25/05/2025
Ерөнхийлөгчийн засаглал -Тогтвортой байдал ба Хариуцлагын үндэс
Дэлхий дахинд ардчиллын үнэ цэнэ сорилттой тулгарч буй энэ цаг үед улс орнуудын засаглалын бүтэц урьдынхаас ч илүү чухал болсон. Олон төрлийн засаглалын тогтолцооны дундаас ерөнхийлөгчийн засаглал нь эрх мэдлийн хуваарилалт, шууд хариуцлага, удирдлагын тогтвортой байдлаараа онцгой анхаарал татдаг. Аль ч тогтолцоонд сул тал бий ч засаглалын хэлбэрээ шинэчлэх, эсвэл дахин үнэлэх гэж буй улс орнуудад ерөнхийлөгчийн засаглалыг судлан үзэх нь зүйтэй.
Ерөнхийлөгчийн засаглалын гол онцлог нь ард түмнээс шууд сонгогдсон ерөнхийлөгч нь төрийн тэргүүн бөгөөд Засгийн газрын тэргүүнийн үүргийг давхар гүйцэтгэдэг. Энэ нь парламентын тогтолцоотой харьцуулахад, засгийн газар унах, эвсэл задрах зэрэг улс төрийн тогтворгүй байдлаас ангид байх боломжийг олгодог.
1. Тогтвортой байдал, урт хугацааны төлөвлөлт
Ерөнхийлөгчид бүрэн эрхийн хугацаа (ихэвчлэн 4–6 жил) олгогддог тул тэр хугацаанд бодлогоо хэрэгжүүлэх, үр дүнг нь хариуцах боломжтой байдаг. Парламентын дотоод тэмцэл, эвслийн хямралаас үүдэх богино хугацааны эрх мэдлийн өөрчлөлт нь засаглалын үр ашигт сөргөөр нөлөөлдөг бол ерөнхийлөгчийн тогтолцоо харьцангуй тогтвортой байдлыг хангадаг.
2. Шууд сонгогдсон удирдагчийн хариуцлага
Ерөнхийлөгч нь ард түмнээс шууд санал авч сонгогддог учир олон нийтийн өмнө өндөр хариуцлага хүлээдэг. Нам доторх тохиролцоогоор биш, иргэдийн итгэлцлээр сонгогддог нь ардчиллын ил тод байдлыг дэмждэг.
3. Эрх мэдлийн хуваарилалт ба хяналт тэнцвэр
Ерөнхийлөгчийн засаглал нь хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдлийг тус тусад нь бие даан ажиллуулах боломжийг олгодог. Энэ нь дарангуйлал үүсэхээс сэргийлж, ардчиллын гол баталгаа болох хяналт тэнцвэрийг хангадаг.
4. Шуурхай шийдвэр гаргах чадвар
Яаралтай нөхцөлд улс оронд нэгдсэн, шуурхай шийдвэр гаргах хэрэгтэй болдог. Ерөнхийлөгчийн хувьд энэ шийдвэрийг хариуцлага хүлээж, хурдан гаргах боломжтой байдаг. Парламентын олон шат дамжлага, эвслийн зөрчил маргаанаас хамааралгүйгээр үр дүнтэй удирдлага үзүүлж чаддаг.
5. Албан тушаалтнуудыг томилох, чадварлаг баг бүрдүүлэх эрх
Ерөнхийлөгч нь Засгийн газрын гишүүд болон бусад өндөр албан тушаалтнуудыг томилох эрхтэй тул өөрийн бодлогыг хэрэгжүүлэх чадвартай, мэргэжлийн багаа бүрдүүлэхэд давуу талтай.
Ерөнхийлөгчийн засаглал бол ард түмэнд шууд хариуцлага хүлээдэг, тогтвортой, хурдтай шийдвэр гаргах чадвартай, эрх мэдлийг хуваарилсан, ардчилсан тогтолцоо юм. Гэхдээ энэ тогтолцооны амжилт нь хүчтэй институц, хараат бус шүүх, иргэний нийгмийн оролцоонд тулгуурлах ёстой.
Зарим улс оронд ерөнхийлөгчийн нэрийн дор эрх мэдэл төвлөрөх тохиолдол гардаг ч энэ нь тогтолцооны алдаа бус, институцийн сул байдлын үр дагавар юм. Харин сайн бүтэцтэй, ил тод, хяналттай ерөнхийлөгчийн засаглал нь иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлж, удирдлагын үр нөлөөг сайжруулах бүрэн боломжтой юм.
Төгс засаглал гэж үгүй. Харин тухайн улсын соёл, улс төрийн түүх, иргэдийн оролцоонд нийцсэн засаглал бол хамгийн оновчтой засаглал юм. Ерөнхийлөгчийн засаглал үүнд нэг том шийдэл болж чадна.
