09/06/2025
පොසොන් පොහොය වර්ණනාව...
ධර්ම භාණ්ඩාගාරික ආනන්ද තෙරුන් ඇමතූ තිලෝගුරු ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ වරක් මෙසේ දේශනා කළ සේක.
“පින්වත් ආනන්දය, ඒක එහෙමමයි. පින්වත් ආනන්දය, ඒක එහෙමමයි. යම් පුද්ගලයෙක් යම්කිසි පුද්ගලයෙක් කරා පැමිණිලා බුදුරජාණන් වහන්සේ සරණ ගියා නම්, ධර්මය සරණ ගියා නම්, සංඝයා සරණ ගියා නම්, පින්වත් ආනන්ද, අර පුද්ගලයාට මේ පුද්ගලයා විසින් කෘතගුණ සලකලා අවසන් කරන්න බැහැ කියලයි මං කියන්නේ. ඒ කියන්නේ වන්දනා කිරීම, දුටු විට අසුනෙන් නැගිටීම, ඇඳිලි බැඳ වැඳීම, උපස්ථාන කිරීම, චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන, ගිලන්පස, බෙහෙත් පිරිකර දීම ආදියෙන්..”
(දක්ඛිණා විභංග සූත‍්‍රය – ම. නි. 3)
ලක්වාසී බෞද්ධ ජනයා හට කිසිලෙසකවත් කළගුණ සලකා නිම කිරීමට නොහැකි තරම්ම, ලක්වාසීන්ට කල්‍යාණ මිත‍්‍රයෙකු වූ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේව සුවහසක් සැදැහැවතුන්ගේ සිත් තුළ භක්ත්‍යාදරයෙන් සිහිපත් වන උතුම් කාලයකි මේ උදාවන්නේ. ඒ පින්බර පොසොන් පොහොයයි. පොසොන් පොහොය කී විට මහින්දාගමනය, මිහින්තලාව අනායාසයෙන් සිහිපත් වන තරමට එය ලක්වැසි බොදුනුවන්ගේ ජීවිතයට පටිබද්ධ වූ දිනයක්ය. ඒ මක් නිසාද යත්, මෙලොව පරලොව දෙලොවටම හිතසුව පිණිස පවතින බිය රහිතව සරණ යාහැකි උතුම්ම සරණ වූ තෙරුවන් සරණ මේ ලක්දිවට ලැබුනේ පොසොන් පෝය දිනයේ දී බැවිනි. එම දායාදය මෙහි රැගෙන ආවෝ අනුබුදු මිහිඳු මහ රහත් තෙරපාණෝය.
ලක්දිව මුටසීව රජු රාජ්‍ය කරන කල්හී, දඹදිව රාජ්‍ය පාලනය කළේ අශෝක අධිරාජ්‍යයාය. අතිශය කෲර යුද වැදීමකින් අනතුරුව කාලිංගය ද තම රාජ්‍යයටම යටත් කොටගත් අශෝක රජු දඹදිව අධිරාජ්‍යය බලයක් පිහිටුවා ගත්තේය. එහෙත් දික් විජය නම් වූ යුධ වැදීමේදී මිය ගිය සුවිශාල මිනිස් ජීවිත ගැන ඔහු තුළ මහත් සන්තාපයක් විය. එය සංසිඳුවා ගනු නොහී පසුතැවිල්ලෙනි රජු කල් ගත කළේ.
මාලිගාවේ ජනේලයෙන් වීදිය දෙස බලාසිටි අශෝක රජු කැලඹුණු මිනිසුන් අතරේ දුටු අසිරිමත් දසුනකි. හත් හැවිරිදි නිග්‍රෝධ රහත් සාමණේරයන් වහන්සේ ශාන්ත පියොවින් මාර්ගයේ ගමන් ගනී. දුටු පමණින් පහන් වූ රජු ඒ සාමණේරයන් වහන්සේ සිය රජ මැදුරට වැඩම කරවා කතාබස් කළේය. නිග්‍රෝධ සාමණේර රහතන් වහන්සේ චණ්ඩාශෝක නමින් ප‍්‍රකටව සිටි දෘඪ සිත් ඇති අශෝක අධිරාජ්‍යයා හට ධම්මපදයේ අප්පමාද වර්ගයේ ගාථා වලින් දහම් දෙසූ සේක. ඒ ධර්මාශෝක රජු බිහිවීමේ ආරම්භයයි.
