09/03/2025
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ले हालै नयाँ नियम लागू गरेको छ, जसअनुसार प्रत्येक कारोबार दिनको अन्तिम १५ मिनेट (२:४५ बजे देखि ३:०० बजे सम्म) को वेटेड औसत मूल्यलाई बन्द मूल्य (closing price) को रूपमा निर्धारण गरिनेछ। यो बन्द मूल्य नै अर्को कारोबार दिनको उद्घाटन मूल्य (opening price) हुनेछ।
यो नियम कसरी कार्यान्वयन हुन्छ:
- समय सीमा: दिउँसो २:४५ बजे देखि ३:०० बजे सम्म भएका कारोबारहरू मात्र बन्द मूल्य निर्धारणका लागि गणना गरिन्छ।
- वेटेड औसत मूल्य: प्रत्येक कारोबारको मूल्य र कारोबार भएको सेयर संख्याको गुणनफलको योगलाई कुल कारोबार संख्याबाट भाग गर्दा वेटेड औसत मूल्य प्राप्त हुन्छ।
उदाहरण:
मानौं, "XYZ" कम्पनीको सेयरमा अन्तिम १५ मिनेटको कारोबार यसप्रकार छ:
- २:४५ बजे, १०० सेयर NPR १०० मा कारोबार भयो।
- २:५० बजे, २०० सेयर NPR १०२ मा कारोबार भयो।
- २:५५ बजे, ५० सेयर NPR ९९ मा कारोबार भयो।
- ३:०० बजे, १५० सेयर NPR १०१ मा कारोबार भयो।
गणना:
- कुल कारोबार संख्याः १०० + २०० + ५० + १५० = ५०० सेयर
- (मूल्य × संख्याको योग):
- (१०० × १००) + (१०२ × २००) + (९९ × ५०) + (१०१ × १५०) = १०,००० + २०,४०० + ४,९५० + १५,१५० = ५०,५००
- वेटेड औसत मूल्य:
- बन्द मूल्य = ५०,५०० ÷ ५०० = NPR १०१
यसरी, "XYZ" कम्पनीको उक्त दिनको बन्द मूल्य NPR १०१ हुनेछ, जुन अर्को कारोबार दिनको उद्घाटन मूल्य हुनेछ।
यो नयाँ नियमले सेयर बजारमा पारदर्शिता र निष्पक्षता बढाउने अपेक्षा गरिएको छ, जसले लगानीकर्ताको विश्वास वृद्धि गर्न मद्दत पुर्याउनेछ। तर, यसको कार्यान्वयन र प्रभाव भविष्यमा मात्र स्पष्ट हुनेछ।
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (NEPSE) को नयाँ १५-मिनेट वेटेड एभरेज क्लोजिङ प्राइस नियम ले केही नकारात्मक असरहरू पनि पार्न सक्छ। प्रमुख बेफाइदाहरू यस्ता छन्:
1. बजार हेरफेर (Market Manipulation) को जोखिम
- ठूला लगानीकर्ताले अन्तिम १५ मिनेटमा उच्च परिमाणमा कारोबार गरी सेयरको बन्द मूल्यलाई कृत्रिम रूपमा माथि वा तल लैजान सक्छन्।
- यसले साना लगानीकर्ताहरूलाई अनावश्यक जोखिममा पार्न सक्छ।
2. वास्तविक बजार धारणा प्रतिबिम्बित नहुन सक्छ
- दिनभरि भएको कारोबारको औसत मूल्यको सट्टा, सिर्फ अन्तिम १५ मिनेटको कारोबार हेरेर बन्द मूल्य तोक्ने हुँदा बजारको वास्तविक धारणा (market sentiment) नदेखिन सक्छ।
- यदि कुनै कारणले अन्तिम १५ मिनेटमा कारोबार न्यून भयो भने, बन्द मूल्य अप्राकृतिक हुन सक्छ।
3. तरलता (Liquidity) को समस्या
- साना कम्पनीहरूका सेयरहरूमा अन्तिम १५ मिनेटमा कारोबार कम हुने सम्भावना हुन्छ, जसले गर्दा उनीहरूको बन्द मूल्य सही रूपमा निर्धारण नहुन सक्छ।
- ठूला लगानीकर्ताहरूले केवल अन्तिम १५ मिनेटमै कारोबार गर्ने प्रवृत्ति अपनाएमा, दिनभरि कारोबारको गति सुस्त हुन सक्छ।
4. लगानीकर्ताहरूको मनोवैज्ञानिक प्रभाव
- नयाँ नियमको कारणले गर्दा अन्तिम १५ मिनेटमा अत्यधिक अस्थिरता (volatility) आउन सक्छ, जसले साना लगानीकर्ताहरूमा अनावश्यक डर वा लोभ पैदा गर्न सक्छ।
- कतिपय लगानीकर्ताले नियम राम्रोसँग नबुझ्दा, उनीहरूको व्यापारिक रणनीतिमा असर पर्न सक्छ।
5. अन्तर्राष्ट्रिय अभ्याससँग नजोडिएको नियम
- प्रायः सेयर बजारहरूमा बन्द मूल्य निर्धारण गर्दा दिनभरको कारोबारलाई प्राथमिकता दिइन्छ, तर NEPSE को नयाँ नियमले सीमित समयको कारोबारलाई आधार बनाउँदा विश्वव्यापी मापदण्डभन्दा फरक देखिन्छ।
यो नियमले पारदर्शिता र स्थिरता ल्याउने उद्देश्य राखे पनि, ठूला लगानीकर्ताहरूका लागि हेरफेरको अवसर प्रदान गर्ने, तरलता समस्या उत्पन्न गराउने, र साना लगानीकर्ताहरूमा अनिश्चितता बढाउने जोखिम रहन्छ। यदि NEPSE ले बजार हेरफेर रोक्न कडा नियमन लागू गरेन भने, यो नियम छोटो अवधिमा विवादास्पद हुन सक्छ।
