27/01/2025
Margaret Sanger Matar Da Ta Kirkiro Tsarin Iyali
Margaret Sanger ta sadaukar da rayuwarta wajen halasta hana haihuwa da kuma tsarin iyali ga mata a duniya. Sanger ya yi imanin cewa ikon sarrafa haihuwa yana da mahimmanci don kawo ƙarshen talauci..
An haifi Sanger a Ranar 14 ga watan Satumba a shekarar 1879 a jihar New York a kasar Amurka, ta kuma kasance ta sha ɗaya a cikin yaran mahaifinta. Mahaifinta mai suna Michael, haifaffen ɗan kasar Ireland ne mai sana'ar fasa duwatsu. Sun kasance talakawa kuma suna rayuwa a cikin wani ɗan karamin gida da aka ƙera da itatuwa da kuma ƙarafa..
Mahaifiyar Sanger ta samu ciki har sau 18, inda ta ɓarar da bakwai daga ciki. Sanger ta fara ne a matsayin ungozoma mai taimakawa mutanen da ke fama da lalurori da s**a yi tsanani, inda ta haɗu da wata mata da ta mutu kan lalurar ciki da kuma masu zubar da ciki a bayan t**i.
"A lokacin akwai dokoki da s**a hana aike da bayanai ta akwatin gidan waya kan batun tsarin iyali. Akwai kuma wasu dokokin da s**a haramta amfani da kwayoyin hana ɗaukar ciki a jihohi da dama,'' a cewar Elaine Tyler May, farfesa kan Tarihi da Ilimin Amurka a Jami'ar Minnesota, wacce kuma ta wallafa takarda mai suna America and the Pill..Sanger ta jure abubuwan Cocin Katolika, da yake kallon shan kwayoyin hana ɗaukar ciki a matsayin laifi.
Hakkin yin tsarin iyali
A watan Maris din 1914, Sanger ta wallafa takarda mai suna Woman Rebel, wanda ya yi magana kan hakkin mata na yin koyi da tsarin iyali. Ba a daɗe ba, hukumomi s**a haramta amfani da takardar. Daga baya Sanger ta tsere zuwa Ingila saboda tsoron kar a tura ta zuwa gidan yari. A can, ta samu kwarin gwiwa da irin ayyukan Thomas Robert Malthus, wanda ya kalubalanci cewa mutane a duniya ba za su iya riko da ƙaruwar al'umma ba.
Ya bayar da shawarar daukar matakin kariya na kai da jinkirta yin aure. Sai dai 'yan gwagwarmaya da ake kira neo-Malthusians, na matsawa na amfani da kwayoyi. "Ta kuma fara duba wata hanya...tare da cewa tsarin iyali shi ne hanyar zaman lafiya da kuma kaucewa matsalar ƙarancin abinci,'' a cewar Dr Caroline Rusterholz, masaniya kan tarihi a Jami'ar Cambridge da ke Birtaniya, wacce kuma ke mayar da hankali kan al'umma da magunguna da kuma jinsi.
Asibiti na farko
Bayan komawar Sanger Amurka daga gudun hijira da take yi, a ranar 16 ga watan oktoba 1916 sai ta buɗe asibitin tsarin iyali na farko a ƙasar a birnin New York da ya kasance gida ga talakawa da dama da kuma mata masu gudun hijira. An kai samame asibitin kwanaki kalilan da fara aiki, inda aka k**a Sanger.
Duk da haka bata karaya ba, inda ta sake buɗe asibitin kwanaki kaɗan bayan faruwar lamarin, aka kuma sake k**ata tare da zarginta da janyo damuwa cikin al'umma. Bayan ta bayyana a gaban kotu a 1917, an sameta da laifi, inda aka yanke mata hukuncin zaman gidan yari na kwana 30 ko zaɓin biyan tara.
Amma ta zaɓi zaman gidan yari, inda ta rika bai wa fursunoni bayanai kan tsarin iyali. "A lokacin da lamarin ya faru, ta zama shahararriya a Amurka. In da ta shiga yajin aikin cin abinci,'' a cewar wata da ta rubuta tarihin Sanger, Ellen Chesler.
Bayan sako ta, Sanger ta kalubalanci hukuncin da aka yanke mata, sai dai kotu ta yanke cewa likitoci za su iya bai wa mutane shawara kan magungunan tsarin iyali saboda dalilai na lafiya.
Bala'oi
A lokacin da take fama da shari'a a gaban kotu, ta kuma fuskanci bala'o'i daban-daban a rayuwarta. A shekarar 1914, ta rabu da mijinta mai suna William, sannan a 1915, 'yarta ɗaya tilo Peggy, ta mutu lokacin da take shekara biyar. Ta yi soyayya da maza da dama, har da wanda ke bincike kan dabi'un jima'i. Havelock Ellis da H G Wells.
A shekarar 1922, ta auri wani mai harkar mai James Noah H Slee, wanda ya zama ɗaya daga cikin mutanen da s**a marawa gwagwarmayarta baya.
'Yan gwagwarmayar Eugenics
Sanger ta nemi taimako daga 'yan gwagwarmaya da dama da kuma shiga haɗaka da kungiyoyin da ake gani da wuya a amince da manufofinsu. "Ta haɗa kai da yan gwagwarmayar Eugenics... inda ta samu taimakon kuɗi daga wajensu,'' a cewar Rusterholz.
