18/02/2025
ШАЛГАЛТАД БЭЛТГЭХДЭЭ ДАРААХ ЗӨВЛӨМЖИЙГ ДАГААРАЙ
Судалгаанд суурилсан үр дүнтэй стратегиуд...
Шалгалтад амжилттай бэлтгэхийн тулд зөвхөн их унших нь хангалтгүй. Үр дүнд хүрэхийн тулд шинжлэх ухааны үндэслэлтэй стратегиудыг ашиглах нь чухал. Доорх зөвлөмжүүд нь боловсрол судлал болон сэтгэл зүйн судалгаануудад тулгуурласан болно.
1. Өөрийн зохицуулалттай суралцах дадлыг хөгжүүлэх
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Судалгаагаар өөрийн сурах үйл явцыг төлөвлөж, хянаж чаддаг сурагчид академик амжилтад илүү хүрдэг нь батлагдсан.
📈"Self-Regulated Learning: A Literature Review" (2013): Энэхүү судалгаанд өөрийн зохицуулалттай суралцахын үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүд, тэдгээрийн суралцах үйл явцад үзүүлэх нөлөө, мөн энэ чадварыг хөгжүүлэх арга замуудыг авч үзсэн байна.
📈"The Role of Self-Regulated Learning in Academic Achievement" (2015): Энэхүү судалгаанд өөрийн зохицуулалттай суралцах нь суралцагчийн академик амжилтад хэрхэн нөлөөлдөг талаар нарийвчлан судалсан байна.
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Суралцах зорилгоо тодорхойлох – "Энэ хичээлээс юуг сурах вэ?" гэж асуух
✅ Суралцах хуваарь гаргах – Тогтмол цаг гаргаж, төлөвлөгөөний дагуу ажиллах
✅ Ахиц дэвшлээ хянах – Өмнөх шалгалтын оноо, тестийн үр дүнг дүгнэх
2. Идэвхтэй суралцах (Active Recall) арга хэрэглэх
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Судалгаагаар өөрөөсөө асуулт асууж, идэвхтэй сэргээн санах нь удаан хугацааны ой тогтоолтыг сайжруулдаг.
📈Roediger болон Karpicke нарын 2006 онд хийсэн "Санах ойг шалгах хүч" (The Power of Testing Memory) судалгааны бүтээлийг доорх холбоосоор үзэх боломжтой:
https://psychnet.wustl.edu/memory/wp-content/uploads/2018/04/Roediger-Karpicke-2006_PPS.pdf
Энэхүү судалгаа нь идэвхтэй суралцах (Active Recall) арга нь мэдээллийг удаан хугацаанд тогтоох, ой тогтоолтыг сайжруулахад хэрхэн тусалдаг талаар нарийвчлан авч үзсэн болно.
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Өөрөөсөө асуулт асуух – "Яагаад?" "Хэрхэн?" гэх мэт асуултууд гаргаж, өөрөө хариулах
✅ Флаш карт ашиглах – Quizlet зэрэг апп ашиглан гол ойлголтуудаа хянах
✅ Өмнөх шалгалтын материал дээр ажиллах
3. Тогтмол, хэсэгчилсэн давталт хийх (Spaced Repetition)
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Судалгаагаар мэдээллийг тарааж сурах нь нэг дор бүгдийг цээжлэхээс илүү үр дүнтэй болох нь тогтоогдсон.
📈Dunlosky болон бусад судлаачдын 2013 онд хэвлүүлсэн "Суралцагчдын суралцахуйг сайжруулах үр дүнтэй суралцах техникүүд" (Improving Students' Learning With Effective Learning Techniques) хэмээх судалгааны бүтээлийг доорх холбоосоор орж үзэх боломжтой:https://pcl.sitehost.iu.edu/rgoldsto/courses/dunloskyimprovinglearning.pdf
Энэхүү судалгаанд суралцах үйл явцыг сайжруулахад ашиглаж болох 10 төрлийн техникүүдийг нарийвчлан авч үзсэн бөгөөд тэдгээрийн дотор "тогтмол, хэсэгчилсэн давталт" (spaced repetition) нь суралцах үр дүнг дээшлүүлэхэд өндөр ач холбогдолтой болохыг онцолсон байна.
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Өдөр бүр бага багаар давтах – Жишээ нь, өнөөдөр үзсэн сэдвийг 2 хоногийн дараа дахин үзэх
✅ Суралцах цагаа 30-40 минутын хэсгүүдэд хуваах
✅ Сэдвүүдийг холилдуулж сурах (Interleaving Method)
4. Цагийн менежментээ сайжруулах
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Судалгаагаар сайн зохион байгуулалттай сурагчид шалгалтад илүү амжилт үзүүлдэг.
📈Cal Newport 2016 онд хэвлүүлсэн "Deep Work: Rules for Focused Success in a Distracted World" номондоо "Time Blocking" буюу тодорхой цагуудад тодорхой ажлуудыг хийх аргыг танилцуулсан байдаг. Энэхүү арга нь ажлын өдрийг тодорхой блокуудад хувааж, тус бүрт нь тодорхой үүрэг даалгавар төлөвлөх замаар үр бүтээлтэй ажиллахад тусалдаг.
