សិក្សានគរ

25/08/2025

នៅសល់រយ:ពេលមួយថ្ងៃទៀត​ សម្រាប់បងប្អូន​ ជាពិសេសនិស្សិតទស្សនវិជ្ជា​និងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមឆ្នាំទី៣​ឡេីង​ទៅ​ ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ចង់ដាក់ពាក្យ​ ទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលលេីជំនាញសរសេរ​ នឹងក្លាយជាស្មេរប្រចាំក្រុមសិក្សានគរ។

📢 សេចក្ដីជូនដំណឹង

✨ ឱកាសក្លាយជាស្មេរប្រចាំក្រុមសិក្សានគរ

សូមជម្រាបជាសាធារណៈឱ្យបានជ្រាបថា គេហទំព័រ "Existentia Φ" នឹងជ្រើសរើស សិក្ខាកាមស្ម័គ្រចិត្ត ដើម្បីទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលស្តីពី ការសរសេរអត្ថបទ សម្រាប់ចុះផ្សាយក្នុង ព្រឹត្តិបត្រ "សិក្សានគរ" ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់របស់គេហទំព័រ "Existentia Φ"។

អាស្រ័យហេតុនេះ បេក្ខជន ឬបេក្ខនារី ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ សូមផ្ញើ៖

📄 ប្រវត្តិរូបសង្ខេប (CV)
📝 លិខិតបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍

📌 Email: [email protected]
📌 Telegram: 016 514 897

📅 កាលបរិច្ឆេទផុតកំណត់ទទួលពាក្យ៖ ថ្ងៃអង្គារ ២៦ សីហា ២០២៥

📞 ពត៌មានលម្អិត៖ 096 274 0155 / Telegram: 016 514 897

24/08/2025

This is the first week of our First Internal Training on "How to Write an Essay Article."

This training is lectured by Mr. Tan Sen, a master's degree of International Relation student at Shanghai University.

24/08/2025

ខ្ញុំជឿថា មនុស្សមិនតិចទេបានពាល់ត្រូវជុំវិញការវិវត្តរបស់សាកលលោក ជាពិសេសសង្គមនីមួយៗតាមរយៈឥទ្ធិពលសាកលភាវូបនីយកម្ម (Globalization) របស់បស្ចិមប្រទេស ហើយថ្មីៗនេះ ជាមួយនឹងនិន្នាការបដិភាវូបនីយកម្ម (Deglobalization) របស់មហាអំណាចតំបន់ផង បានធ្វើឱ្យមនុស្សនៅក្នុងសង្គម ជជែកគ្នាតើថាដើម្បីរៀបចំសង្គមមួយឱ្យបានត្រឹមត្រូវ (ឬបានល្អ?) មនុស្ស ជាពិសេសការអប់រំបែបណាដែលត្រូវលើកកម្ពស់ឱ្យសមស្របទៅតាមបរិបទនីមួយៗរបស់ពួកគេ។ បរិបទបានក្លាយជាចំណុចពុះខណ្ឌតម្លៃចំពោះការសម្រេចចិត្តរបស់មនុស្សនិងសង្គម។ នៅក្នុងន័យនេះ តើសង្គមល្អមានអត្ថន័យដូចម្ដេច? តើសង្គមដែលល្អគឺជាសង្គមដែលមានមាឌធំ ហើយប្រើប្រាស់អំណាចសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយដើម្បីឈ្លានពានកម្ពុជាដូចប្រទេសថៃ ឬដូចរុស្ស៊ីធ្វើចំពោះអ៊ុយក្រែន?

ខណៈយើងកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលខ្វះមធ្យោបាយរៀបចំសង្គមរបស់ខ្លួនឱ្យបានល្អ យើងមិនដឹងថាត្រូវធ្វើបែបណាក្រៅពីការទទួលយកគំនិតនិងជំនួយរបស់ប្រទេសអភិវឌ្ឍមកប្រើប្រាស់ ឬបញ្ចូលនៅក្នុងក្របខណ្ឌអប់រំ ជាមួយនឹងការប្រឹងប្រែងពីអ្នកជំនាញនៅខាងក្នុងដែលមានស្រាប់និងកំពុងបន្តកើតមានជាបន្តបន្ទាប់។ ប៉ុន្តែ យើងថែមទាំងមិនព្រមសម្លឹងមើលពីតម្លៃអន្តរទំនាក់ទំនងរវាងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមនិងវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិទៀតផង ប្រសិនបើយើងនាំគ្នាបង្កើតការសន្ទនាដែលនាំទៅរកដាក់បន្ទុកគ្នារហូត ដូចត្រូវបានបង្ហាញនៅលើបណ្ដាញសង្គម។ ផ្ទុយទៅវិញ អន្តរទំនាក់ទំនង ឬអន្តរពំនឹងពំនាក់ ត្រូវបានបំភ្លេចចោលក្រោមការសន្ទនាដែលមានលក្ខណៈស្វ័យឱភាស (Self-esteem) ហើយនាំទៅរកការផ្ដាច់គ្នានឹងគ្នារវាងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមនិងវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ តើការសន្ទនាទាំងនោះចង់ឱ្យវិទ្យាស្រ្តធម្មជាតិ ឬវិទ្យាស្រ្តសង្គមជាអ្នកកំណត់តម្លៃសង្គមតែម្ខាងៗ ឬចង់ឱ្យវិទ្យាសាស្រ្តទាំងពីរនេះក្លាយជាតួអង្គកំណត់សហតម្លៃរួមគ្នា?

