05/11/2023
Het Grote Raam , het Grote Geld en de Grote ego’s .
In de begin jaren ‘90 van de vorige eeuw met in het verschiet de grote restauratie van al de glas in lood panelen van de Grote kerk , dook ik als jong glazenier in de geschiedenis van de Grote kerk .
Natuurlijk had de kerk in en ver verleden kleurrijk en gebrandschilderd glas gehad leerde mij stukken uit het regionaal archief . Schriftelijke stukken uit de 16e eeuw beschrijven over het glas : “’t is een ciraet van onse stad in het proncksel der gebouwen , gekenmerkt door frayigheit , doorluchtigheyt en kunst”.
Ik opperde om het Zuidtransept weer van kleurrijk glas te voorzien en na gesprekken met Monumenten dienst resulteerde dat in een uitgewerkt plan en proefraam.
De Welstandcommissie ging akkoord en de Kunstadviescommissie wilde aanpassingen en waren gematigd positief. In overleg en na de aanpassingen was het advies plots negatief.
Later hoorde ik dat deze commissie pas na ontwerp 2 in de kerk was geweest en meteen bekende kunstenaars van statuur opnoemden , die dat beter zouden kunnen dan “die Ambachtsman” uit de stad.
Kortom een illusie armer en geen Victorie raam.
Ik was verbaasd dat in 2020 Stichting “het Grote Raam” met dezelfde argumentatie het project van toen weer oppakten.
Niet verbaasd over het idee maar wel dat in hun visie document met uitwerking VISIEDOCUMENT-MET-UITWERKING-HET-GROTE-RAAM.pdf wat alles vermeld over de geschiedenis van de Grote kerk en met name het glas in lood en hedendaagse glas in lood kunst , maar over het gestrande project uit 1991 wordt met geen woord gerept.
Toen in het Noord Hollands Dagblad dit alsnog in een artikel meldde , kreeg ik een kort briefje dat het bestuur met de volgende tekst :
Geachte heer Hildebrand,
Met veel genoegen heeft het bestuur van de Stichting HET GROTE RAAM het interview met u gelezen in het NHD van 12 maart 2020. Door de huidige situatie hebben wij pas onlangs kunnen vergaderen, waardoor ik later dan gewenst reageer.
Wij waren al in het begin van dit project al op de hoogte gebracht van het door u gemaakte ontwerp en beschikken reeds over een afbeelding. Wij kunnen uw ontwerp niet toepassen omdat wij de Grote Kerk nationaal een grotere bekendheid willen geven door een internationaal bekend kunstenaar te vragen. Het vragen van een dergelijke kunstenaar is ook belangrijk voor steun van de grote professionele landelijke fondsen.
Maar we kunnen ons goed voorstellen dat de vorige procedure onverwacht teleurstellend voor u is geëindigd.
Als u daar prijs opstelt zijn wij graag bereid u van onze vorderingen op de hoogte te houden. Ik verneem dat dan graag.
Ik heb geantwoord dat als ze het “wisten” en de deur naar mijn glasatelier niet weten te vinden dat ik daar verder geen behoefte aan heb.
Wel volg ik het project uiteraard .
Het ontwikkelen en uitvoeren van zo’n groot glas project neemt veel tijd in beslag maar de Stichting heeft zich behoorlijk klem gezet door de tijdslijn en oplevering vast te leggen. Op zich een nobel streven en wens , maar in praktijk lastig en wellicht kostbaar , maar er is geen inzage – tot nu toe - in de daadwerkelijke uitgaven.
Wel vind ik wat van de keuzes :
In het VISIEDOCUMENT-MET-UITWERKING-HET-GROTE-RAAM.pdf punt 12 gaat men uit van een benodigd bedrag tussen € 500.000,-- en
€ 1.000.000,-- en koppelen dit aan het idee dat het ontwerp nog niet bekend en dat “gewoon” helder glas in lood minder duur is dan bijvoorbeeld gebrandschilderd glas .
Uit eindelijk is het toch richting € 1.000.000, -- gegaan en is het “gewoon” helder glas in lood geworden .
Waarom is het eindbedrag kennelijk toch zo hoog uitgevallen ?
