19/10/2025
အူမကြီးကင်ဆာ (Colorectal Cancer)
အူမကြီးကင်ဆာဆိုသည်မှာ အစာအိမ်မှ အစာဟောင်းများကို စွန့်ထုတ်သည့် အူမကြီး (Colon) သို့မဟုတ် စအိုအိမ် (Re**um) တွင် ကင်ဆာဆဲလ်များ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ အများအားဖြင့် ကင်ဆာမဖြစ်သေးသော အသားပိုများ (Polyps) အဖြစ် စတင်ပြီး အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ ကင်ဆာအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခြင်းဖြစ်သည်။
၁။ အူမကြီးကင်ဆာ ဖြစ်စေသော အဓိက အကြောင်းအရင်းများနှင့် ဖြစ်နိုင်ခြေများ
အူမကြီးကင်ဆာဖြစ်ရသည့် အတိအကျ အကြောင်းရင်းကို မသိရသေးသော်လည်း၊ ဖြစ်နိုင်ခြေကို မြင့်မားစေသော အချက်များစွာရှိပါသည်။
(က) လူနေမှုပုံစံနှင့် ပတ်သက်သော အချက်များ (Lifestyle Factors)
• အစားအသောက်ပုံစံ:
• အဆီများသော အနီရောင်အသားများနှင့် ပြုပြင်ထားသော အသားများ (ဝက်အူချောင်း၊ ဘေကွန် စသည်) ကို ပုံမှန် အလွန်အကျွံ စားသုံးခြင်း။
• အသီးအနှံ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် အမျှင်ဓာတ် နည်းပါးစွာ စားသုံးခြင်း။
• ကိုယ်အလေးချိန်နှင့် လှုပ်ရှားမှု:
• အဝလွန်ခြင်း သို့မဟုတ် ကိုယ်အလေးချိန် လွန်ကဲခြင်း။
• ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု နည်းပါးခြင်း။
• အခြားအလေ့အထများ:
• ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း။
• အရက်ကို ပုံမှန်သောက်သုံးခြင်း။
(ခ) ကျန်းမာရေးနှင့် ပတ်သက်သော အချက်များ (Health & Medical Factors)
• အသက်အရွယ်: အသက် ၅၀ နောက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်နိုင်ခြေ သိသိသာသာ မြင့်တက်လာသည်။
• ကိုယ်ပိုင် ရောဂါရာဇဝင်: အူမကြီးအတွင်း အသားပို (Adenomatous Polyps) ရှိဖူးခြင်း သို့မဟုတ် အူမကြီးရောင်ရမ်းသောနာတာရှည်ရောဂါများ (ဥပမာ- Crohn's Disease သို့မဟုတ် Ulcerative Colitis) ရှိခြင်း။
• မျိုးရိုးရာဇဝင်: မိသားစုဝင်များ (မိဘ၊ မောင်နှမ) တွင် အူမကြီးကင်ဆာ သို့မဟုတ် အသားပိုဖြစ်ဖူးခြင်း။
• မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ အခြေအနေများ: ရှားပါးသော မျိုးရိုးလိုက် ကင်ဆာရောဂါများ (ဥပမာ- Lynch syndrome သို့မဟုတ် Familial Adenomatous Polyposis (FAP)) ရှိခြင်း။
၂။ အူမကြီးကင်ဆာ၏ လက္ခဏာများ (Signs and Symptoms)
အစောပိုင်းအဆင့်တွင် ရောဂါလက္ခဏာများ မပြသနိုင်သော်လည်း၊ ကင်ဆာကြီးထွားလာသည်နှင့်အမျှ အောက်ပါ လက္ခဏာများ ခံစားရနိုင်သည်။
• ဝမ်းသွားသည့်ပုံစံ ပြောင်းလဲခြင်း: ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း သို့မဟုတ် ဝမ်းသွားသည့် အလေ့အကျင့် ပုံစံမမှန်ခြင်း။
• စအိုမှ သွေးဆင်းခြင်း သို့မဟုတ် ဝမ်းထဲတွင် သွေးပါခြင်း: ဝမ်းထဲတွင် သွေးနီရဲရဲ သို့မဟုတ် မည်းညစ်ညစ် သွေးများပါလာခြင်း။
• ဝမ်းဗိုက်နာကျင်မှု သို့မဟုတ် မအီမသာ ဖြစ်ခြင်း: ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ဗိုက်ရစ်ခြင်း၊ လေပွခြင်း သို့မဟုတ် ဗိုက်မသက်မသာ ဆက်တိုက်ခံစားနေရခြင်း။
• ဝမ်းသွားချင်သော်လည်း အကုန်မစွန့်ရသလို ခံစားရခြင်း။
• မရှင်းပြနိုင်သော ကိုယ်အလေးချိန် ကျဆင်းခြင်း။