សូមកុំភ្លេចថាវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម គឺជាវិទ្យាសាស្រ្តដែលសិក្សាពី បាតុភូតសង្គម មនុស្ស របកគំហើញរបស់ប្រវត្តិសាស្រ្តផ្សេងៗ ទំនាក់ទំនងសង្គម គោលការណ៍សីលធម៌និងការបង្កើតច្បាប់ទម្លាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងរដ្ឋ ដើម្បីធានាថាអ្នកវិទ្យាស្រ្តធម្មជាតិ ឬអ្នកបច្ចេកទេសផ្សេងៗទៀតស្ថិតនៅក្នុងការអនុវត្តបានត្រឹមត្រូវ។ ផ្ទុយទៅវិញ ការនាំគ្នាពន្យល់នៅត្រឹមក្របខណ្ឌប្រឡងកម្រិតមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិ ពោលគឺការជ្រើយយកមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម ឬវិទ្យាស្រ្តធម្មជាតិ កំពុងនាំទៅរកការបំភ្លេចពីលក្ខណៈដើម ឬធម្មជាតិរបស់វិសាលភាពរវាងមុខវិជ្ជាទាំងនេះច្បាស់ណាស់។

ជាការពិត អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិដូចជាអ្នករូបវិទ្យា អាចពន្យល់បានពីបាតុភូតរបស់អាតូម ការវិល ឬចលនារបស់អេឡិចត្រុង ទ្រឹស្ដីរូបវិទ្យាក្លាសិករបស់លោក អៃហ្សាក់ ញូតុន (Isaac Newton) ទ្រឹស្ដីធៀបពិសេស (Special Relativity) របស់លោក អាញប៊ឺត អាញស្ដាញ (Albert Einstein) ក៏ដូចជារូបវិទ្យាគ្វ័នទុម (Quantum Physics) របស់ក្រុមរូបវិទូកគ្វ័នទុមនាពេលចុងក្រោយនេះ។ ប៉ុន្តែអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមអាចរៀបចំគោលនយោបាយនិងគោលការណ៍ណែនាំផ្សេងៗដើម្បីបង្ការការប្រើប្រាស់ទ្រឹស្ដីទាំងនោះនៅក្នុងន័យធ្វើឱ្យខូចខាតតម្លៃផ្នែកសីលធម៌សង្គម អត្តសញ្ញាណជាតិ បរិស្ថាននិងអាយុជីវិតរបស់មនុស្ស តាមរយៈឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមមនុស្សដែលកេងចំណេញលើអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តដូចនៅក្នុងបញ្ហាសង្រ្គាមលោកលើកទី២ (១៩៣៩-១៩៤៥) ដែលរូបវិទូទ្រឹស្ដី (Theoretical Physicist) សញ្ជាតិអាមេរិក លោក ជេរ រ៉ូប៊ឺត អូផេនហៃម៊ឺ (J. Robert Oppenheimer) ត្រូវបានក្រុមអ្នកនយោបាយកេងចំណេញសមត្ថភាពនិងទេពកោសល្យរបស់គាត់នៅក្នុងការយកឈ្នះគូរបដិបក្ខមនោគមវិទ្យានយោបាយយ៉ាងដូច្នេះដែរ។ ពោលគឺ នវានុវត្តន៍ផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តអាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ខុស ហើយខុសធ្ងន់ និងឈានទៅរកការបង្កើតសោកនាដកម្មដល់មនុស្សជាតិ ព្រមទាំងវិនាសកម្មដល់សាកលលោកបាន ប្រសិនបើពុំមានអ្នកវិទ្យាស្រ្តសង្គមជាអ្នករៀបចំក្របខណ្ឌ ឬគោលការណ៍សម្រាប់កំណត់ការប្រើប្រាស់នវានុវត្តន៍ទាំងនោះឱ្យបានច្បាស់លាស់។

ជាងនេះទៅទៀត រាល់ការបកស្រាយដែលនាំទៅរកការទាត់ចោលតម្លៃម្ខាងៗ មិននាំការរីកចម្រើនដល់សង្គមនោះទេ ប៉ុន្តែជាការនាំទៅរកសញ្ញានៃការបែកបាក់គ្នា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការបកស្រាយទាំងនោះ នាំទៅរកការបង្ហាញថាខ្លួនមិនទាន់យល់បានត្រឹមត្រូវចំពោះគុណតម្លៃរបស់មុខវិទ្យានីមួយៗ ហើយខ្វះការគោរពចំពោះគុណតម្លៃនៃមុខវិជ្ជានិងការសម្រេចចិត្តរបស់សិស្សានុសិស្សដែលនៅក្មេងខ្ចី និងដ៏ស្លូតត្រង់ទៀតផង។ ការខ្វះការគោរពទាំងនោះ កំពុងបង្រួមគុណតម្លៃរបស់មុខវិជ្ជានីមួយៗមកដាក់នៅក្រោមឧត្តមគតិបុគ្គលនិងការយកឈ្នះចាញ់គ្នា រហូតដល់មានការប្រមាថបុគ្គល ឬក្រុមមនុស្សដែលមានសញ្ជាតិជាខ្មែរដូចគ្នាទៀតផង។ តាមការពិត យើងអាចយល់បានចំពោះបញ្ហានេះ។ តើត្រូវឱ្យអ្នករៀនរូបវិទ្យា គីមី ឬវិស្វកម្មជីវសាស្រ្ត មកពន្យល់ពីដំណើរវិវត្តិរបស់ប្រវត្តិសាស្រ្ត គំនិតសាសនានិងប្រវត្តិគំនិតនយោបាយបានយ៉ាងដូចម្ដេច? ផ្ទុយទៅវិញ តើត្រូវឱ្យអ្នករៀនប្រវត្តិវិទ្យា នយោបាយ ឬទេវវិទ្យាទៅពន្យល់ពីបាតុភូតអេឡិចត្រុង ឬទ្រឹស្ដីរលកបានដោយរបៀបណា? សម្រាប់ខ្ញុំគឺយល់ផ្ទុយពីនេះ យើងត្រូវបង្កើតនិងអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេ (អ្នករៀនសូត្រ ឬក្រុមបញ្ញវន្ត) ស្ថិតនៅក្នុងលំហដែលអាចពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមកបាន។ ឧទាហរណ៍៖ អ្នកប្រវត្តិវិទ្យា ក៏ដូចជាអ្នកនរវិទ្យាអាចពឹងពាក់អ្នករូបវិទ្យាពិសោធន៍ (Experimental Physicist) ក្នុងការពិសោធទៅលើគំរូសំណាក ដែលពួកគាត់បានរកឃើញនៅក្នុងកំណាយផ្សេងៗ ប្រសិនបើម៉ាស៊ីនពិសោធន៍របស់អ្នករូបវិទ្យាមានលក្ខណៈទំនើបជាងម៉ាស៊ីនពិសោធន៍នៃក្រុមការងាររបស់ពួកគាត់ផ្ទាល់។ ការណ៍នេះ វាបង្ហាញពីតម្លៃនៃការសហការគ្នាដើម្បីបកស្រាយទៅលើបញ្ហាដែលសង្គមជាតិរបស់មនុស្សនិងមនុស្សខ្លួនឯងកំពុងជួបប្រទះ និងគាស់កកាយចង់ដឹង។

