14/09/2025
Сајбер ни материна
На шпанскиот писател Мигел де Сервантес ( 1547-1616) ни на крај на умот не му било дека ќе дојде време на епидемија од забегани будали, како неговиот Дон Кихот, кои задоени од читање (скролање, сурфање на нет) една иста литература ( информација, видео игрица) ќе забегаат во паралелен ( виртуелен) свет. За разлика од денешниве забегани будали, Дон Кихот никого не убил. Не можеме да го обвиниме ни Достоевски, што неговиот реално опишан лик Раскољников ќе биде инспиративен на многу психопати, умислени дека се посебни зашто сакаат да го спасат светот од бескорисни баби алчни за пари. А тек Патрик Зискинд за романот ,,Парфем” – хронологија на еден злостор, спиритус мовенс за малигни манипулатори и сериски убијци. Литературата не би постоела кога би ја ставиле на обвинителна клупа и би барале вина во нив за реалните трагедии, претходно опишани низ страниците. На крајот на краиштата, па не читаат сите книги. Арно ама, дојде време кога сѐ поретко се чита, а сѐ почесто се користи информатичко компјутерската технологија. Допрва ќе има инспиративни и поттикнувачки моменти за трагедии. Со еден клик можеш да постигнеш милионски прегледи ширум светот! ,,Кибер-војните може да траат и неколку минути. Додека претседателот се фати за црвениот телефон, војната е завршена! Ако во 2093 година ЕУ, која е пред колапс, прати дронови и киборзи да задушат некоја нова Француска револуција, Париската комуна можеби ќе ги повика сите хакери, компјутери и паметни телефони да се јават на должност, но повеќето луѓе не би биле од голема корист, освен за правење човечки sид - улогата на најголемиот број луѓе за напредно вооружување. Компјутерите програмирани со етички алгоритми многу полесно ќе се усогласат со најновите одлуки на Меѓународниот кривичен суд. Роботите и компјутерите фаќаат чекор со луѓето и постепено ги надминуваат..."- извадок од ,,Хомо Деус" на Хараре, 2016 година и неговата кратка историја на иднината. Ги препрочитувам деновиве и Хараре и Орвел. Орвеловиот дистописки роман веќе го доживувам како статистика, а не како белетристика. Општествено-фантастичниот роман е објавен 1949 година како одговор на тоталитаризмот, масовното набљудување и репресивно манипулаторските режими. Во споредба со сегашниот светски поредок и глобалното општествено уредување, футуристичкиот роман е веќе минато. Не толку страшно минато во споредба со збунувачката сегашност. Човештвото е збунето. Под хипноза. Исто како емпат кој се злопати удоволувајќи му на манипулаторот, вечно жеден за контрола. Нов милениум, нови зборови, нови навики, нови учебници, нови умови... Сѐ нешто ново, модифицирано, технолошки напредно. Ама хуманистички назадно. Одиме во рикверц. И Џорџ Орвел сѐ предвидел, за однапред како Мисирков.За оние маки македонски на нашите учебникари, собирачи на народни умотворби, преродбеници и културни дејци кои ги запишувале народните зборови за идните генерации да го збогатат и кодифицираат македонски литературен јазик. Во гроб ќе се превртат да нѐ слушнат како со кратенки и емотикони комуницираме. Дојде ново време. Време на новодојденци, нетукашни што би рекол Г.Стефановски, на новоковачи на новото и новозакопувачи на старото....Новопоткопувачи. Новопоткупливи. Новосоздавачи. Новозбор е новиот службен јазик за задоволување на идеолошките потреби во 1984 година, истоимениот роман на Џорџ Орвел. ,,Новозборниот речник ќе исклучи од употреба многу зборови како архаизми. Целта е контрола на светот, светонадзор преку унифицирана и оскудна јазична терминологија. Кога старите зборови ќе се заборават, со честа употреба на новозборови, херетичката мисла ќе стане немислива, токму онолку колку што мислата зависи од зборот. Зборот ,,слободен" може да се користи само во реченици како на пр. ,,Овој пес е слободен, нема болви". Но во контекст како на пр. ,,политички слободен" или ,,интелектуално слободен" никако! Причината е јасна, тие веќе нема да постојат ни како апстрактни поими. Новозборот, како нов речник, е смислен за осиромашување и ограничување на мислата и смислата. Зборовите: чест, морал, правда, интернационализам, демократија, наука и вера, воопшто нема да постојат. Сите зборови поврзани околу поимите слобода и еднаквост ќе бидат заменети со зборот ,,злодум", а зборовите, синоними на објективност разборитост ќе бидат заменети со зборот ,,стародум". Предлог нацрт-резолуцијата за новиот речник од 1984 ќе се усовршува и стапи на сила далечната 2050-та година" - Џорџ Орвел во Додатокот на романот ,,1984". Нови зборови, нови нови навики, нови учебници, нови умови... Сѐ нешто ново, модифицирано, технолошки напредно. Ама хуманистички назадно. Одиме во рикверц. Големиот брат си доби уште поголема сестра, Чет џипити, за подобра контрола. Се очекуваат новите роднини - трансформери, за комплетна замена на улогите, кога човекот ќе им служи на машините. Отидовме во сајбер материну