01/07/2025
✍️នេះជាវិធីសាស្រ្តខ្លះៗសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងនិងព្យាបាលជំងឺលើដំណាំស្រូវប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព៕
ការដាំដុះដំណាំស្រូវតែងតែប្រឈមនឹងបញ្ហាជំងឺផ្សេងៗ ដែលបង្កឡើងដោយ បាក់តេរី វីរុស ផ្សិត (អុចត្នោត) ។ ជំងឺទាំងនេះអាចបណ្ដាលឱ្យទិន្នផលធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក ប្រសិនបើកសិករមិនបានគ្រប់គ្រង និងព្យាបាលបានត្រឹមត្រូវ។
ខាងក្រោមនេះជាវិធីសាស្ត្រលម្អិត និងស៊ីជម្រៅសម្រាប់គ្រប់គ្រង និងព្យាបាលជំងឺលើដំណាំស្រូវ👇
១.ការការពារជាមុន (Preventive Measures)
វិធីសាស្ត្រការពារគឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់បំផុតដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺ។
*ជ្រើសរើសពូជធន់នឹងជំងឺ មុននឹងដាំដុះ កសិករគួរសិក្សាស្វែងយល់ពីពូជស្រូវណាដែលមានភាពធន់ទ្រាំនឹងជំងឺក្នុងតំបន់របស់ខ្លួន។ ពូជធន់នឹងជំងឺអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការកើតជំងឺបានយ៉ាងច្រើន។
*បណ្ដុះកូនស្រូវឱ្យមានសុខភាពល្អ ត្រូវប្រាកដថាកូនស្រូវដែលយកទៅដាំមានសុខភាពល្អ គ្មានមេរោគ ឬជំងឺតាំងពីដំបូង។ អាចប្រើប្រាស់ថ្នាំកម្ចាត់មេរោគគ្រាប់ពូជ (Seed Treatment) មុនពេលសាប ឬដាំ។
*ការគ្រប់គ្រងទឹកត្រឹមត្រូវ
*កុំទុកទឹកឱ្យដក់យូរ ទឹកដែលដក់យូរពេកអាចបង្កើតបរិយាកាសអំណោយផលដល់ការលូតលាស់នៃផ្សិត និងបាក់តេរី។ ត្រូវបង្ហូរទឹកចេញចូលឱ្យបានទៀងទាត់ និងរក្សាកម្រិតទឹកឱ្យសមស្របទៅតាមដំណាក់កាលលូតលាស់របស់ស្រូវ។
*ប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹកល្អ ធានាថាវាលស្រែមានប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹកល្អ ដើម្បីកុំឱ្យមានការដក់ទឹកច្រើនលើសលប់ ជាពិសេសនៅរដូវវស្សា។
*ការគ្រប់គ្រងជីជាតិសមស្រប
* កុំប្រើជីអាសូតច្រើនពេក ការប្រើប្រាស់ជីអាសូត N ច្រើនលើសលប់អាចធ្វើឱ្យស្រូវទន់ជ្រាយ និងងាយរងគ្រោះដោយសារជំងឺ ជាពិសេសជំងឺស្រូវប្រាំង (Rice Blast) និងជំងឺបាក់តេរី។ ត្រូវប្រើជីឱ្យមានតុល្យភាព (NPK) ទៅតាមតម្រូវការរបស់ដំណាំ និងធ្វើតេស្តដីជាមុនដើម្បីកំណត់កម្រិតជីដែលត្រូវប្រើប្រាស់។
*ប្រើជីប៉ូតាស្យូម (K) គ្រប់គ្រាន់ប៉ូតាស្យូមជួយពង្រឹងកោសិកាដើមស្រូវ ធ្វើឱ្យវាមានភាពរឹងមាំ និងធន់នឹងជំងឺ។