មែនទែនទៅ វិទ្យាសាស្រ្តទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្ត គោលវិធីនិងក្របខណ្ឌទ្រឹស្ដីផ្សេងៗ ដើម្បីបកស្រាយពីគម្លាតបញ្ហាក៏ដូចជាសម្រាប់ធ្វើការសិក្សាទៅលើបញ្ហាជាក់លាក់ណាមួយ។ និយាយឱ្យចំ បញ្ហាមនុស្សនិងសង្គមមានច្រើនឥតគណនា ដែលយើងត្រូវការគោលវិធីច្រើនដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងនិងដោះស្រាយឥតឈប់ឈរ។ ឧទាហរណ៍៖ បើអ្នករៀនចិត្តវិទ្យា អ្នកត្រូវប្រើប្រាស់គោលវិធីចិត្តវិទ្យាដូចជា ចិត្តវិភាគ (Psychoanalysis) របស់លោក ហ្ស៊ីកមុន្ថ ហ្រ្វយដ៍ (Sigmund Freud) និងចិត្តវិទ្យាអាកប្បកិរិយា (Behavioral psychology) របស់លោក ប៊ីអេហ្វ ស្គីនណ័រ (B.F. Skinner) ដើម្បីបកស្រាយពីឥរិយាបថសិក្សារបស់សិស្ស បាតុភូតចិត្តរបស់មនុស្ស ឬសង្គម។ល។ ទទ្ទឹមនឹងគ្នានេះ ប្រសិនបើអ្នករៀននីតិសាស្រ្ត អ្នកត្រូវការវិធីសាស្រ្តគតិយុត្តិដើម្បីបកស្រាយពីបញ្ហាច្បាប់នានា។ ប៉ុន្តែសំណួរគួរត្រូវបានចោទសួរថា តើក្នុងនាមជា ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍដូចកម្ពុជា តើយើងត្រូវជំរុញឱ្យអ្នករៀនលើវិទ្យាសាស្រ្តសង្គមនិងវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិទាំងនោះឱ្យមានការលះបង់និងប្ដូរផ្ដាច់ចំពោះរៀនសូត្រ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមបានដោយរបៀបណា? នៅក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត តើយើងអាចបង្កើតលំហដែលអាចអនុញ្ញាតឱ្យសិស្សានុសិស្ស និស្សិតនិងបញ្ញវន្តគ្រប់ឋានានុក្រមទាំងអស់អាចរៀនសូត្រនិងលូតលាស់ទៅរួមគ្នាបានយ៉ាងដូចម្ដេច? ព្រោះថា ការរៀនលើឯកទេសនីមួយៗមិនមែនថាអាចរៀនលេងៗ ហើយអាចមានចំណេះដឹងបានជ្រៅជ្រះនោះឡើយ។ មានពេលខ្លះ មនុស្សរៀនគឺគ្រាន់តែដើម្បីប្រើប្រាស់ជំនាញនោះធ្វើជាឈ្នាន់ស្វែងរកការងារនិងឋានៈសង្គមតែប៉ុណ្ណោះ។ ប្រាកដណាស់ វាមិនអាចឈានទៅរកការមានគុណវុឌ្ឈិគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការប្រើប្រាស់មុខវិជ្ជាដែលខ្លួនបានរៀនមកអនុវត្តដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានៅក្នុងសង្គមបានទេ ប្រសិនបើរៀនបែបនោះ។

សាកល្បងស្រមៃបន្តិច នោះអ្នកនឹងឃើញថាបញ្ញវន្តធំៗនៅលើសាកលលោកនេះ កម្រមានបញ្ញវន្តរូបណារៀនដើម្បីធ្វើជាថ្នូរនឹងការងារខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែដើម្បីរុករករបកគំហើញទៅវិញទេ។ នៅក្នុងន័យនេះ តួនាទីរបស់ប្រព័ន្ធសង្គម ក្នុងការលើកកម្ពស់និងគាំទ្រឱ្យមនុស្សរៀនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហារបស់មនុស្សនិងសង្គមគឺមានភាពចាំបាច់ជាខ្លាំង។ ចំណែកការជ្រើសយកវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម ឬវិទ្យាសាស្រ្តធម្មជាតិមិនមែនជាបញ្ហាអ្វីនោះទេ។ ការណ៍នេះ តើអ្វីជាប្រព័ន្ធសង្គម? តើអ្នកណាជាអ្នកកំណត់និងរៀបចំប្រព័ន្ធសង្គមមួយឱ្យប្រព្រឹត្តទៅដោយមានប្រសិទ្ធិភាពបាន? ពិតណាស់ មនុស្សដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ប្រវត្តិសិក្សាលើជំនាញនិងឯកទេសផ្សេងៗពីគ្នា គឺជាតួអង្គដែលមិនអាចខ្វះបាននៅក្នុងប្រព័ន្ធសង្គម។ យ៉ាងណា នេះជាសំណួរដែលពិបាកឆ្លើយ ហើយត្រូវការឱកាសសមស្របដើម្បីជជែកបន្ថែម។ អ្វីដែលត្រូវបញ្ជាក់ម្ដងហើយម្ដងទៀត បញ្ហាគឺមិនមែនជាជម្រើស ប៉ុន្តែការមិនអាចរៀបចំឱ្យមានលំហដែលអាចអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេលូតលាស់ព្រមគ្នាទៅបាននិងការបំភ្លេចតម្លៃអន្តរទំនាក់ទំនង ឬអន្តរពំនឹងពំនាក់ទៅវិញនោះទេ ទើបជាបញ្ហា។

អត្ថបទដោយ ៖ មាឃ លឹមហ៊ាក, និស្សិតបរិ.ជាន់ខ្ពស់ទស្សនវិជ្ជានៃ ស.ភ.ភ.ព

19/08/2025

We would like to share a couple of articles which produced by two of our members, along with Dr. Un Leang, the Dean of Faculty of Social Sciences and Humanities (RUPP). The first one, produced under an IR perspective, whereas the second Op-ed produced under the eyes of existentialist perspectives. However, both are relatively and regarding the same currently issue, and share a very similar perspective towards the conservative elitism in Thailand, albeit from different viewpoints. You may find links below, at Cambodianess. Hope you guys enjoy!

