30/08/2025
Дэлхийн илжигний өдөр
-------------------------
Жил бүрийн 5 сарын 8-нд дэлхийн илжигний өдөр тохиодог. Ингээд илжигний тухай:
1. Арабын Нэгдсэн Эмиратын цөлийн амьтан судлаач Разик Арк гэдэг хүн 10 орчим жилийн өмнөөс дэлхийн өнцөг булан бүрд ачаа барааны хүндийг үүрч, эрс тэс уур амьсгалыг даван, тэсвэр тэвчээртэйгээр хүний амьдралын чанарыг сайжруулахад цаг үргэлж л тусалж байдаг, хөдөлмөрч атлаа даруухан илжгийг тоон талархах өдрийг хэн ч санаачлаагүйг анзаарч, 2018 онд дэлхийн илжигний өдрийг анх санаачлан тэмдэглэжээ.
2. Equus asinus буюу илжигний өвөг нь Африкийн зэрлэг хулангийн дэд зүйл болох Сомали хулан болон Нубийн зэрлэг хулан гэсэн 2 өвөгтэй бөгөөд 5000-7000 жилийн өмнөөс Африкт гаршуулсан гэж үздэг. Дэлхий дээр 50 сая орчим байдаг илжигний өндөр нь 109-145 сантиметр, урт нь 145-193 сантиметр, жин нь 180-225 килограмм дунджаар 30 жил амьдардаг. Дунджаар гэдэг нь ядуу орнуудад ажлын зориулалтаар ашигладаг илжиг 12-15 жил амьдардаг бол хөгжингүй орнуудын тэжээвэр илжигнүүд 30-50 жил насалдаг аж. Илжиг, гүү хоёрын дундаас гарсан харьцангуй илжигэрхүү хэлбэртэй ч том, хүч чадалтай, ажилд махруун эрлийз амьтан нь луус. Илжиг сонсгол сайтай, том чих нь холын дуу чимээг сайн сонсдогоос гадна биеийг нь сэрүүцүүлнэ, урд туурайгаар цохиж, хойд хөлөөрөө тангарч өөрийгөө хамгаална. Илжиг зөрүүд зангаараа алдартай ч энэ нь адууг бодвол өөрийгөө хамгаалах мэдрэхүйтэй холбоотой гэж үздэг. Ер нь өөртөө аюултай гэж үзсэн зүйлийг нь хүчээр хийлгэх хэцүү. Илжиг их ухаантай, болгоомжтой, нөхөрсөг атлаа суралцах чадвартай байдаг гэнэ. Бие жижигтэй ч ачаа даах чадвар нь адуунаас хоёр дахин их. Дээд хурд нь 50 км/цаг.
3. 15-р зуунд Испаничууд илжгийг Америк тивийн нутагт хүргэж, 17-р зуунаас улс төрч Оливер Кромвелл адууны оронд илжгийг ашиглах тушаал гаргаснаар Ирландад илжиг тархаж, 1960- онуудад Америкт илжгийг гэрийн тэжээвэр амьтан болгон тэжээж, илжиг асаргаа, арчилгааны газар байгуулж байв. Хүн төрөлхтөн илжгийг багаар бодоход 5000 жилийн турш аж ахуйдаа туслуулсаар ирсэн бөгөөд дэлхийн бүх илжигний 96% орчим нь буурай хөгжилтэй орнуудад “ажиллаж” байгаа. Бусад амьтдыг бодвол хүнд нөхцөлд, хол зайд, хамаагүй удаан, шаргуу ажилладаг байгалийн гайхалтай бэлэг, хүний дараа илжигний хөдөлмөр хамгийн хямд ажиллах хүч болдог. Зарим нөхцөлд бие даан ажиллах чадвартай илжигний тусламжтайгаар хүний нийгэм хөгжиж, сайжирсаар байгаа.
4. Илжиг санах ой сайтай, өмнө явсан зам, газраа сайн санадаг, аюултай нөхцөлөөс зайлсхийж, сайхан харагдах дуртай учраас өөрийгөө цаг үргэлж цэвэрлэн цэмбийлгэдэг, хуурай, цөл, саванна шиг дулаан орчинд байх дуртай, ижилдэн дассан хүнээс холдохоор гуниглана. Дэлхий дээр илжигний 186 гаруй үүлдэр байгаа бөгөөд үүлдрээсээ хамаараад биеийн хэмжээ хэлбэлзэнэ. Цөл газарт туурайгаараа газар ухан ус гаргаж чаддаг бөгөөд цөлийн бусад амьтад уснаас нь хүртдэг ер нь л хүн болон амьтанд ээлтэй амьтан. Нэг их аймхай амьтан биш, харин жаахан сониуч. Өөрөө бэлчээрлээд буцаад ирдэг гэрсэг амьтан болохоор зарим улсад мал сүргээ илжигт хариуцуулах нь бий.
5. Дэлхийн хамгийн том илжиг туурайнаас зоо нуруу хүртэл 173 сантиметр өндөр, 590 кг жинтэй American Mammot үүлдрийн Жексток хэмээх 19 настай илжиг, гиннест бүртгэгдсэн бол хамгийн жижиг нь Флоридагийн фермийн 64,2 сантиметр өндөр НиХай /KneeHi/ нэртэй газар дундын тэнгис хавиас гаралтай илжиг бүртгэгдсэн.
Монголын хувьд Говь-Алтай аймгийн Алтай, Цээл зэрэг цөөн сум илжигтэй.
Илжгийг ихэвчлэн хог, ус зөөхөд ашигладаг бол Говь-Алтай, Завхан, Ховд аймагт хотын тохижилт үйлчилгээнд хог ачиж зөөх зорилгоор ашигладаг.
Дэлхийн илжигний өдөр
