆمانی: بەشێک لە میدیا و پەیجەکان باس لە خیانەتی تۆ یان ڕێبواری حامی حاجی غالی دەکەن؟
ئەحمەد ئەسەف: من دوو شت دەڵێم. هەمووان بەرگرییان کرد، قارەمانانە، لە کارمەندێکی ئاسایی تا شێخ لاهور. بابەتی خیانەت و خیانەتکاریش، من هیچ قسەیەک ناکەم، تا لە داهاتوو هەموو شتێک ڕوون دەبێتەوە و هەموو ئەو هاوڕێیانەی کە گیراون باش باش دەزانن چی بووە و چۆن بووە. دڵنیا بن کە ئازاد بوون، ئەوان هەموو شتێک ڕوون دەکەنەوە و لەو سەدان کەسە یەکێک هەر دەبێت ڕاستییەکە بزانێت و ئاشکرای بکات.
لێرەشەوە دەیلێم، هەتا دەمرم لاهوورییم و چاوەڕوانیشی دەکەم تا لە زیندان دێتە دەرەوە. هەتا شێخ لاهور مابێت سەربازێکی ئەوم و هەموو هەوڵێکیش دەدەم بۆ ئازادکردنی، یان لەو ڕێگەیەوە دەمرم و شەهید دەبم یان دەبێت یاسا و دادگا سەروەر و سەربەخۆ بن.
کۆتا قسەم ئەوەیە: ئەوانەی بەشدار بوون لە شەڕەکە بەس موودەڕەعە و درۆن و دەبابەیان پێنەبوایە، باوک و باپیریشیان نەیاندەتوانی بێنە ناو لالەزار، چونکە هەموویان باش باش دەناسم بایی چەندن، تەڵەبەی خۆم بوون و خۆم فێرم کردوون.
هاوکات ئەوانە نەهاتبوون بۆ شەڕ، هاتبوون بۆ قەتڵ و عام و جینۆساید لە کۆتاییدا هەر وایشیان کرد.
هەڤپەیڤین: هانا چۆمانی
۲٥ی ئابی ۲٠۲٥