* ការគ្រប់គ្រងស្មៅ និងសត្វល្អិតល្អិតល្អិតចង្រៃ ស្មៅ និងសត្វល្អិតមួយចំនួនអាចជាជម្រក ឬជាភ្នាក់ងារចម្លងជំងឺ។ ដូច្នេះ ការគ្រប់គ្រងពួកវាបានល្អក៏ជាផ្នែកមួយនៃការការពារជំងឺផងដែរ។
* អនាម័យស្រែ
* បោសសម្អាតកាកសំណល់ដំណាំចាស់: ក្រោយប្រមូលផល គួរបោសសម្អាតកាកសំណល់ដំណាំចាស់ៗចេញពីស្រែ ឬភ្ជួរកប់ ដើម្បីកាត់ផ្ដាច់វដ្តជីវិតរបស់មេរោគ និងសត្វល្អិតចង្រៃ។
* សម្អាតឧបករណ៍កសិកម្ម: ត្រូវសម្អាតឧបករណ៍កសិកម្មឱ្យបានស្អាតល្អ មុនពេលយកទៅប្រើប្រាស់នៅវាលស្រែផ្សេងទៀត ដើម្បីជៀសវាងការចម្លងជំងឺ។
២.ការកំណត់អត្តសញ្ញាណជំងឺ (Disease Identification)
ការស្គាល់ប្រភេទជំងឺឱ្យបានត្រឹមត្រូវជាជំហានដ៏សំខាន់ក្នុងការជ្រើសរើសវិធីសាស្ត្រព្យាបាល។ ខាងក្រោមនេះជាជំងឺទូទៅ និងរោគសញ្ញារបស់វា៖
* ជំងឺស្រូវប្រាំង (Rice Blast - Magnaporthe oryzae):
* រោគសញ្ញា លេចចេញចំណុចពងក្រពើពណ៌ប្រផេះមានគែមពណ៌ត្នោតនៅលើស្លឹក កញ្ចុំផ្កា ដើម និងក្បាលស្រូវ។ ប្រសិនបើកើតលើក្បាលស្រូវ អាចបណ្ដាលឱ្យស្រូវក្ដាំង (Neck Blast)។
*ភ្នាក់ងារផ្សិត។
* ជំងឺអុចត្នោត (Brown Spot - Cochliobolus miyabeanus)
* រោគសញ្ញា ចំណុចតូចៗ រាងមូល ឬពងក្រពើ ពណ៌ត្នោតខ្មៅនៅលើស្លឹក ស្រទប និងគ្រាប់ស្រូវ។ ជាទូទៅកើតលើស្រូវដែលខ្វះជីជាតិ ជាពិសេសប៉ូតាស្យូម។
*ភ្នាក់ងារ:ផ្សិត។
*ជំងឺបាក់តេរី (Bacterial Blight - Xanthomonas oryzae pv. oryzae)
* រោគសញ្ញា ដំបូងស្លឹកស្រូវឡើងពណ៌បៃតងស្រាល រួចប្រែជាពណ៌លឿង និងស្ងួតងាប់ពីចុងស្លឹកចូលក្នុង។ នៅពេលមានសំណើមខ្ពស់ អាចឃើញដំណក់ទឹកដោះគោពណ៌លឿងខ្ចីចេញពីស្លឹក។
* ភ្នាក់ងារបាក់តេរី។
* ជំងឺស្រូវស្ងួតងាប់ (Bacterial Panicle Blight - Burkholderia glumae)
* រោគសញ្ញា ក្បាលស្រូវប្រែជាពណ៌ត្នោតខ្មៅ ឬស្វិតខ្មៅ គ្រាប់ស្រូវស្វិត រួចងាប់ទាំងមូល។
* ភ្នាក់ងារ បាក់តេរី។
* ជំងឺវីរុស (Viral Diseases - ឧ. Rice Tungro Virus, Rice Grassy Stunt Virus)
* រោគសញ្ញាស្លឹកឡើងពណ៌លឿង ឬលឿងទុំ រិលលូតលាស់ ដើមតឿ ស្លឹកក្រាស់ ឬស្លឹកប្រែជាកន្ទុយត្រី។ ជំងឺវីរុសច្រើនតែចម្លងដោយសត្វល្អិតដូចជាសត្វល្អិតជញ្ជក់ទឹកដោះ (Leafhoppers)។
* ភ្នាក់ងារ វីរុស។
៣.ការព្យាបាល (Treatment)
នៅពេលជំងឺបានកើតឡើង ការព្យាបាលត្រូវធ្វើឡើងឱ្យទាន់ពេលវេលា និងត្រឹមត្រូវ។
