15/09/2025
ආහාරයේ සැඟවුණු නොපෙනෙන අනතුර
"ඇෆ්ලටොක්සින් (Aflatoxin): ඔබේ ආහාරයේ සැඟවුණු නොපෙනෙන අනතුර" යන්න ඉතාම නිවැරදි සහ කාලෝචිත එකක්. මෙය අප සැවොම දැනුවත් විය යුතු ඉතා බරපතල ආහාර සුරක්ෂිතතා ගැටලුවකි.
අපි මේ "නොපෙනෙන අනතුර" පිළිබඳව විස්තරාත්මකව කරුණු පැහැදිලි කරගනිමු.
ඇෆ්ලටොක්සින් යනු කුමක්ද?
ඇෆ්ලටොක්සින් යනු ස්වභාවිකව ඇතිවන, නමුත් මිනිස් සෞඛ්‍යයට ඉතාමත් අහිතකර, ප්‍රබල විෂ ද්‍රව්‍යයකි. මෙය නිපදවනු ලබන්නේ Aspergillus flavus සහ Aspergillus parasiticus වැනි, බහුලව දක්නට ලැබෙන පුස් (mold/fungi) වර්ග කිහිපයක් මගිනි.
මෙම පුස් වර්ග, විශේෂයෙන්ම උණුසුම් සහ තෙතමනය සහිත දේශගුණික තත්ත්වයන් යටතේ, ඇතැම් බෝග වගා කිරීමේදී සහ අස්වනු නෙලීමෙන් පසු නිසි ලෙස ගබඩා නොකළ විට වර්ධනය වේ.
එය "නොපෙනෙන අනතුරක්" වන්නේ ඇයි?
මෙම විෂ එතරම් භයානක වීමට ප්‍රධාන හේතුව එය පහසුවෙන් හඳුනාගත නොහැකි වීමයි.
සුවඳක් නැත (Odorless): ආහාරයේ ඇෆ්ලටොක්සින් අඩංගු වුවද, කිසිදු වෙනස් සුවඳක් නොදැනේ.
රසයක් නැත (Tasteless): රසයේ කිසිදු වෙනසක් ඇති නොකරයි.
වර්ණයක් නැත (Colorless): පියවි ඇසට හඳුනාගත නොහැක.
තාපයට ඔරොත්තු දෙයි (Heat-Stable): වඩාත්ම භයානක කරුණ නම්, සාමාන්‍යයෙන් ආහාර පිසින උෂ්ණත්වයන් යටතේදී ඇෆ්ලටොක්සින් විනාශ නොවීමයි.
ඇෆ්ලටොක්සින් බහුලවම හමුවිය හැකි ආහාර
ශ්‍රී ලංකාවේ පරිභෝජනය කරන ආහාර වර්ග කිහිපයකම ඇෆ්ලටොක්සින් අවදානම පවතී.
ධාන්‍ය වර්ග: විශේෂයෙන්ම බඩඉරිඟු, සහල්, රටකජු.
කුළුබඩු: මිරිස් කුඩු, කහ කුඩු, ගම්මිරිස්, කොත්තමල්ලි, සාදික්කා.
තෙල් ඇට සහ තෙල්: පොල් (නිසි ලෙස වියළා ගබඩා නොකළ විට), රටකජු, සහ මේවායින් ලබාගන්නා තෙල් වර්ග (විශේෂයෙන්ම පොල්තෙල්).
කජු සහ වෙනත් ඇට වර්ග: ආමන්ඩ්, පිස්ටාෂියෝ.
කිරි නිෂ්පාදන: ඇෆ්ලටොක්සින් සහිත සත්ත්ව ආහාර (උදා: බඩඉරිඟු) കഴിച്ച සතුන්ගේ කිරි වල "ඇෆ්ලටොක්සින් M1" නම් උප-වර්ගය අඩංගු විය හැක.
ශරීරයට සිදුවන බලපෑම
ඇෆ්ලටොක්සින් ශරීරගත වීමෙන් කෙටිකාලීන සහ දීර්ඝකාලීන වශයෙන් බරපතල සෞඛ්‍ය ගැටලු ඇතිවිය හැක.