1/ https://cambodianess.com/article/border-crisis-rooted-in-thailands-dynasty-driven-politics

2/ https://cambodianess.com/article/whose-meaning-an-existential-and-ontological-geographical-investigation-into-the-conflict-between-cambodia-and-thailand

Two fundamental questions can be raised regarding the disputed areas between Thailand and Cambodia: (1) Who has legitimate territorial claims? and (2) Which ...

18/08/2025

ឧស្សាហកថា ស្ដីពី និយមន័យ «សង្រ្គាម» ──────────────────────────────────────────
◆ ផលិតអត្ថបទ៖ លោក មាឃ លឹមហ៊ាក, និស្សិតបរិ. ជាន់ខ្ពស់ទស្សនវិជ្ជានៃ ស.ភ.ភ.ព
◆ ផលិតវិឌីអូ៖ កញ្ញា អឿ អារីយ៉ា, និស្សិតបរិ. អក្សរសាស្រ្តអង់គ្លេសនៃ ស.ក
◆ Design & Editor ៖ លោក ជិន មិថុនា, និស្សិត IT

Telegram Channel: សិក្សានគរ | Sikshā-Nagar​ Talks
Join via Link: https://t.me/+VYXHdb0gMnE5ZTA1

17/08/2025

សូមជម្រាបសាធារណជន ជាពិសេសប្រិយមិត្តរបស់គេហទំព័រ "Existentia Φ" ទាំងអស់ ឱ្យបានជ្រាបថា គេហទំព័រ នឹងមានការផ្លាស់ប្ដូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនពី "Existentia Φ" ទៅជា "សិក្សានគរ | Sikshā-Nagar" អាស្រ័យដូចបានបញ្ជាក់ជូននៅក្នុងលិខិតខាងក្រោម។ ហេតុនេះ សូមសាធារណជននិងប្រិយមិត្តជិតឆ្ងាយជាទីមេត្រី មេត្តាផ្ដល់សេចក្ដីអនុគ្រោះនិងបានជ្រាបជាដំណឹង។

12/08/2025

📢 សេចក្ដីជូនដំណឹង

✨ ឱកាសក្លាយជាស្មេរប្រចាំក្រុមសិក្សានគរ

សូមជម្រាបជាសាធារណៈឱ្យបានជ្រាបថា គេហទំព័រ "Existentia Φ" នឹងជ្រើសរើស សិក្ខាកាមស្ម័គ្រចិត្ត ដើម្បីទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលស្តីពី ការសរសេរអត្ថបទ សម្រាប់ចុះផ្សាយក្នុង ព្រឹត្តិបត្រ "សិក្សានគរ" ដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់របស់គេហទំព័រ "Existentia Φ"។

អាស្រ័យហេតុនេះ បេក្ខជន ឬបេក្ខនារី ដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍ សូមផ្ញើ៖

📄 ប្រវត្តិរូបសង្ខេប (CV)
📝 លិខិតបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍

📌 Email: [email protected]
📌 Telegram: 016 514 897

📅 កាលបរិច្ឆេទផុតកំណត់ទទួលពាក្យ៖ ថ្ងៃអង្គារ ២៦ សីហា ២០២៥

📞 ពត៌មានលម្អិត៖ 096 274 0155 / Telegram: 016 514 897

11/08/2025

ទស្សនវិទូ-ស្ដេច ឬស្ដេចជាទស្សនវិទូ

ជាទូទៅ កាលណាគេសិក្សាអំពីទស្សនវិជ្ជានយោបាយ ឬទស្សនវិជ្ជានយោបាយនិងសង្គម កម្រមានណាស់ដែលគេមើលរំលង ឬមិនជជែកលើគំនិតស្ដីអំពីទម្រង់រដ្ឋនិងមេដឹកនាំរដ្ឋរបស់ទស្សនវិទូនយោបាយក្រិក លោក ផ្លាថូន (Plato)។ ពីព្រោះថា របៀបចាត់ចែងនិងគ្រប់គ្រងរដ្ឋបុរី (City-state) តាមបែបឧត្តមគតិ (Idea state) របស់លោកត្រូវបានគេជឿថាជាឧត្តមគតិនៃទម្រង់រដ្ឋមួយដែលអាចអនុញ្ញាតឱ្យមនុស្សពាល់ត្រូវសុភមង្គលបាន នៅក្រោមការចាត់ចែងនិងគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពីមនុស្សមួយប្រភេទដែលផ្លាថូនខ្លួនឯងហៅ «ទស្សនវិទូ-ស្ដេច» ឬ (Philosopher-King)។ នៅក្នុងន័យនេះ ជាមួយនឹងទស្សនីយភាពនយោបាយនៅក្នុងសម័យកាលរបស់លោក ផ្លាថូនខ្លួនឯងបានរៀបរាប់នៅក្នុងស្នាដៃ លិខិតទី៧ (Seventh Letter) ដែលជាផ្នែកស្វ័យជីវប្រវត្តិរបស់លោកជាមួយនឹងការនាំទៅរកការសន្និដ្ឋានថា «មានតែទស្សនវិទូប៉ុណ្ណោះ ដែលសក្តិសមនឹងការដឹកនាំរដ្ឋបុរី»។