Matalautan da basu da ilimin tsarin iyali'
Gaɓa-ɗayan shekarun 1920 da 1930, Margaret Sanger ta yi tafiye-tafiye zuwa ƙasashen duniya da dama, inda take ƙarfafa batun tsarin iyali a China da Japan da Korea da kuma India.
A wata wasika da ta rubutawa 'yan gwagwarmayar Eugenics na birnin Landan wadanda s**a tallafa wa ziyarar da ta yi zuwa India a shekarar 1935, ta ce "zimmarta ne na ganin ta sanar da waɗanda basu da ilimin tsarin iyali don su sani.''
Ta tallata wata hoda da ake amfani da shi a Kasar Indiya
Sai dai mutane da yawa sun yi ƙorafi kan hodar, kan cewa ta na kona fuska sannan akwai wahalar amfani da shi matuka, idan ba a haɗa da magani ba. "Hodar tana da karfi a kan tsarin iyali da kuma samun magungunan hana ɗaukar ciki, musamman ga marasa karfi. Sai dai fasahar bata aiki,'' a cewar Sanjam Ahluwalia. Ta kuma haɗu da masu faɗa aji 'yan Indiya da dama, k**ar Mahatma Gandhi da Rabindranath Tagore.
Yayin da Tagore ya marawa tsarin iyali baya, shi kuma Gandhi bai goyi baya ba. Sanger ta yi iyaƙar ƙokarinta, amma bata iya canzawa Gandhi ra'ayi ba. Ƴaƙin duniya na biyu ya tilasta gwagwarmayar tsarin iyali a dukkan bangarori a yankin Atlanta.
Bayan nan, fargabar ƙaruwar al'umma ta bai wa masu ra'ayin na tsarin iyali damar samun kwarin gwiwa. A wancan lokacin, Sanger da ta kasance cikin fushi kan magunguna da ake da su waɗanda kuma basa aiki, daga nan ta fara hankoron ganin an samu wasu hanyoyi masu sauki.
Ta rubuta mafarki da take na ganin ta wallafa wata takarda mai suna ''Magic Pill'' a shekarar 1939. Mace 'yar gwagwarmaya ta farko da ta fara haɗaka da Sanger, ita ce Katharine McCormick, wata hamshaƙiyar attajira da mijinta ya rasu. Ta kuma kasance wadda ta tallafawa binciken. Ta kuma ja ra'ayin masana da dama irinsu Dr Gregory Pincus domin shiga binciken.
McCormick initially ta samar da $40,000. Daga bisani kuɗin sun ƙaru zuwa sama da $1m. Bayan shekara goma, an gama haɗa maganin, amma akwai matsalar gwaji da kuma tabbatar da ingancinsa. A lokacin an haramta zubar da ciki a Amurka. Amma a shekarun 1950, tawagar su Sagner ta kai ziyara zuwa Puerto Rico da Haiti. An yi gwaji kan matan da ke gudun hijira da kuma waɗanda ke gida, duk da cewa da yawa basu san me suke sha ba.
"Hakane, an samu batutuwan cin zarafi. Amma Babu wata ayar tambaya kan hakan. A shekarar 1965, Amurka ta yawaita maganin ga mata masu aure, sannan daga baya ga ɗaukacin mata a 1972. Ƙasashe da dama sun amince su fara amfani da maganin su ma. Sanger ta cika da farin ciki na ganin maganin ya samu karɓuwa kafin mutuwarta a shekarar 1966.
An dai an sha zargin Margaret Sanger da batun nuna wariyar launin fata a shekaru da dama kan haɗakarta da 'yan gwagwarmayar eugenics da kuma ayyuka da ta yi da 'yan asalin Afirka mazauna Amurka. Al'ummomi bakaken fata sun gayyaceta domin ta kafa musu asibitoci. Shirin ta mai suna ''Negro Project'' na da zimmar bayar da shawarwari kan kwayar maganin ne ga al'ummomi baƙaken fata a kudancin Amurka.
Sai dai hakan ya zamo abin ce-ce-ku-ce da baƙaken fatar ƙasar da kuma shan s**a daga masu adawa da zubar da ciki. A lokaci guda, ta jagoranci fara shirin bayar da ilimi kan lafiyar jima'i da zub da ciki da kuma kula da iyali.
Maganin ya zamo a matsayin ɗaya daga cikin magungunan tsarin iyali da aka fi amfani da shi a duniya baya ga kwaroron-roba. A yanzu mata sama da miliyan 150 ne ke amfani da shi.
Mutuwa
Sanger ta mutu ne sak**akon raunin zuciya a ranar 6 ga watan Satumba 1966 a Tucson, Arizona, tana da shekaru 86, kusan shekara guda bayan wani muhimmin hukunci da Kotun Koli ta Amurka ta yanke a Griswold v. Connecticut, wanda ya halatta zubar da cikin da kayyade iyali a Amurka. An yi jana'izar ta a St. Philip's a cikin Cocin Episcopal Hills. An binne Sanger a Fishkill, New York, kusa da 'yar uwarta, Nan Higgins, da mijinta na biyu, Noah Slee.