අතිශයින්ම බුදු සසුන කෙරෙහි පැහැදුනු අශෝක අධිරාජ්‍යයා අසූහාර දහසක් වෙහෙර විහාර කරවා බුදු සසුනට පූජා කළේය. තම ලෙයින් උපන් මිහිඳු කුමාරයාත්, සංඝමිත‍්‍රා කුමරියත් සසුන්ගත කරවූයේය. මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහරහතන් වහන්සේ හා එක්ව රාජ්‍ය අනුග‍්‍රහයෙන් තෙවැනි ධර්ම සංගායනාව කොට සසුන්කෙත පිරිසිදු කරලීමට දායක වූයේය. ධර්ම විජය යටතේ ධර්මදූත ශ‍්‍රාවක පිරිස් පිටත්කොට බුදුරජුන්ගේ ධර්මය ව්‍යාප්ත කරවීය.
ඒ ධර්මවිජය වැඩපිළිවෙළෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙසය අප ලක්දිවට මේ ශ්‍රී සද්ධර්මය දායාද වූයේ. එකල මේ ලක්දෙරණ පාලනය කළ දෙවනපෑතිස් රජු පොසොන් පොහෝ දින දඩකෙළිය පිණිස මිහින්තලාවට පැමිණියේය. ඒ උතුම් පුන් පොහෝ දිනයේදී “අනුබුදු” නමින් ලක්වැසියන්ගේ ගෞරවාදරයට පත් මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඇතුළු ඉට්ඨිය, උත්තිය, සම්බල, භද්දසාල, සුමන සාමණේර යන මහරහතන් වහන්සේලාත් භණ්ඩුක නමැති උපාසකත් යන ධර්මදූත කණ්ඩායම මිහින්තලාවේදී දෙවනපෑතිස් රජු හට හමු විය.
“සමණා මයං මහාරාජ – ධම්මරාජස්ස සාවකා
තවේව අනුකම්පාය – ජම්බුදීපා ඉධාගතා”
“මහරජ, අපි ධර්මරාජයාණන් වහන්සේගේ ශ‍්‍රාවක වූ ශ‍්‍රමණයෝ වෙමු. ඔබට අනුකම්පා පිණිස දඹදිව සිට මෙහි පැමිණියෙමු” යි රජුට පැවසූ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ රජුගේ නුවණැති බව විමසීමට ප‍්‍රශ්න කළේය.
එහිදී මාහිමි ”තිස්ස, තිස්ස නවතින්න, මෙහි එන්නැයි කී බසින් වහා නතර වූ රජු අමතා නැගූ පැනයන්ට සුදුසු පිළිතුරු සැපයූ දේවානම්පියතිස්ස මහරජු ස්වකීය බුද්ධි ශක්තිය ද ප‍්‍රකට කරමින් අවිහිංසාවාදිත්වය සමග බුදු දහම වැළඳත්තේ උතුම් පොසොන් පොහෝ දිනයේදීය.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඥාන පද සතර උපමා කොට බුද්ධ, ධම්ම, සංඝ යන ත‍්‍රිවිධ රත්නයේ ශ්‍රේෂ්ඨත්වය විස්තර කෙරෙන, ”චුල්ලහත්ථිපදෝපම සූත‍්‍රය දේවානම්පියතිස්ස මහරජු ප‍්‍රධාන පිරිසට දේශනා කළේ ද මෙදිනය. සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙරෙහි වැඩහුන් බුදුරජාණන් වහන්සේ විෂයෙහි බුද්ධෝපස්ථානයන්ට ගොස් පෙරළා පැමිණෙමින් සිටි පිලෝපිත නම් පිරිවැජිතෙම තමන් ගෞතමයන් වහන්සේ වෙත පැහැදුනු අයුරු ජානුස්සෝනු බමුණාට බවසන්නේ ”ඇතුන් ඇල්ලීමෙහි දක්ෂයකු, වනයෙහි ඇත් පා නිරීක්ෂණය කොට, මෙම ඇත් පා අසවල් හස්ති රාජයාගේ යැයි සැක හැර දැනගන්නා ආකාරය බුදුරජාණන්වහන්සේ දේශනා කළ අයුරු ”පිලෝතික” පරිබ‍්‍රාජකයා ”ජානුස්සෝණි” නම් කොසොල් රජුගේ අග‍්‍ර පුරෝහිතයාට විස්තර කොට කී පරිද්දෙන් මිහිඳු මහරහත් වහන්සේ විසින් සුදේශිත ත‍්‍රිවිධ රත්නයේ ගුණ ප‍්‍රකාශිත ”චුල්ලහත්ථිපදෝපම සූත‍්‍ර” දේශනාව ශ‍්‍රවනය කළ දේවානම් පියතිස්ස මහරජු ප‍්‍රමුඛ හතලිස් දහසක් පමණ පිරිස තිසරණ සහිත පංචශීලයෙහි පිහිටා බෞද්ධ උපාසකයෝ බවට පත්වූහ. චුල්ලහත්තිපදොම සූත‍්‍රය දෙසූ දින සවස් භාගයේ ධර්මශ‍්‍රවණය සඳහා කාලඝෝෂා කළ සුමන සාමණේරයන්ගේ කාලඝෝෂා හ`ඩ අසා එතනට රැස්වූ දෙවියන්ට ද ධර්මාභිසමය විය. චුල්ලහත්තිපදොපම සූත‍්‍ර දේශනාවෙන් පසු සමචිත්තපරියාය සූත‍්‍රය, දේශනා කරන ලදී. පසුපනසක් පමණ අරිට්ඨාදී රාජකීයෝ කෙස් බාද්දී රහත් බවට පත්වූහ. අනුලාදී කාන්තාවෝ පන්සියයක් පමණ දෙනා බණ අසා සෝවාන් වූහ.
දෙවපෑතිස් රජතුමාගේ ඥාති ඝණයාටම අයිති අරිට්ඨ කුමරු ද අනුලා බිසව ද ඇතුළු රාජකීයයන් මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ දේශනා කොට වදාල ධර්ම දේශනාවන් අසා පැහැද ධර්මඥානාභිවෘද්ධිය ලැබී සසුන්ගත වීමෙන් ශී‍්‍ර සම්බුද්ධ ශාසනය ලක්දිව ප‍්‍රතිස්ථාපනය විය.
එපමණක් නොව අනාගාමීව සිටි ”භණ්ඩුක” නම් කුමරු පැවිදිව උපසපන් වූයේ ද පොසොන් පොහෝ දිනයේදීය.
මිහිදු මහරහතන් වහන්සේ පසුදින රජ මැදුරට වැඩම කොට විමානවත්ථු, පේතවත්ථු, සච්ච සංයුක්ත යන දේශනා ආදිය පැවැත්වීමෙන් අනතුරුව අනුලා දේවිය ඇතුළු පිරිස පැවිදි වූහ. මේ අනුව සම්බුද්ධ ශාසනය ලක්දිව ප‍්‍රතිෂ්ඨාපනය විය
මහා පින්වන්ත දේවානම්පියතිස්ස රජුගේ නුවණැතිබව දැනගත් උන්වහන්සේ ඒ මොහොතේ පටන් මේ ලක්වැසියන්ගේ දෙලොව අභිවෘද්ධිය තකා කටයුතු ආරම්භ කළේය. නිර්මල සම්බුද්ධ දේශනා මගින් ලක්වැසියන්ගේ සිත් තුළ ශ‍්‍රද්ධාව ජනිත කරවා, මාර්ගඵල ලාභීන් බිහිකරවා, ගෞතම බුදු සසුන මෙලක් දෙරණේ ස්ථාපිත කරවා අනුපමේය සේවයක් කරමින් තෙරුවන් සරණ මූලික කරගත් සොඳුරු සංස්කෘතියක් බිහිකරවූවෝ, දෙලොව යහපත පිණිස කටයුතු කරනා උතුම් මිනිස් පරපුරක් මෙලක් දෙරණේ බිහිකරවූවෝද අප ලංකාද්වීපයට උතුම්ම කලණ මිතුරාණන් වූ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ ය.
වත්මන් අපටත් තෙරුවන් පිහිට, ධර්මයේ පිහිට ලැබීමට අවස්ථාව ලැබුණේද උන්වහන්සේ නිසාවෙන්මය. එනිසා මේ පින්බර පොසොන් පොහෝ දිනයේ අනුබුදු මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ සිහි කරමින් අපිත් උන්වහන්සේ මේ ලක්දිවට දායාද කළ අකාලික වූ නිර්මල ශ්‍රී සද්ධර්මයේ පිළිසරණ සලසා ගන්නට මහන්සි ගනිමු.