យ៉ាងណាមិញ ឧត្តមគតិមួយនេះមិនមែនកើតឡើងដោយការស្រមើស្រមៃ ឬចៃដន្យនោះទេ ត្បិតផ្លាថូនបានពាល់ត្រូវយ៉ាងច្បាស់ពីបរាជ័យនិងភាពឃោរឃៅនៃទម្រង់រដ្ឋបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដោយផ្ទាល់ តាមរយៈការធ្វើឱ្យជីវិតរបស់លោកសូក្រាថេស (Socrates) ដែលជាគ្រូរបស់លោកផ្ទាល់ ត្រូវបានបញ្ចប់និងកប់ទៅជាមួយនឹងភាពអយុត្តិធម៌ដ៏ព្រៃផ្សៃ។ ពោល នេះជាចំណុចផ្ដើមដែលនាំឱ្យលោកបានព្យាយាមពន្យល់ពីរដ្ឋនៅក្នុងឧត្តមគតិដែលលែងមានភាពអយុត្តិធម៌សង្គមបន្ត ព្រមទាំង (ស្ដេច-ទស្សនវិទូ) ដែលលោកជឿថានឹងក្លាយជាអ្នកចាត់ចែងបានចំពោះសុខដុមរមនារបស់សង្គម។ និយាយឱ្យចំ ផ្លាថូនអះអាងថា «យុត្តិធម៌គឺជាគុណធម៌នៃមនុស្សគ្រប់រូប ហើយយុត្តិធម៌និងសុភមង្គលនឹងកើតឡើងបានលុះត្រាតែមនុស្សនៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធខុសៗគ្នាបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនបានត្រឹមត្រូវតែប៉ុណ្ណោះ»។ ប៉ុន្តែអត្ថន័យគឺលើសពីនេះនិងមានលក្ខណៈអរូបីជាងនេះ ប្រសិនបើយើងពិនិត្យបន្ថែម។ ក្នុងនោះ យើងឃើញថា អត្ថន័យដែលផ្លាថូនចង់សំដៅទៅរកគឺជាអ្វីដែលគាត់ហៅថា «បំណែកនៃព្រលឹងទាំងបី» ឬ the Parts of Soul (Appetite, Emotion & Reason)។ ពោលគឺ វាជាអ្វីដែលគាត់សំដៅទៅដល់ ចំណង់ អារម្មណ៍និងហេតុផលរបស់មនុស្សនៅផ្នែកខាងក្នុង ឬត្រូវបានប្រៀបធៀបទៅនឹងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមពីថ្នាក់លើរហូតដល់ថ្នាក់ក្រោមដែលមាន មេដឹកនាំ កងទ័ព និងអ្នកជំនួញ ដែលមានន័យថាលុះត្រាណាតែសុខដុមរមនាផ្លូវចិត្តរបស់មនុស្ស ឬក្រុមមនុស្សដែលមាននៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមនីមួយៗ ធ្វើតួនាទីរបស់ខ្លួនបានល្អ ទើបបដិការភាពរវាងគ្នានឹងគ្នា ព្រមទាំងសុខដុមរមនាខាងក្រៅរបស់សង្គមអាចមានអត្ថិភាពប្រាកដឡើងបាន។

គំនិតនៅក្នុងផ្នែកខាងលើនេះ ពិតជាជាមានលក្ខណៈអរូបីសម្រាប់អ្នកអាន ប៉ុន្តែសូមរំលឹកជាថ្មីផងដែរថាគំនិតនេះត្រូវបានផុសចេញដោយកត្តាបរិបទរស់នៅផ្ទាល់របស់លោក ជាពិសេសគឺការជ្រួតជ្រាបតាមរយៈឥទ្ធិពលគំនិតដោយផ្ទាល់ពីលោកសូក្រាថេសដែលត្រូវជាគ្រូរបស់លោក។ ជាក់ស្ដែងសូក្រាថេសបានទូន្មានផ្លាថូនថា «មិនខ្វល់ថាតើយើងអាចរៀបចំបានជាសង្គមដែលមានសណ្ដាប់ធ្នាប់នយោបាយយ៉ាងពិតប្រាកដឬយ៉ាងទេ យើងត្រូវប្រើប្រាស់គំនិតនៅផ្នែកខាងក្នុងជាផែនទី ឬគំរូនិទស្សន៍សម្រាប់បង្កើតរដ្ឋបុរីដែលមានយុត្តិធម៌ជាមួយនឹងខ្លួនយើងផ្ទាល់ឱ្យបាន»។ ជាងនេះទៅទៀត ត្បិតគំនិតនេះត្រូវបានលើកកម្ពស់ដោយផ្លាថូននិងអ្នកផ្លាថូននិយម ប៉ុន្តែត្រូវបានរិះគន់ដោយអារីស្តូថេល្លេស (Aristotle) ថាជាគំនិតមានលក្ខណៈអរូបីនិងជាឧត្តមគតិដែលពិបាកសម្រេចបាន។ ម្យ៉ាង សម្រាប់អារីស្តូថេល្លេស «មនុស្សជាគឺជាសត្វនយោបាយ ជាសត្វដែលមានវិចារណញាណនិងត្រូវការសុភមង្គលស្រាប់ហើយ»។ ប៉ុន្តែសម្រាប់ការរិះគន់ចំពោះគំនិតស្ដីពីរដ្ឋនៅក្នុងឧត្តមគតិនិងទស្សនវិទូ-ស្ដេចនេះ ទំនងជាការធ្វើឡើងដោយមិនទាន់សមហេតុផលនៅឡើយ។ ព្រោះជម្រៅនៃឧត្តមគតិនេះ ត្រូវបានផ្លាថូនបញ្ជាក់ឱ្យកាន់តែច្បាស់បន្ថែមទៀតថា «មិនថារដ្ឋបុរីរបស់យើងត្រូវបានដឹកនាំដោយទស្សនវិទូ ឬជនម្នាក់ណានោះទេ ឱ្យតែគាត់មានសក្ដានុពល ទទួលបានការអប់រំផ្នែកទស្សនវិជ្ជា ហើយអំណាចនយោបាយនិងទស្សនវិជ្ជាត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្រោមអត្ថន័យសង្គតិភាព នោះរដ្ឋបុរីរបស់យើង ប្រាកដជាមានយុត្តិធម៌និងចាកឆ្ងាយពីបញ្ហាជាច្រើនបាន។ នេះជាសំដីដែលគាត់បាននិយាយទៅកាន់លោក Glaucon ដែលត្រូវជាបងប្រុសនិងជាទស្សនវិទូមួយរូបដែលបានសន្ទនាជាមួយសូក្រាថេសយ៉ាងច្រើនអំពីបញ្ហាសីលធម៌ និងយុត្តិធម៌។ ដូច្នេះ សម្រាប់លោកផ្លាថូន មានតែទស្សនវិទូ-ស្ដេច ឬស្ដេចដែលត្រូវបានអប់រំចំណេះដឹងទស្សនវិជ្ជាប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចដឹកនាំនិងរៀបចំសង្គមឱ្យមានភាពយុត្តិធម៌និងសុភមង្គលបានពិតប្រាកដ។ នៅក្នុងន័យម្យ៉ាងទៀត មានតែបុគ្គលដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះផ្នែកទស្សនវិជ្ជានិងស្រលាញ់គតិបណ្ឌិតទេ ដែលជាជាមគ្គទេសក៍ដ៏សក្តិសមក្នុងការដឹកនាំរដ្ឋ ឬសង្គមមួយបានល្អ។

