08/07/2025
राष्ट्रिय लोकतन्त्र(National Republic)
राजनीतिक विज्ञान(Political Science) अनुसार लोकतन्त्र समयसँगै रूपान्तरण हुँदै जान्छ, किनकि यो नागरिकको इच्छासँग प्रत्यक्ष रूपमा जोडिएको प्रणाली हो । नागरिकचेतना, प्रविधि र आर्थिक संरचनामा आएको परिवर्तहरुले लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई पनि परिमार्जन गर्न आवश्यक हुन्छ । भ्रष्टाचार, असमानता, चरमपन्थ र राजनीतिक अस्थिरताजस्ता समस्याहरू समाधान गर्न लोकतन्त्र समयानुकूल सुधार गर्दै लैजान सकिन्छ । नागरिकहरू आफ्ना अधिकार र सुविधाबारे सचेत हुँदै जाँदा, लोकतान्त्रिक प्रणालीमा नयाँ सुधार र नीतिगत परिवर्तन हुन आवश्यक हुन्छ । एक देशको लोकतान्त्रिक प्रणालीमा अन्तर्राष्ट्रिय घटनाक्रम, प्रविधिको विकास र विश्वव्यापी राजनीतिले पनि असर पार्न सक्छ । त्यसैले, लोकतन्त्र स्थिर होइन यो निरन्तर विकसित हुँदै जाने प्रणाली हो । सुधार र सशक्तीकरण बिना लोकतन्त्र कमजोर हुन सक्छ, त्यसैले यसलाई समयसापेक्ष परिमार्जन गर्दै लैजानु पर्छ । प्राचीन ग्रीक नगरहरुमा साना साना राज्य भएकोले त्यस बेला प्रत्यक्ष लोकतन्त्र थियो तर बिस्तारै जनसंख्या र भुगोलको आकारमा बृद्धि हुँदै जानुले आज प्रतिनिधिमुलक लोकतन्त्रमा परिणत भएको छ । प्राचीन लोकतन्त्र दास प्रथामा आधारित भई सामन्ती र पूँजीवाद हुँदै आएको देखिन्छ । त्यसैले नेपालको परिवेशमा अबको लोकतन्त्र समानता, भातृत्व, स्वतन्त्रता, न्याय र समाजवादमा आधारित भई अघि बढ्नु र्पछ ।
लोकतन्त्रको वास्तविक मर्म बुझ्न र व्यवहारमा उतार्न आवश्यक हुुन्छ । यदि कोही लोकतन्त्रको नाममा मनपरि, अनियन्त्रित शासन, भ्रष्टाचार वा दमन गर्छ भने, तिनीहरू लोकतन्त्रका वास्तविक हिमायती हुन सक्दैनन् । लोकतन्त्रको साँचो अभ्यास तब मात्र सम्भव हुन्छ जब नेता र नागरिक दुवैले उत्तरदायित्व, पारदर्शिता र विधिको शासनलाई सम्मान गर्छन् । त्यसैले लोकतन्त्रलाई जोगाउन केवल नारा होइन, सदाचार, सुशासन र नागरिक प्रति इमानदार र प्रतिबद्ध हुन आवश्यक हुन्छ । लोकतन्त्रको रुप र सार बृहत र शक्तिशाली हुने भएकोले नागरिकहरु पनि उतिकै सचेत हुनु पर्ने र शासकहरुले पनि शक्तिको सहि सदुपयोग गर्नु पर्ने हुन्छ किनकि नागरिकहरुको मन जित्ने र प्रभाव पार्ने क्रममा वास्तविक र यथार्थ कुरामा नभएर फोस्रा र व्यक्तिगत स्वार्थपूर्ति कुराहरुमा सौदावाजी हुन गयो भने लोकतन्त्र विकृत र भ्रष्ट हुन्छ । जै मूलवासी !