Номын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг доорх холбоосоор орж үзэх боломжтой:
https://www.amazon.com/Deep-Work-Focused-Success-Distracted/dp/1455586692
Мөн Cal Newport өөрийн блог дээрээ "Time Blocking" аргын талаар дэлгэрэнгүй нийтлэл бичсэн бөгөөд үүнийг дараах холбоосоор уншиж болно:
https://calnewport.com/deep-habits-the-importance-of-planning-every-minute-of-your-work-day/
Эдгээр эх сурвалжууд нь "Time Blocking" аргыг хэрхэн хэрэгжүүлэх болон түүний үр нөлөөний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө.
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Pomodoro техник – 25 минут сураад, 5 минут завсарлах
✅ Цагийн блокоор сурах (Time Blocking) – Өдөр бүр тогтмол цаг гаргах
✅ Гол сэдвүүдээ эхэнд нь судлах – Хүнд сэдвийг хамгийн их төвлөрөлтэй үедээ хийх
________________________________________
5. Сэтгэл зүйгээ зөв удирдах
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Стресс их байх нь анхаарал төвлөрөл болон санах ойд сөргөөр нөлөөлдөг.
📈Стресс их байх нь санах ойг муутгаж, шалгалтын үр дүнд сөргөөр нөлөөлдөг (McEwen, 2007). Сэтгэл зүйн стрессийн тархины үйл ажиллагаа болон ой тогтоолтод үзүүлэх нөлөөг судалсан McEwen-ийн 2007 оны судалгааг доорх холбоосоор үзэх боломжтой:
https://doi.org/10.1016/j.neuron.2007.05.002
Амьсгалын дасгал хийх нь стрессийг багасгаж, төвлөрлийг сайжруулдаг (Grossman et al., 2004).
Мөн стрессийг удирдах, төвлөрлийг сайжруулахад амьсгалын дасгалын үр нөлөөг судалсан Grossman болон бусад судлаачдын 2004 оны судалгааг доорх холбоосоор үзэх боломжтой:
https://doi.org/10.1016/j.brat.2004.07.001
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Гүнзгий амьсгалын дасгал хийх – Тайвширч төвлөрөхөд тусална
✅ Өөрийгөө зоригжуулах – "Би чадна!" гэж давтах
✅ Шалгалтын өмнөх шөнө хангалттай амрах – 7-8 цагийн чанартай нойр авах
6. Бие махбодын эрүүл мэндээ анхаарах
🔸Яагаад хэрэгтэй вэ?
Дасгал хөдөлгөөн болон зөв хооллолт нь суралцах чадварыг нэмэгдүүлдэг.
📈Суралцах чадварыг нэмэгдүүлэхийн тулд бие махбодын эрүүл мэндийг анхаарах нь чухал. Дасгал хөдөлгөөн болон зөв хооллолт нь тархины үйл ажиллагааг сайжруулж, анхаарал төвлөрөлтийг дээшлүүлдэг.
Ахлах ангийн сурагчдын бие махбодын эрүүл мэнд, дасгал хөдөлгөөн, хооллолт нь тэдний суралцах чадварт чухал нөлөөтэй гэдгийг олон судалгаа харуулж байна.
Жишээлбэл, 2021 онд UNICEF Монгол Улс дахь хүүхдийн сэтгэл зүйн асуудлын судалгаагаар хөл хорионы үед ахлах ангийн сурагчдын 62% нь өөрийгөө хөдөлгөөний дутагдалд орсон гэж мэдэгджээ. (unicef.org)
Мөн, 2019 онд Монгол Улсын Боловсролын судалгааны хүрээлэнгийн "Сургуулийн орчин дахь хүүхдийн эрх, хамгааллын судалгаа" гарч, 13-17 насны ахлах ангийн сурагчдын эрүүл мэндийн байдал, дасгал хөдөлгөөн, хооллолт зэрэг асуудлуудыг авч үзсэн байна. institute.gov.mn
Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?
✅ Дасгал хийх – Өдөр бүр 15-30 минут алхах, хөнгөн дасгал хийх
✅ Эрүүл хооллох – Элсэн чихэр, бэлэн хоолноос зайлсхийх
✅ Шингэн сайн уух – Усны дутагдал ой тогтоолтод нөлөөлдөг
ШАЛГАЛТЫН ӨДӨР
✅ Өглөө хөнгөн, шим тэжээлтэй хоол идэх
✅ Сэтгэл санаагаа тайван байлгах – Гүнзгий амьсгал авах, эерэг сэтгэлгээтэй байх
✅ Шалгалтын материалыг эргэн харах, гэхдээ шинэ сэдэв үзэхгүй байх
✅ Цагийн зохион байгуулалт хийх – Эхлээд хялбар асуултад хариулах