ដោយ លោក មាឃ លឹមហ៊ាក, និស្សិតបរិ.ជាន់ខ្ពស់ទស្សនវិជ្ជានៃ ស.ភ.ភ.ព

សូមអាននិងពិគ្រោះបន្ថែម៖

១. អ៊ុន លាង និង ឡេង សុខជា, ទស្សនវិជ្ជាសង្គមនិងនយោបាយ៖ ប្រធានបទមូលដ្ឋាន (ភ្នំពេញ, ២០២២), ២៨។
២. Edward Craig, ed., The Shorter Routledge Encyclopedia of Philosophy (New York: Taylor & Francis, 2005), 807-8.
៣. Simon Blackburn, The Oxford Dictionary of Philosophy, trans. វិទ្យាស្ថាន MAGGA, វចនានុក្រមទស្សនវិជ្ជាអក្សហ្វ័ដ (ភ្នំពេញ៖វិទ្យាស្ថាន MAGGA, ២០២០), ៣២៨។

10/08/2025

មនុស្សគឺជាសត្វនយោបាយ

កើតនៅឆ្នាំ (៣៨៤-៣២២ មុនគ.ស) មានឪពុកជាគ្រូពេទ្យប្រចាំរាជវាំង និងទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលជាពិសេសដោយទស្សនវិទូក្រិក លោកផ្លាថូន (Plato)។ អារីស្តូថេល្លេស (Aristotle ) ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាគ្រូនិងទីប្រឹក្សាដ៏មានឥទ្ធិពលមួយរូបរបស់ស្ដេចអាឡិកសានឌ័រ (Alexander) នៃរាជាណាចក្រម៉ាឃេដូនីអា (Macedon)។ ជាងទៅទៀត ទស្សនវិទូរូបនេះក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាស្ថាបនិករបស់សាលាលីឃេអ៊ីអូន (Lyceum) ជាសាសាដែលបង្រៀនដោយមិនគិតប្រាក់កម្រៃដ៏ល្បីល្បាញមួយនៅក្នុងចំណោមសាលាល្បីៗផ្សេងទៀតនៅមុន និងក្រោមសាលា Lyceum នេះ។ ប៉ុន្តែ កាលណាគេនិយាយអំពីគំនិតស្ដីពីនយោបាយរបស់លោក ប្រាកដណាស់ថា សំនួនពាក្យដែលមនុស្សទូទៅ ស្ទើគ្រប់សម័យកាល និងគ្រប់ជាតិសាសន៍តែងនិយាយតៗគ្នានោះគឺ «មានតែសត្វប៉ុណ្ណោះដែលមិនខ្វល់ពីបញ្ហានយោបាយ ហើយពិតណាស់ មនុស្សគឺជាសត្វនយោបាយ»។ ឃ្លានេះ ត្រូវបានលោកអារីស្តូថេល្លេស ពោលឡើងដោយពិតប្រាកដមែន គ្រាន់តែខ្លឹមសារអាចនឹងទទួលបានខុសពីអត្ថន័យដើមដែលគាត់ចង់បង្ហាញ ប្រសិនបើយើងមិនបានពិនិត្យពីខ្លឹមសារ និងបរិបទគំនិតនៃសំនួនពាក្យនេះឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។

ជាការពិត នៅពីក្រោយសំនួនពាក្យដែលត្រូវបានសូត្រចេះចាំមាត់ និងនិយាយតៗគ្នាស្ទើគ្រប់សម័យកាល និងគ្រប់ជាតិសាសន៍នេះ គាត់បានភ្ជាប់វាទៅនឹងគោលដៅចម្បងៗចំនួនបី។ (១) ការពិភាក្សាអំពីសុភមង្គល និងដើម្បីបង្ហាញថាប្រភេទនៃសហគមន៍នយោបាយបែបណាដែលអាចសម្រេចបានចក្ខុវិស័យសុភមង្គលសម្រាប់មនុស្សបាន។ (២) សំនួនពាក្យនេះ ត្រូវបាននិយាយភ្ជាប់ទៅនឹងគោលការណ៍សីលធម៌និងនយោបាយ ព្រមទាំងដើម្បីរិះគន់រដ្ឋបុរី ក៏ដូចជាធម្មនុញរបស់រដ្ឋបុរីនីមួយៗផងដែរ។ ចំណែកទី (៣) វាជាសំនួនពាក្យដែលត្រូវបានពោលឡើងដើម្បីកែលម្អរដ្ឋបុរីដែលកំពុងមានជាប្រត្យក្ស ព្រមទាំងដើម្បីពិពណ៌នាអំពីគំនិតស្ដីអំពីរដ្ឋបុរីក្រោយពីបានពិនិត្យឃើញពីភាពខ្លាំងនិងខ្សោយរបស់រដ្ឋបុរីរួចរាល់។ ជាងនេះទៅទៀត គាត់យល់ថា «សុភមង្គលដែលមនុស្សម្នាក់ៗចង់បានជាកម្រិតបុគ្គលនាំឱ្យមនុស្សចង់បានសុភមង្គលនៅកម្រិតរដ្ឋបុរី»។ ការណ៍នេះ គឺដោយសារមនុស្សគឺជាសត្វនយោបាយដែលទំនាក់ទំនងរវាងមុខងារ និងសុភមង្គលរបស់មនុស្សត្រូវតែពាក់ព័ន្ធជាសារវន្តទៅនឹងសុភមង្គលរួមរបស់សហគមន៍ ឬរដ្ឋបុរីទាំងមូល។