• အားနည်းခြင်းနှင့် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း (ကင်ဆာကြောင့် သွေးအားနည်းခြင်း (Anemia) ဖြစ်သောကြောင့်)။
• မစင်၏ ပုံသဏ္ဍာန် ပြောင်းလဲခြင်း: မစင်သည် ပုံမှန်ထက် ပိုမိုသေးသွယ်ပြီး ကြိုးကဲ့သို့ ဖြစ်လာခြင်း။
၃။ ရောဂါရှာဖွေခြင်း (Diagnosis)
ကင်ဆာအဆင့်နှင့် ပျံ့နှံ့မှုကို သိရှိရန် အောက်ပါစစ်ဆေးမှုများကို ပြုလုပ်သည်။
1. အူမကြီးမှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်း (Colonoscopy):
• အူမကြီးကင်ဆာကို အတိအကျသိရှိရန်နှင့် အသားပိုများကို ဖယ်ရှားရန်အတွက် အရေးကြီးဆုံး စစ်ဆေးမှုဖြစ်သည်။
• စအိုမှ မှန်ပြောင်းငယ်တစ်ခုကို ထည့်သွင်း၍ အူမကြီးတစ်ခုလုံးကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးသည်။
2. အသားစယူစစ်ဆေးခြင်း (Biopsy):
• မှန်ပြောင်းကြည့်စဉ် ပုံမမှန်သည့် အသားပို သို့မဟုတ် အကျိတ်ကို ဖြတ်ယူပြီး ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် ကင်ဆာဆဲလ် ဟုတ်မဟုတ် စစ်ဆေးခြင်း။
3. ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (Imaging Tests):
• CT Scan သို့မဟုတ် MRI Scan - ကင်ဆာသည် ခန္ဓာကိုယ်၏ အခြားအစိတ်အပိုင်းများ (အသည်း၊ အဆုတ် စသည်) သို့ ပျံ့နှံ့ခြင်းရှိမရှိ သိရှိရန်။
• ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန် (Chest X-ray) - အဆုတ်သို့ ပျံ့နှံ့ခြင်းကို စစ်ဆေးရန်။
4. သွေးစစ်ဆေးခြင်း (Blood Tests):
• \text{Carcinoembryonic Antigen (CEA)} လို ကင်ဆာ အမှတ်အသားများကို တိုင်းတာခြင်း (ကုသမှုအခြေအနေနှင့် ပြန်ဖြစ်နိုင်ခြေကို စောင့်ကြည့်ရန် အသုံးဝင်သည်)။
၄။ ကုသမှု (Treatment)
ကုသမှုသည် ကင်ဆာ၏အဆင့် (Stage)၊ တည်နေရာနှင့် လူနာ၏ ကျန်းမာရေးအခြေအနေပေါ် မူတည်သည်။ အဓိက ကုသနည်းများမှာ-
1. ခွဲစိတ်ကုသခြင်း (Surgery):
• ကင်ဆာအကျိတ်နှင့် ၎င်း၏ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အူမကြီးအပိုင်းအစနှင့် ပြန်ရည်အကျိတ်များ (lymph nodes) ကို ဖယ်ရှားခြင်း။
• အစောပိုင်းအဆင့်တွင် အသားပိုကို မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားခြင်းဖြင့် ကင်ဆာကို အပြီးသတ် ကုသနိုင်သည်။
2. ဓာတုကုထုံး (Chemotherapy):
• ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ကျန်ရှိနိုင်သည့် ကင်ဆာဆဲလ်များကို သတ်ရန် သို့မဟုတ် ခန္ဓာကိုယ်အခြားနေရာသို့ ပျံ့နှံ့သွားသော အဆင့်မြင့်ကင်ဆာကို ထိန်းချုပ်ရန် ဆေးများဖြင့် ကုသခြင်း။
3. ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံး (Radiotherapy):
• ကင်ဆာဆဲလ်များကို သတ်ရန်အတွက် စွမ်းအင်မြင့် ဓာတ်ရောင်ခြည်များကို အသုံးပြုခြင်း။ စအိုအိမ်ကင်ဆာ (Re**al Cancer) အတွက် ခွဲစိတ်မှုမပြုမီ သို့မဟုတ် ခွဲစိတ်ပြီးနောက်တွင် မကြာခဏ အသုံးပြုသည်။
4. ပစ်မှတ်ထားကုထုံး (Targeted Therapy) နှင့် ခုခံအားမြှင့်တင်ကုထုံး (Immunotherapy):
• အဆင့်မြင့် ကင်ဆာရောဂါများအတွက် ကင်ဆာဆဲလ်များ၏ သီးခြားပစ်မှတ်များကို တိုက်ခိုက်ခြင်း သို့မဟုတ် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို အသုံးပြု၍ ကင်ဆာဆဲလ်များကို တိုက်ခိုက်ခြင်း။
#ဆရာဝန်နဲ့တိုင်ပင်ရန်
