03/10/2025
Gen Z आन्दोलनपछि विवादमा बार्बरा फाउन्डेशन
हालैको Gen Z आन्दोलनको छायाँमा आएको संस्थामध्ये सबैभन्दा बढी आलोचना खेपिरहेको संस्था बनेको छ Barbara Foundation। आन्दोलन हाइज्याक गरेको, विदेशी शक्तिसँग जोडिएको र पश्चिमी प्रभाव लिएको भन्दै यस फाउन्डेशनमाथि प्रश्न उठिरहेको छ।
पृष्ठभूमि
Barbara Foundation को स्थापना सन् २०१० मा पत्रकार, वातावरणविद् र समाजसेवी दिवंगत बार्बरा एडम्सले गरेकी थिइन्। अमेरिकामा जन्मिएकी एडम्स सन् १९६० मा रानी एलिजाबेथ द्वितीयको नेपाल भ्रमण कभरेजका क्रममा पहिलोपटक नेपाल आएकी थिइन्। त्यसपछि उनी नेपालमै बसोबास गर्न थालिन्। पर्यटन प्रवर्द्धनदेखि लिएर हस्तकला, डिजाइन र अनुसन्धान पत्रकारितामा योगदान दिने एडम्सलाई २००८ मा ७८ वर्षको उमेरमा प्राकृतिक नेपाली नागरिकता दिइएको थियो।
फाउन्डेशनको मुख्य उद्देश्य गाउँघरमा सीप अभिवृद्धि, रोजगारी सिर्जना, शिक्षा र सामाजिक सबलीकरण थियो। तर एडम्सको निधन (२०१६) पछि संस्थालाई डा. सन्दुक रूइतलगायतका प्रख्यात नेपालीहरूले पुनर्गठन गर्दै २०१७ मा पुनः सक्रिय बनाएका थिए।
गतिविधि
फाउन्डेशनले पछिल्ला वर्षहरूमा अनुसन्धान पत्रकारितामा फेलोशिप र पुरस्कार वितरण, वातावरणीय अभियान, स्वास्थ्य परियोजना र सामाजिक विषयमा टक सिरिज सञ्चालन गर्दै आएको छ।
कोभिड महामारीका बेला ८७ जना अग्रपंक्तिका स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्मान।
दर्जनौँ पत्रकारलाई अनुसन्धान पत्रकारिताको लागि फेलोशिप।
विभिन्न विषयमा सार्वजनिक बहस र छलफल कार्यक्रम आयोजना।
फाउन्डेशनका महासचिव मोहना अन्सारीका अनुसार, “यस संस्थाले कुनै दाता वा अन्तर्राष्ट्रिय निकायसँग अनुदान लिँदैन, हामी आफ्नै स्रोतमा सञ्चालन गर्छौं।”
कसले चलाउँछ?
फाउन्डेशनलाई डा. सन्दुक रूइतको नेतृत्वमा ११ सदस्यीय बोर्डले सञ्चालन गर्छ। यसमा प्रशासक, कानुनविद्, पत्रकार, कलाकार र शैक्षिक क्षेत्रका व्यक्तिहरू छन्। अन्सारीका अनुसार, सबैजना स्वेच्छिक योगदान दिने भएकाले कुनै पारिश्रमिक लिँदैनन्।
विवाद किन भयो?
Gen Z आन्दोलनको सुरुवातपछि Barbara Foundation सँग ‘हामी नेपाल’ नामक युवा समूह जोडिएको आरोप लगाइयो। Sudan Gurung नेतृत्वको यस समूहलाई चीनविरोधी निकायहरूबाट चन्दा लिएको भन्दै आलोचना हुँदै आएको छ। विभिन्न अन्तर्वार्तामा गुरुङले “डा. रूइत हाम्रो अभिभावक” भनेपछि विवाद अझ चर्कियो।
यस्तै, विवादास्पद व्यवसायी दुर्गा प्रसाईले समेत फाउन्डेशनमाथि आन्दोलन हाइज्याक गरेको आरोप लगाएका थिए। राजावादी समूहले समेत यस संस्थालाई “विदेशी प्रभावले चलाएको” भन्दै आलोचना गरेका छन्।
तर, फाउन्डेशनले आरोप अस्वीकार गरेको छ। डा. रूइतले एक पत्रकार सम्मेलनमा भनेका थिए, “हामी नेपालसँग कोभिड महामारीका बेला मात्र सहकार्य गरेका थियौँ, कुनै आर्थिक सम्बन्ध छैन।”
स्रोत र खर्च
फाउन्डेशन एडम्सले छाडेको सम्पत्ति (रु. २८.८ मिलियन) बाट सञ्चालन हुँदै आएको हो। ब्याजसहित अहिलेसम्म करिब रु. ७८.२ मिलियन कोष रहेकोमा करिब रु. ३९.५ मिलियन अझै बैंकमा राखिएको छ। वार्षिक करिब रु. ५ मिलियन फेलोशिप, पुरस्कार र कार्यक्रम सञ्चालनमा खर्च गरिन्छ।
निष्कर्ष
Gen Z आन्दोलनसँग जोडिएर विवादमा तानिएको Barbara Foundation ले आफूलाई पारदर्शी र स्वतन्त्र दाबी गरेको छ। तर, आलोचकहरूले भने यसलाई विदेशी प्रभावको छायामा रहेको संस्था भन्दै प्रश्न उठाइरहेका छन्। अब यो विवाद कत्तिको गहिरो बन्छ भन्ने त समयले नै बताउने छ।