ជាមួយគ្នានេះ រដ្ឋបុរីដែលលោកអារីស្តូថេល្លេសសំដៅគឺជាសហគមន៍រួមមួយដែលមានការរួមចំណែកពីសហគមន៍តូចៗជាច្រើន ហើយគោលដៅគឺពុំមែនគ្រាន់តែដើម្បីសម្រេចបានជាគុណប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សដែលមានវត្តមានរយៈខ្លីនោះទេ ប៉ុន្តែគឺដើម្បីសម្រេចបានគុណប្រយោជន៍រយៈពេលវែង។ ពោលគឺ កាលណាមនុស្សម្នាក់ៗ ក៏ដូចសហគមន៍នីមួយៗសម្រេចបានសុភមង្គលពេញលេញ នោះរដ្ឋបុរីទាំងមូលនឹងសម្រេចបានសុភមង្គលបានពេញលេញផងដែរ។ សុភមង្គលនេះហើយដែលស្ថិតនៅក្នុងគោលដៅចុងក្រោយរបស់មនុស្ស និងរដ្ឋបុរី។ គាត់បន្ថែមថា ដើម្បីសម្រេចបានគោលដៅនេះ មនុស្សម្នាក់ៗត្រូវគិតពីមិត្តភាពពេញលេញមួយ ពោលគឺមិត្តភាពបែបនេះតម្រូវឱ្យមានការរួមរស់ ចែករំលែកវិចារណកិច្ច និងគំនិតរួមគ្នាជាជាងត្រូវបានរាំងស្ទះពីការរស់នៅជាលក្ខណៈបុគ្គល។ សម្រាប់អារីស្តូតថេល្លេស ការរស់នៅ ចែករំលែករួមគ្នាអាចនាំឱ្យសម្រេចបានសុភមង្គលរួមគ្នាបានពិតប្រាកដ។ គួរជម្រាបផងដែរថា អារីស្តូតថេលល្លេសគឺជាទស្សនវិទូដែលបានបដិសេធចំពោះទ្រឹស្ដីកិច្ចសន្យាសង្គម ដែលទ្រឹស្ដីនេះទើបតែត្រូវបានអភិវឌ្ឍបន្ថែម និងល្បីល្បាញខ្លាំងដោយទស្សនវិទូបីរូបនៅក្នុងសម័យទំនើបរបស់ទស្សនវិជ្ជាប៉ុណ្ណោះ។ មូលហេតុនៃការបដិសេធនោះគឺដោយសារលោកយល់ថា ទ្រឹស្ដីនេះធ្វើឱ្យបុគ្គលម្នាក់ៗស្វែងរកអត្ថន័យរស់នៅត្រឹមកម្រិតបដិការភាពដែលនាំឱ្យសម្រេចបានត្រឹមផលប្រយោជន៍អាត្មានិយមរវាងបុគ្គលរៀងៗខ្លួន ដែលការណ៍នេះអាចនាំទៅរកការបាត់បង់សម្បជញ្ញៈរួម។ ម្យ៉ាងរដ្ឋបុរីដែលល្អបំផុតសម្រាប់អារីស្តូតថេល្លេសគឺជារដ្ឋបុរីដែលព្យាយាមអភិវឌ្ឍលក្ខណៈសីលធម៌ និងការចូលរួមនយោបាយពីពលរដ្ឋគ្រប់គ្នា។ លើសពីនេះ លោកបានស្នើឡើងថា «បើចង់ឱ្យរដ្ឋបុរីមួយសម្រេចបានសុភមង្គលរួម ស្ថាប័ននៅក្នុងរដ្ឋបុរីនោះត្រូវផ្ដល់មូលដ្ឋានអប់រំ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមសម្រាប់ការបណ្ដុះផ្នែកសីលធម៌និងការត្រិះរិះជូនពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន»។

ទាំងនេះគឺជាខ្លឹមសារសង្ខេបខ្លី ចំពោះអត្ថន័យនៅពីក្រោយសំនួនពាក្យថា «មនុស្សគឺជាសត្វនយោបាយ» ដែលលោកអារីស្តូថេលេ្លសបានពោលឡើងមក។ ជាការពិត វាមិនងាយស្រួលនោះទេដើម្បីអាចយល់បានដោយត្រឹមត្រូវចំពោះសំនួនពាក្យនេះ ឬសំនួនពាក្យណាមួយរបស់ទស្សនវិទូ ត្បិតយ៉ាងហោចណាស់ វាតម្រូវឱ្យយើងបានយល់ដឹងពីភាពប្រទាក់គ្នាមួយចំនួនរវាងអ្វីដែលគាត់បានពន្យល់រួមគ្នាអំពីបញ្ហាសីលធម៌ ធម្មជាតិ និងគោលដៅរបស់មនុស្ស ក៏ដូចជារដ្ឋបុរីដែលគាត់បានពន្យល់។ ហេតុនេះហើយ ដើម្បីយល់ពីសំនួនពាក្យនេះ ឬសំនួនពាក្យណាមួយ ការយល់ដឹងពីបរិបទគំនិតគឺជាកត្តាចាំបាច់ដែលមិនអាចបដិសេធបាន។

ដោយ លោក មាឃ លឹមហ៊ាក, និស្សិតបរិ.ជាន់ខ្ពស់ទស្សនវិជ្ជានៃ ស.ភ.ភ.ព

សូមអានបន្ថែម៖ Edward Craig, ed., the Shorter Routledge Encyclopedia of Philosophy (New York: Taylor & Francis, 2005), 65-66.

