Призма

01/09/2025

БИРН лани пишуваше за предизвик на Тик-ток, каде што возачите се снимаа и објавуваа на апликацијата, возејќи со голема брзина на скопските улици, но и пошироко во земјава. Имаше и објава во која македонски корисник се снимал на пат, кој, според формата и теренот, изгледа како делницата меѓу Велес и Штип, развива брзина од 201 километар на час.

Ваквите случувања го отворија прашањето дали треба да се забрани Тик-ток.

Министерот за дигитална трансформација, Стефан Андоновски, на почетокот на годинава не ја исклучи можноста да се укине Тик-ток, иако потенцираше дека мерката ќе се преземе само во случај ако инцидентите прераснат во пракса.

Прочитајте: https://prizma.mk/mladite-nesvesni-za-site-rizitsi-na-tik-tok/

01/09/2025

Проблемот со учебниците, кој се провлекуваше со години, пак, е само највидливата пукнатина во образовниот систем. Вистинските проблеми се многу подлабоки и го влечат надолу – од основното до високото образование.

Ниските резултати на ПИСА-тестирањата и отсуството на македонски универзитети на светските рангирања не се случајност, туку доказ за системски проблем.

Прочитајте што вели министерката за образование Весна Јаневска во интервју за БИРН:

Интервју со министерката за образование, Весна Јаневска

01/09/2025

Вчера изби пожар на поранешната депонија Вардариште. Огнот е изгасен, но чадот кој уште се шири утрово обви делови од градот. Загадувањето на воздухот во Скопје од зимски сезонски проблем преку честите пожари се развлече и на летните месеци. БИРН анализираше дека борбата против загадувањето на воздухот се води со многу популизам, малку пари, без конкретен план и национална стратегија, со бавни чекори напред, понекогаш и во рикверц. Прочитајте повеќе: https://bit.ly/Aerozagaduvanje-planovi-ima-pari-nema

01/09/2025

Уставниот суд не брза да ги укине одредбите од Кривичниот законик со кои беа запрени повеќе крупни процеси и случаи за висока корупција. Судот прво ќе праќа дописи до претседателот на Собранието, па потоа ќе се види што... БИРН пишуваше дека еден од страничните ефекти на овие измени на Кривичниот законик е и тоа што се создадоа правни дупки со кои паѓа и делото „перење пари“.

Прочитајте повеќе: https://prizma.mk/paga-i-pereneto-pari-poradi-izmenite-vo-krivichniot-zakonik/

01/09/2025

„Еден од фокусите на громогласната објава на Валери Зинк е убиството на носителот на Пулицеровата награда за 2024 година, 29-годишниот палестински новинар Анас ал Шариф.

Ал Шариф е убиен на 10 август, при израелското бомбардирање на болницата Ал Шифа во градот Газа. Заедно со него се ликвидирани уште четворица новинари и медиумски работници. Всушност, целата екипа на телевизијата Ал Џезира. Она што фрапира, а на што укажува и Зинк, е фактот дека израелските официјалиси воопшто не негираат дека Ал Шариф не загинал како колатерална штета, туку, напротив, бил таргетиран и – убиен.“ https://prizma.mk/kolumni/novinarite-na-otstrel/

#колумна

На Меѓународна заедница не ѝ паѓа на памет да ја санкционира државата што новинарите ги третира како легитимна цел за отстрел

30/08/2025

Во изборната кампања можеби ќе се спомене и проблемот со оние неколку подземни и надземни премини на булеварите во Скопје. Изградени пред децении, замислени да функционираат како самоодржливи со изнајмувањето или со продажбата на локалите во него да се покриваат трошоците за неговото одржување, а сопствениците да се грижат за хигиената и за светлото внатре, денеска повеќето се во незавидна состојба.

Прочитајте како пропадна концептот на самоодржливи премини за пешаци: https://bit.ly/Kako-propadna-konceptot-na-samoodrzlivi-premini-za-pesaci

30/08/2025

„Возилото ќе го поминеме, ама направи си ја едната кочница, не ти работи“, бил советот што го добил скопјанец во станицата за технички преглед, кога својот постар автомобил го донел на регистрација.

Иако возилото било неисправно, што подоцна било констатирано и во сервисот во кој скопјанецот го однел на поправка, автомобилот добил потврда дека е технички исправен.

Прочитајте повеќе: https://bit.ly/Od-kocnici-do-auspuh-tehnicki-pregled-na-cesen-zbor

30/08/2025

Младите со кои зборуваше БИРН се донекаде свесни дека апликацијата собира податоци, но не се доволно информирани до каде продира оваа пракса во приватноста.

За нив, безбедноста им е загрозена само ако некој директно им ги злоупотреби фотографиите или видеата, ги демне на интернет или им отвори лажни профили, користејќи ги нивните податоци.

Прочитајте повеќе: https://prizma.mk/mladite-nesvesni-za-site-rizitsi-na-tik-tok/

29/08/2025

Вечна тема на локалните избори се и дивоградбите. Додека траат мандатите пак, дел од нелегално изградените или доградени објекти успешно го избегнуваат спроведувањето на решенијата за уривање. БИРН тргна да провери дали и колку скопските општини наоѓаат и уриваат дивоградби.

Повеќето општини, или ги игнорираа нашите прашања, или тврдеа дека немаат податоци. Оние податоци, пак, што ги добивме, јасно покажуваат дека во некои општини воопшто не се урива, некаде тоа е делумно и тоа само тогаш кога на терен ќе се појават новинарите.

Прочитајте повеќе: https://bit.ly/Niknuvaat-zgradi-na-divo-dodeka-inspektorite-lovat-ogradi

29/08/2025

Кандидатите за градоначалници го наведуваат проблемот со јавниот превоз во Скопје како приоритетен за решавање во следниот мандат. Во меѓувреме ЈСП се претвори во енциклопедија на дефекти. Прочитајте го нашето истражување: https://prizma.mk/jsp-kako-entsiklopedija-na-defekti/

29/08/2025

Во Македонија, најзагрижувачки за родителите и властите беа ризичните предизвици што ги споделуваа и ги имитираа младите, бидејќи ефектите од нив излегоа од дигиталниот простор и резултираа со физички повреди.

БИРН лани пишуваше за предизвик на Тик-ток, каде што возачите се снимаа и објавуваа на апликацијата, возејќи со голема брзина на скопските улици, но и пошироко во земјава.

Но тоа не е сѐ. Прочитајте кои други опасности ги демнат корисниците на оваа мрежа:

Корисниците на популарната апликација стравуваат само од демначи и од лажни профили

29/08/2025

Кој ги контролира тие што контролираат?

Дали техничките прегледи на возилата секогаш и секаде се вршат по строго утврдена процедура и резултатите се секогаш точни и релевантни?

БИРН доби повеќе сведоштва од граѓани дека има опции и да се „замижи“ на некои недостатоци при регистрацијата на возилата.

Прочитајте повеќе: https://prizma.mk/od-kochnitsi-do-auspuh-tehnichki-pregled-na-chesen-zbor/