19/10/2023
के हो जनै ?
शास्त्रमा तोकिए अनुसार कपासको धागोलाई ९६ अंगुल लम्बाई तयार पारी तेब्बर गरी ग्रन्थ शिखा पारेर अर्थात नौ गुना र तीन डोरा अनि पाँच ग्रन्थी गरी जनै तयार गरिन्छ । यो ९६ अंकलाई ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद र अथर्ववेदका गायत्री मन्त्रका अक्षर चौबीस-चौबीसका हुने र चार चौबीस जोड्दा ९६ हुने भन्ने शास्त्रीय मत अनि वेदका ऋचा पनि ९६ हजार हुनु लगायत आधारतत्व संख्या २५, त्रिगुण (सत्व रज तम) ३, महिना १२, काल ३, वेद ४ बार ७ नक्षत्र २७ तिथि १५ का योग पनि ९६ हुनुलाई जनैको ९६ सुत तथा ९६ अंगुलको पछाडिको कारण सँग जोडिएको देखिन्छ ।
यस बाहेक जनैमा प्रयोग गरिने नौ गुनाले शरीरमा विद्यमान नौ द्वारको सङ्केत गरेको मानिन्छ भने नौ तन्तुमा क्रमश: ओंकार, अग्नि, अनन्त, चन्द्रमा, पितृगण, प्रजापति, वायु, सूर्य र अन्त्यमा सबै देवता प्रतिष्ठित रहेको मानिन्छ । जनै तयार गरिंदा पाँच गाँठालाई पञ्चमहायज्ञका प्रतीक मानिन्छ । जनैका दुई शिखामध्ये एउटा शिखामा रहेका तीन डोरालाई ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर तथा अर्को शिखाको डोरालाई कर्म, उपासना र ज्ञानका तीन योग मानिन्छ।
धार्मिक परम्परा भएपनि विभिन्न समयमा चिकित्सा विज्ञानबाट भएका अनुसन्धानहरुका अनुसार दायाँ कानको नशा अण्डकोष र गुप्तेन्द्रियसँग जोडिएको हुने र सौचकृयाको समय दायाँ कानमा जनै राख्नाले शुक्रकिटको रक्षा हुने कारण रहेको तथ्यहरु बाहिर आएका हुन्थे भने यो डोरी धारण गर्दा शरीरमा रहेका रोमकुप, मुटुको बाहिरी बिन्दु, फोक्सोको बाहिरी बिन्दु र नाभीको बाहिरी भागलाई स्पर्श हुने हुंदा मुटु, कलेजो, फोक्सो र शरीरका सूक्ष्म अंगलाई क्रियाशील हुन मद्दत पुग्ने पनि देखिएको कुरा आएको थियो । शरीरको मध्यभागबाट पिठ्युमा जाने एक प्राकृतिक रेखाले विद्युत प्रवाहको काम गर्ने भएकाले दाँया काँधबाट कम्मरसम्म फैलिएको यो रेखाको विद्युत प्रवाहलाई जनैले नियन्त्रित गर्ने कारण पनि रहेको देखियो ।
यद्यपि, जसरी इसाईहरुले यशुलाई क्रसमा टांगेको प्रतिकको रुपमा टाई लगाउने प्रचलनलाई फेसनको रुपमा विश्वव्यापी बनाए, त्यसरी नै आफ्नो संस्कृती र परम्पराबारे खोज र अनुसन्धान गरेर प्रचार तथा पालन गर्नु सबैको कर्तव्य हो ।