09/08/2025

©️គេហទំព័រ Existentia Φ សូមជូនអត្ថបទទី៤ ជាប្រភេទ «សំណេរឧស្សាហកថា» ចុះផ្សាយដោយព្រឹតិ្តបត្រសិក្សានគរ វ៉ុល១, លេខ៤, ថ្ងៃទី០៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥

ប្រធានបទ⤵️

ឧស្សាកថាស្ដីពី និយមន័យ «សង្រ្គាម»

ដោយលោក មាឃ លឹមហ៊ាក, និស្សិតបរិ.ជាន់ខ្ពស់ទស្សនវិជ្ជានៃ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ
ពិនិត្យអក្ខរាវិរុទ្ធដោយ ព្រះតេជគុណ ម៉េស ម៉េងហាក់, និស្សិតបរិ.ជាន់ខ្ពស់នៃ សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ
ពិនិត្យខ្លឹមសារដោយ លោកបណ្ឌិត ប្រាក់ សម្ផស្ស, សាស្រ្តាចារ្យទស្សនវិជ្ជានៃ ពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ
————

ប្រវត្តិសាស្រ្តបានប្រាប់យើងថាតាំងពីការកកើតនៃរដ្ឋមក គ្មាននោះទេរដ្ឋណាមួយដែលមានសន្តិភាពជានិរន្តរ៍ ប៉ុន្តែមានតែរដ្ឋដែលប្រើប្រាស់សង្រ្គាមឈ្លានពានទៅលើរដ្ឋដទៃ និងរដ្ឋដែលត្រូវបានរដ្ឋដទៃនោះប្រើប្រាស់សង្រ្គាមឈ្លានពានគេមកលើរដ្ឋរបស់ខ្លួន។ ការណ៍នេះ ដោយសារតែអត្ថិភាពសង្រ្គាមតែងកើតមានចំពោះរដ្ឋ និងកម្រមានរដ្ឋណាមួយដែលមិនធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ជាមួយនឹងស្លាកស្នាមសោកនាដកម្មរបស់សង្រ្គាម។ នៅក្នុងន័យនេះ សង្រ្គាមគឺជាសត្រូវរបស់សន្តិភាព ប្រសិនបើអត្ថិភាពនៃសន្តិភាពត្រូវបានចាប់បដិសន្ធិរួចហើយ។ សង្រ្គាម គឺជាសកម្មភាព និងមធ្យោបាយដ៏ខ្ពស់ខ្ពស់ ប្រសិនបើសង្រ្គាមគឺដើម្បីផាសុកផ្នែកសីលធម៌។ លើសពីនេះ សង្រ្គាមគឺជាយុទ្ធមិត្ត និងជាកល្យាណមិត្តដ៏ពិតប្រាដករបស់សន្តិភាព ប្រសិនបើ សង្រ្គាមត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីការពារសន្តិភាព។ ធម្មានុរូបភាពនឹងដើរតួជាសាក្សីចំពោះរាល់រូបភាព និងរាល់ខ្លឹមសារនៃសង្រ្គាមមួយនោះ។ ប៉ុន្តែសង្រ្គាមគឺព្រៃផ្សៃ និងអមនុស្សធម៌ជាទីបំផុតចំពោះកម្រិតបុគ្គល និងកម្រិតសកលដោយមិនអាចចៀសរួច។ ហេតុនេះ មនុស្ស និងរដ្ឋត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះរដ្ឋ ព្រមទាំងមនុស្សទាំងអស់ នៅក្នុងន័យរបស់ទស្សនវិទូសញ្ជាតិរុស្សី លោក ដូស្ដយែវស្គី ហ្វូយូឌ័រ (Dostoyevsky, Fyodor) ដែលបានពោលបែបនេះថា «យើងមានទំនួលខុសត្រូវចំពោះមនុស្សទាំងអស់ ហើយខ្ញុំត្រូវមានច្រើនជាងអ្នកដទៃ»។ សង្រ្គាមគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើងជាមួយនឹងភាពប្រុងប្រយ័ត្នជាទីបំផុត។ ពោលគឺ សង្រ្គាមត្រូវគោរពតាមគោលការណ៍ ធម្មានុរូប មានមនុស្សធម៌ ហើយចៀសឱ្យបានចំពោះទង្វើព្រៃផ្សៃ និងភាពគ្មានផាកសុកផ្នែកសីលធម៌។

🔷អត្ថបទពេញនៅក្នុង Chanel Telegram: https://t.me/Siksha_Nagar ឬ https://medium.com/.nagar.journal/aff50f7dc58b

#សិក្សានគរ | Sikshā-Nagar #សង្រ្គាម #សំណេរឧស្សាហកថា/ទស្សនអ្នកនិពន្ធ

26/07/2025

ប្រសាសន៍ឆ្លុះបញ្ចាំងដ៏មានតម្លៃរបស់ នរវិទូ អាំង ជូលាន​ ៖​ «យើងស្លាប់បាន តែជាតិយើងមិនអាចស្លាប់ទេ»

ចុះផ្សាយនៅថ្ងៃ ២៦ សីហា, ​ឆ្នាំ ២០១៩ ​ដោយសារពត៌មានថ្មីៗ​ (ThmeyThmey Media)

ប្រភពដើម៖ https://youtu.be/kOIO8OWS28E?si=UHQ-RJaY4cIOj3bF

26/04/2025

សូមជូនស្លាយស្ដីពីប្រធានបទ «គោលបំណងនៃការអប់រំ»​។ សង្ឃឹមថាខ្លឹមសារនៃស្លាយពីវាគ្មិនកិត្តិយសរបស់យើងនឹងក្លាយជាផ្នែកមួយនៃប្រទីបពុទ្ធិសម្រាប់អ្នកទាំងអស់គ្នា។