Een aantal dingen kunnen hierbij een rol hebben gespeeld waaronder deze :
In het projectplan PROJECTPLAN-RAAM-FIONA-TAN-2021-ALGEMEEN.pdf is na te lezen dat de kunstenaar , die de opdracht gaat krijgen o.a. staan de criteria , waaraan de kunstenaar zou moeten voldoen.
Voor het selecteren van kunstenaars voor de Grote Raam-opdracht zijn de volgende criteria gehanteerd:
• heeft aantoonbare ervaring met het creëren van een hoogwaardig kunstwerk op monumentale schaal;
• is in staat het thema n.a.v. 450 jaar Alkmaars Ontzet, te weten ‘het licht van de vrijheid’ te vertalen naar een sterk artistiek concept met universele zeggingskracht;
• is niet alleen conceptueel sterk, maar weet het concept bovendien te vertalen naar beelden en vormen;
• die in vaktechnisch, ambachtelijk opzicht overtuigen en de zintuigen en het gevoel van de beschouwer aanspreken. Met andere woorden: het werk van de kunstenaar bereikt niet alleen het hoofd, maar beroert ook het oog en het hart van de beschouwer;
• heeft eerder werk gemaakt dat impact had bij een breed publiek;
• heeft niet eerder een kerkraamkunstwerk gemaakt. Voor de gekozen kunstenaar is het een nieuw soort opdracht, een primeur;
• heeft een sterke reputatie in de internationale kunstwereld en is bekend bij het internationale kunstpubliek en de nationale cultuurliefhebber;
• kan goed opereren en samenwerken in een Nederlandse context met een Nederlandse opdrachtgever
Van de in de shortlist opgenomen kunstenaars voldoet Fiona Tan het beste aan dit profiel
Het wekt bevreemding dat de eis gesteld wordt dat vaktechnisch en ambachtelijke moet overtuigen ( maar kennelijk niet wat betreft glas in lood kunst ) , immers zij mag ook niet eerder een kerkraamkunstwerk hebben gemaakt ??
Het gevolg is dat er een opdracht verstrekt is aan een kunstenares met nul ervaring op glas gebied en dat is te zien aan het ontwerp.
Het raam is niet “normaal” uitvoerbaar en te zwak voor de windbelasting en grote delen kunnen al helemaal niet in glas in lood aangezien er geen verbindingen naar de zijkanten zijn en verdienen ook niet echt het predicaat glas in lood .
De Nederlandse glazeniersbedrijven die benaderd zijn gaven dit alle 3 aan en hadden vervolg vragen m.b.t. de uitvoering etc. ….. en de tijd tikte door.
De oplossing is gevonden om het kunstwerk bij het grootste glas atelier in Duitsland te laten vervaardigen ,gezien de doortikkende tijd wellicht nog de enige die hieraan kon voldoen.
En niet onbelangrijk het hele raam als nog te beschermen met ontspiegeld glas aan de buitenzijde van de kerk .
Let wel noodgedwongen anders liggen de panelen echt zo op de grond aan diggelen.
De eerder betrokken glazenier Stef Hagemeijer heeft over de uitvoering en bevestigingsconstructie vragen gesteld en dat vinden de betrokkenen vervelend.
Na aandacht in de media wordt hij weggezet als een soort van stalker en rancuneus glazenier .
De voorzitster van de Gilde Glazeniers cijfert de Nederlandse glazeniers weg als amateurs vergeleken het Duitse bedrijf .
Allemaal uitspraken die te denken geven.
In mijn optiek is een goed idee in een plan uitgezet op een te kort lopend uitvoeringstraject met onbegrijpelijke criteria m.b.t. de keus van de kunstenaar.
Met meer (vak)kennis en een ander tijdspad , vind ik persoonlijk , dat er wel voor nieuw talent uit de glaswereld zou zijn ingezet en wellicht ook wat te kiezen voor de Alkmaarders , misschien met een ontwerpwedstrijd ?
Gelukkig zijn er nog veel meer ramen …..de kerk is immers Groot en kan dat alsnog op andere plekken
Wat rest is zeker een mooi maar peperduur raam en de toekomst zal leren of het voor de “Eeuwigheid” is .
Roel Hildebrand
