17/07/2025
ពីបុរសដែលមានឥទ្ធិពលបំផុត ធ្លាក់ខ្លួន!
ការបង្រ្កាបគ្រឿងញៀនដ៏តឹងរ៉ឹងរបស់អតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Rodrigo Duterte គឺជាទិដ្ឋភាពសំខាន់មួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយសម័យទំនើប ដែលបានបង្កឲ្យមានការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសង្គមស៊ីវិល អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងស្ថាប័នអន្តរជាតិ។
យុទ្ធនាការ "សង្រ្គាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀន"
បន្ទាប់ពីលោក Duterte ជាប់ឆ្នោតជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅឆ្នាំ ២០១៦ លោកបានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការដ៏ខ្លាំងក្លាមួយដើម្បី "បំផ្លាញបណ្តាញជួញដូរ និងប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន" ក្នុងប្រទេស ដោយអនុវត្តវិធានការតឹងរ៉ឹងបំផុត។ ក្នុងយុទ្ធនាការនេះ ប៉ូលិសត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យ "សម្លាប់ជនសង្ស័យ" ប្រសិនបើពួកគេ "ប្រឆាំងនឹងការចាប់ខ្លួន"។ ជាលទ្ធផល អ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនរាប់សិបម៉ឺននាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ឬសម្លាប់ដោយគ្មានដំណើរការតុលាការ (extrajudicial killings)។ យោងតាមរបាយការណ៍ មានជនសង្ស័យជិត ៣០,០០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៦ ដល់ ២០២២។
ការរិះគន់អន្តរជាតិ
យុទ្ធនាការនេះបានទទួលរងការរិះគន់យ៉ាងទូលំទូលាយពីសំណាក់អង្គការអន្តរជាតិ៖
* អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដូចជា Human Rights Watch និង Amnesty International បានហៅយុទ្ធនាការនេះថាជា "យុទ្ធនាការប្រហារជីវិត" (Campaign of executions)។
* អង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) បានចោទប្រកាន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
* បណ្ដាប្រទេសជាច្រើន នៅលើពិភពលោកបានអំពាវនាវឲ្យបញ្ឈប់យុទ្ធនាការនេះ និងធ្វើការស៊ើបអង្កេត។
នីតិវិធីតុលាការអន្តរជាតិ (ICC)
* នៅឆ្នាំ ២០២១ តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC) បានចាប់ផ្តើមស៊ើបអង្កេតលើបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ក្នុងក្របខណ្ឌនៃយុទ្ធនាការបង្រ្កាបគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte។
* នៅខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៣ ICC បានចេញដីកាចាប់ខ្លួនមួយចំពោះលោក Duterte បន្ទាប់ពីប្រមូលបានភស្តុតាងពីគ្រួសាររងគ្រោះ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស។
* ទោះជាយ៉ាងណា លោក Duterte និងរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានបដិសេធមិនសហការជាមួយ ICC ហើយបានដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញា Rome Statute តាំងពីឆ្នាំ ២០១៩ មកម្ល៉េះ។
តាមការពិត អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ្វីលីពីន Rodrigo Duterte ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ដោយអាជ្ញាធរហ្វីលីពីន នៅថ្ងៃទី ១១ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៥ តាមរយៈដីកាចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC)។
ដីកាចាប់ខ្លួននេះត្រូវបានចេញដោយអង្គជំនុំជម្រះមុនជំនុំជម្រះទី ១ របស់ ICC កាលពីថ្ងៃទី ៧ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០២៥ ដែលចោទប្រកាន់លោក Duterte ពីបទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ សម្រាប់ការសម្លាប់មនុស្សទាក់ទងនឹង "សង្រ្គាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀន" របស់លោក។ ការចោទប្រកាន់នេះគ្របដណ្តប់លើអំពើដែលបានកើតឡើងនៅប្រទេសហ្វីលីពីន ចន្លោះពីថ្ងៃទី ១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១១ ដល់ថ្ងៃទី ១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៩។
លោក Duterte ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិម៉ានីល ពេលលោកត្រឡប់មកពីហុងកុងវិញ ហើយត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហូឡង់ ដើម្បីប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់នៅ ICC។
ការចាប់ខ្លួននេះតំណាងឲ្យការវិវឌ្ឍន៍ដ៏សំខាន់មួយក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះនៃយុទ្ធនាការបង្រ្កាបគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte បើទោះបីជារដ្ឋាភិប៉ីលីពីនបានដកខ្លួនចេញពីសន្ធិសញ្ញា Rome Statute របស់ ICC តាំងពីឆ្នាំ ២០១៩ ក៏ដោយ។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
យុទ្ធនាការបង្រ្កាបគ្រឿងញៀនរបស់លោក Duterte បានទទួលការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីប្រជាជនក្នុងស្រុកមួយចំនួន ប៉ុន្តែបានបង្កឲ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ។ វាក៏បានបង្ហាញពីការប្រើប្រាស់អំណាចដោយគ្មានកំណត់ និងបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើច្បាប់អន្តរជាតិផងដែរ។