ក. សម្រាប់ជំងឺផ្សិត (Fungal Diseases) ដូចជាជំងឺស្រូវប្រាំង និងអុចត្នោត៖
* បាញ់ថ្នាំផ្សិត (Fungicides): ជ្រើសរើសថ្នាំផ្សិតដែលមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ជំងឺនីមួយៗ។
ឧទាហរណ៍៖
* សម្រាប់ជំងឺស្រូវប្រាំង: ថ្នាំផ្សិតដែលមានសារធាតុសកម្មដូចជា Tricyclazole, Isoprothiolane, Fenoxanil, Propicoazole, Definoconazole Definoconazole ,Carbendazim ,Tricyclazole។ ត្រូវបាញ់នៅពេលចាប់ផ្ដើមលេចចេញរោគសញ្ញា និងបាញ់ម្ដងទៀតនៅដំណាក់កាលចេញផ្កា ឬរយីងរយោង ដើម្បីការពារការក្ដាំងក្បាលស្រូវ។
*សម្រាប់ជំងឺអុចត្នោត ថ្នាំផ្សិតដែលមានសារធាតុសកម្មដូចជា Azoxystrobin, Pyraclostrobin ឬ Mancozeb អាចជួយបាន។ ត្រូវពិនិត្យមើលស្លាកសញ្ញាថ្នាំឱ្យបានច្បាស់លាស់មុនប្រើប្រាស់។
* ការគ្រប់គ្រងជីជាតិឡើងវិញ ត្រូវកែសម្រួលការប្រើប្រាស់ជី ជាពិសេសកាត់បន្ថយជីអាសូត និងបង្កើនជីប៉ូតាស្យូម ប្រសិនបើជំងឺបណ្ដាលមកពីកង្វះជី។
ខ.សម្រាប់ជំងឺបាក់តេរី (Bacterial Diseases)៖
* ថ្នាំកម្ចាត់បាក់តេរី (Bactericides) ការប្រើប្រាស់ថ្នាំកម្ចាត់បាក់តេរីលើដំណាំស្រូវនៅមានកម្រិតនៅឡើយ ហើយថ្នាំដែលមានប្រសិទ្ធភាពពិតប្រាកដក៏មិនទាន់មានច្រើនដែរ។ ទោះយ៉ាងណា ថ្នាំដែលមានសារធាតុដូចជា Copper hydroxide ឬ Streptomycin sulfate អាចជួយកាត់បន្ថយការរាលដាលខ្លះៗបាន។
* ការគ្រប់គ្រងទឹកត្រូវបង្ហូរទឹកចេញពីស្រែ និងទុកឱ្យដីស្ងួតមួយរយៈពេលខ្លី បន្ទាប់មកបង្ហូរទឹកចូលវិញ។ ការធ្វើបែបនេះអាចជួយកាត់បន្ថយការរាលដាលនៃបាក់តេរី។
* អនាម័យស្រែ ដកដើមស្រូវណាដែលមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរយកទៅដុតចោល ដើម្បីកុំឱ្យរាលដាលដល់ដើមដទៃ។
គ.សម្រាប់ជំងឺវីរុស (Viral Diseases)៖
* គ្មានការព្យាបាលដោយផ្ទាល់ បច្ចុប្បន្ន មិនទាន់មានថ្នាំណាអាចព្យាបាលជំងឺវីរុសលើដំណាំស្រូវបានដោយផ្ទាល់នៅឡើយទេ។
* គ្រប់គ្រងសត្វល្អិតចម្លង (Vector Control): វិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាពបំផុតគឺការគ្រប់គ្រងសត្វល្អិតដែលជាភ្នាក់ងារចម្លងវីរុស ដូចជាសត្វល្អិតជញ្ជក់ទឹកដោះ (Leafhoppers)។
* បាញ់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត ប្រើប្រាស់ថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិតដែលមានប្រសិទ្ធភាពតាមកម្រិតណែនាំ។
