30/07/2025
आजभोलि हाम्रो समाजमा धेरै मानिसहरू आफूलाई “म बौद्ध हुँ” भनेर चिनाउँछन्। थर, संस्कृति, समुदाय वा परम्पराका आधारमा यस्तो परिचय दिनु सामान्य कुरा हो। तर साँचो अर्थमा बौद्ध हुनु भनेको के हो त? के केवल बौद्ध परिवारमा जन्मिएकोले बौद्ध हुन्छ?
यदि हामी
– कहिल्यै गुम्बा जान्दैनौं,
– गुरु वा लामा समक्ष शरण लिँदैनौं,
– कुनै मन्त्र जप्दैनौं,
– कुनै ध्यान वा साधना गर्दैनौं,
– बुद्ध वचन पढ्दैनौं,
तर अनि साउन महिनामा शिव मन्दिरमा गएर पूजा गर्छौं, जल चढाउँछौं, व्रत बस्छौं —
त्यो व्यवहार बौद्ध धर्मको अभ्यास हो त?
यहाँ हामी अरूको धर्मलाई अपमान गर्ने होइन,
सबै धर्मको आदर गर्नुपर्छ — यो नै महायान बौद्धधर्मको मर्म हो।
तर आदर र अनुसरण फरक कुरा हुन्।
हामीले आफैँलाई सोध्नुपर्छ —
👉 के हिन्दूहरूले बुद्ध वा गुरु रिन्पोछे को पूजा गर्छन्?
👉 के मुस्लिमहरूले कृष्ण वा रामको मूर्ति पूजा गर्छन्?
👉 के इसाईहरूले इस्लामिक रसूलको व्रत वा नमाज पढ्छन्?
हामी मात्र किन आत्मपहिचान गुमाउँदैछौं?
धर्म भनेको त ज्ञान, अभ्यास र मार्ग हो।
हामीले पहिलो कुरो बुझ्नुपर्ने भनेको —
हाम्रो मौलिक धर्म के हो?
के बुद्धधर्म, जुन करुणा, बोधिचित्त र प्रज्ञाको मार्ग हो, त्यसको बारेमा हामीलाई साँच्चै थाहा छ?
यदि थाहा छैन भने, पहिलो कर्तव्य भनेको अध्ययन गर्नु हो। भगवान बुद्धले के भन्नुहुन्थ्यो ? बोधिचित्त भनेको के हो ? मन्त्र, ध्यान, लामा गुरुको स्थान — यी सबैको अर्थ के हो?
हामीले
👉 पहिले आफ्नो धर्म बुझ्नुपर्छ,
👉 त्यसपछि अनुसरण गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ,
👉 अनि मात्र कुनै निर्णय लिनु उपयुक्त हुन्छ।
यदि अन्ततः तपाईंको चित्त बौद्ध मार्गबाट सन्तुष्ट भएन भने — तपाईं स्वतन्त्र हुनुहुन्छ।
धर्म परिवर्तन गर्नु तपाईंको व्यक्तिगत अधिकार हो।
तर बुझेर गर्ने निर्णय र नबुझीकन अन्धपछ्याइमा लाग्नु —
यी दुई कुरा पृथक् छन्।
"साँचो बौद्ध बन्नू भनेको बुद्धलाई सम्झनु मात्र होइन,
बुद्धका मार्गमा हिंड्ने साहस देखाउनु हो।
आफ्नो धर्मलाई सम्मान गर्नु, अभ्यास गर्नु — यही नै साँचो धर्म हो।"
लेखक - Rinchen Tamang Bal
🙏 बुद्धं शरणं गच्छामि 🙏