26/06/2025
Сүүлийн жилүүдэд цахим орчны хэрэглээ эрчимтэй өсөж, улмаар үүнийг дагасан цахим гэмт хэргийн тоо нэмэгдэж байна. Монгол Улсын Цагдаагийн Ерөнхий Газрын мэдээлснээр 2024 оны эхний хоёр сарын байдлаар 7,560 цахим гэмт хэрэг бүртгэгдсэнээс 83% нь кибер залилан байжээ.
Цахим гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд бид залилагчийн сэтгэл зүйн шинж, хандлага, манипуляцийн арга барилыг ойлгож, түүнд өртдөг хохирогчийн сэтгэл зүйн эмзэг байдал, итгэх хандлага, нийгмийн дэмжлэгийн сулрал зэргийг мэдэх нь нэн чухал. Цахимаар залилагчид хүний итгэл, шийдвэр гаргалтад нөлөөлөхийн тулд сэтгэл зүйн сул талыг нь оношлон, үүнд тохирох мессеж илгээн тухайн хүнийг үйлдэл хийхэд хүргэдэг. Энэ үйлдлийг “нийгмийн инженерчлэл” (social engineering) хэмээн нэрлэдэг бөгөөд сүүлийн жилүүдэд кибер аюулгүй байдал, хууль эрх зүйн салбарт хамгийн их судлагдаж буй сэдвүүдийн нэг юм (Bada & Nurse, 2023).
Нийгмийн инженерчлэл нь хүний сэтгэл зүйн механизмуудыг ашиглан, тэдний зан авир, шийдвэр гаргалтад нөлөөлөх манипуляцийн цогц арга техник юм. Энэ нь дараах сэтгэл зүйн хандлагууд дээр суурилдаг. Үүнд:
⛓️💥 Итгэлцлийн хуурмаг байдал: Залилагч нь өөрийгөө найз, банкны ажилтан, эсвэл төрийн байгууллагын төлөөлөгч мэтээр танилцуулан итгэл төрүүлдэг.
🫨 Яаралтай байдлын мэдрэмж: “30 минутын дотор дансаа баталгаажуулахгүй бол хаагдана” гэх мэт дарамт үүсгэдэг.
♟️ Эелдэг харилцааны тактик: Хохирогчийг хамгаалалттай, анхаарал халамжтай орчинд байна гэж итгүүлдэг.
🏬 Сэтгүүл худалдаалагдаж буй байршил: https://www.facebook.com/share/p/1BSo6xBq4w/
💻 Сэтгүүл цахимаар худалдан авч унших: https://esan.mn/author/333bad5d-fc3a-4a1c-a497-001795b65763