* វិធីសាស្ត្រធម្មជាតិលើកទឹកចិត្តដល់វត្តមានសត្វល្អិតមានប្រយោជន៍ដែលស៊ីសត្វល្អិតចម្លងវីរុស។
* ដកកម្ចាត់ដើមមានជំងឺ ដកដើមស្រូវណាដែលរងការវាយប្រហារដោយវីរុសយកទៅដុតចោលភ្លាមៗ ដើម្បីកាត់ផ្ដាច់ការចម្លង។
* ប្រើពូជធន់ ជាជម្រើសល្អបំផុត គឺការប្រើប្រាស់ពូជស្រូវដែលធន់នឹងជំងឺវីរុស។
៤. ការប្រើប្រាស់ថ្នាំឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព
* អនុវត្តតាមការណែនាំ មុននឹងប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីណាមួយ ត្រូវអាន និងអនុវត្តតាមការណែនាំនៅលើស្លាកសញ្ញាថ្នាំឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន ទាំងកម្រិតប្រើប្រាស់ វិធីលាយបញ្ចូលគ្នា និងពេលវេលាបាញ់។
* ជ្រើសរើសពេលវេលាបាញ់ត្រឹមត្រូវ គួរចៀសវាងការបាញ់ថ្នាំនៅពេលថ្ងៃក្ដៅខ្លាំង ឬពេលមានខ្យល់ខ្លាំង។ ពេលវេលាល្អបំផុតគឺពេលព្រឹកព្រលឹម ឬពេលល្ងាច។
* សុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ត្រូវពាក់ឧបករណ៍ការពារខ្លួនដូចជា ម៉ាស់ ស្រោមដៃ វ៉ែនតា និងសម្លៀកបំពាក់ការពារនៅពេលបាញ់ថ្នាំ ដើម្បីជៀសវាងគ្រោះថ្នាក់ដល់សុខភាព។
* កុំបាញ់ថ្នាំដដែលៗ ដើម្បីជៀសវាងការបង្កើតភាពធន់របស់មេរោគ គួរប្ដូរប្រភេទថ្នាំ ឬសារធាតុសកម្មរបស់ថ្នាំជាប្រចាំ។
* ប្រើប្រាស់ថ្នាំតាមគោលការណ៍ IPM (Integrated Pest Management)នេះជាវិធីសាស្ត្រគ្រប់គ្រងសត្វល្អិត និងជំងឺចង្រៃរួមបញ្ចូលគ្នា ដែលផ្ដោតលើការប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រចម្រុះ រួមមានទាំងការការពារ ជីវសាស្ត្រ និងគីមី ដោយកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ថ្នាំគីមីឱ្យបានតិចបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
សរុបមក ការគ្រប់គ្រង និងព្យាបាលជំងឺលើដំណាំស្រូវទាមទារឱ្យកសិករមានការយល់ដឹងស៊ីជម្រៅអំពីប្រភេទជំងឺ ការការពារ ការកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងការព្យាបាលឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ការអនុវត្តន៍វិធីសាស្ត្រចម្រុះ និងជាប់លាប់ គឺជាគន្លឹះឆ្ពោះទៅរកការទទួលបានទិន្នផលខ្ពស់ និងនិរន្តរភាពនៃការដាំដុះស្រូវ។
ប្រភព : ពេទ្យដំណាំ
#ស្រូវប្រាំង #កសិករ #ចែករំលែកបន្ត