කෙටිකාලීන බලපෑම (Acute Aflatoxicosis): එකවර අධික ඇෆ්ලටොක්සින් ප්‍රමාණයක් ශරීරගත වීමෙන් ඇතිවේ. මෙය දුර්ලභ තත්ත්වයකි. රෝග ලක්ෂණ අතර වමනය, බඩේ වේදනාව, සහ අක්මාවට සිදුවන ක්ෂණික හානිය (acute liver failure) ඇතුළත් විය හැක.
දීර්ඝකාලීන බලපෑම (Chronic Aflatoxicosis): මෙය වඩාත් සුලභ සහ භයානකම තත්ත්වයයි. කාලයක් තිස්සේ සුළු ප්‍රමාණ වලින් ඇෆ්ලටොක්සින් ශරීරගත වීම නිසා ඇතිවේ.
අක්මාවේ පිළිකා: ඇෆ්ලටොක්සින් යනු අක්මාවේ පිළිකා (liver cancer) ඇති කළ හැකි ප්‍රබලම පිළිකා කාරකයක් (carcinogen) ලෙස හඳුනාගෙන ඇත.
ප්‍රතිශක්තිය දුර්වල කිරීම: ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය දුර්වල කර, වෙනත් රෝග වලට පහසුවෙන් ගොදුරු වීමේ අවදානම වැඩි කරයි.
වර්ධනය බාල කිරීම: කුඩා දරුවන්ගේ ශාරීරික සහ මානසික වර්ධනය බාල කිරීමට හේතු විය හැක.
ඇෆ්ලටොක්සින් වලින් ආරක්ෂා වන්නේ කෙසේද?
අපට 100%ක්ම මෙය වළක්වා ගත නොහැකි වුවත්, අවදානම සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කරගැනීමට පියවර ගත හැකිය.
මිලදී ගැනීමේදී:
විශ්වාසවන්ත, පිළිගත් සන්නාම (brands) යටතේ ඇති, හොඳින් ඇසුරුම් කරන ලද නිෂ්පාදන මිලදී ගන්න.
කිලෝ ගණනට විවෘතව විකුණන ධාන්‍ය සහ කුළුබඩු මිලදී ගැනීමේදී, ඒවායේ දුර්වර්ණ වූ, පුස් වැනි පෙනුමක් හෝ ගුල්ලන් ගැසූ ස්වභාවයක් ඇත්දැයි හොඳින් පරීක්ෂා කරන්න.
හැකි සෑම විටම ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති ආයතනයේ (SLSI) තත්ත්ව සහතිකය සහිත නිෂ්පාදන තෝරාගන්න.
ගබඩා කිරීමේදී:
ධාන්‍ය, පිටි, සහ කුළුබඩු වර්ග සෑම විටම සිසිල්, වියළි, සහ හොඳින් වාතාශ්‍රය ලැබෙන ස්ථානයක, වාතය ඇතුළු නොවන බඳුන්වල (airtight containers) ගබඩා කරන්න.
තෙතමනය සහිත ස්ථානවල ආහාර ගබඩා කිරීමෙන් වළකින්න.
භාවිතයේදී:
පුස් සහිත, දුර්වර්ණ වූ, හැකිළුණු, හෝ අප්‍රසන්න ගන්ධයක් සහිත ඕනෑම ආහාරයක් සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත දමන්න. පුස් සහිත කොටස පමණක් කපා ඉවත් කර ඉතිරිය භාවිතා කිරීමෙන් වලකින්න, මන්දයත් විෂ ද්‍රව්‍ය ආහාරයේ නොපෙනෙන කොටස් වලටද ව්‍යාප්ත වී තිබිය හැක.
ශ්‍රී ලංකාවේ උණුසුම්, තෙත් දේශගුණය මෙම පුස් වර්ග වර්ධනයට ඉතා හිතකර බැවින්, අප සියලු දෙනාම ඇෆ්ලටොක්සින් අවදානම පිළිබඳව දැනුවත් වී, ඉහත ආරක්ෂිත පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීම ඉතා වැදගත් වේ.
