SDRÓK-Social Development & Research Organization , Kapilvastu

13/04/2025

प्रिय मित्रहरु,आज मलाई लाग्यो समाजशास्त्रीय दृष्टिकोणबाट कुनै संस्थागत समस्याको समाधान कसरी गर्ने त्यसको ऐउटा सानो प्रस्ताव यसप्रकार राखेको छु, जुन वास्तविक घटनामा आधारित समय सान्दर्भिक रहेको छ :
संस्थामा परेको निवेदन अनुसार सामाजिक अन्याय, शक्ति दुरुपयोग, संस्थागत अनियमितता, र व्यक्तिगत प्रतिष्ठा हननका संवेदनशील विषयहरूसँग सम्बन्धित छ। समाजशास्त्रको वर्तमान सन्दर्भमा हेर्दा, यस्ता घटनाहरूले शैक्षिक संस्था तथा समाजमा निम्न प्रभावहरू पार्दछन्:
१. सामाजिक संस्थाको वैधता र भरोसा घटाउने:
शैक्षिक संस्था जसले नैतिकता, अनुशासन र शिक्षा प्रवाहको प्रतिनिधित्व गर्नुपर्थ्यो, यदि त्यही संस्थामा निर्णय प्रक्रियामा अपारदर्शिता, गुटबन्दी, र व्यक्तिगत द्वेषको प्रभाव देखिन्छ भने सामाजिक संस्थाहरूप्रति विश्वास हराउँदै जान्छ। यो Durkheim को “अनौमिक अवस्था” (anomie) सिद्वान्तसँग मेल खान्छ, जसमा सामाजिक मूल्यहरू धुंधलाउने कारण मानिसहरू अन्योल र द्वन्द्वमा पर्छन्।
२. शक्ति र गुटबन्दीको सामाजिक संरचना:
उक्त निवेदनमा उल्लेख गरिएका व्यक्तिहरूले गुट बनाएर आफ्नो नातेदारी, निजी स्वार्थ वा राजनीतिक प्रभावमार्फत क्याम्पस सञ्चालन गर्ने प्रयास गरेको देखिन्छ। यसलाई Conflict Theory (Karl Marx) अनुसार विश्लेषण गर्दा, शक्ति संरचनामा भएका असमानताले द्वन्द्व उत्पन्न गर्छ। शैक्षिक संस्थामा नीतिगत निर्णयहरू यथार्थमा पारदर्शिता र सामूहिक सहमति को आधारमा हुनुपर्छ, न कि व्यक्तिको प्रभाव वा डरको आधारमा।
३. नैतिक र कानुनी उत्तरदायित्व:
यदि कुनै कर्मचारी वा शिक्षकले पदको दुरुपयोग गरेर अर्को शिक्षकको गोपनीयता उल्लङ्घन गर्छ भने त्यसले व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र मानव अधिकारको हनन गर्छ। यो Max Weber को “ब्युरोक्रेसी सिद्धान्त” विरुद्ध जान्छ, जसमा कानुनी प्रक्रिया, तटस्थता र योग्यता मूल आधार हुनुपर्ने हो। साथै, शिक्षक–शिक्षकबीच भएको द्वन्द्वको समाधान Internal Grievance Redressal Mechanism वा Conflict Mediation Committee द्वारा हुनुपर्दछ।
४. समाजमा असमानताको पुनरुत्पादन:
यदि आरोप बिना नै कसैको तलब ग्रेड काटिएको छ भने त्यो आर्थिक शोषण मात्र नभई पेशागत हैसियतको अपमान पनि हो। समाजमा यस्तो अभ्यासले Social Injustice को विकास गर्छ, जसले अन्य शिक्षक वा कर्मचारीलाई पनि डर, असुरक्षा र मौनताको अवस्था तर्फ धकेल्छ।
५. समाधानको सामाजिक कार्यपद्धति:
i). स्वतन्त्र अनुसन्धान समिति गठन:
स्थानीय प्रशासन तथा शिक्षा मन्त्रालयसँग समन्वय गरी एक स्वतन्त्र समिति बनाइनुपर्छ जसमा बौद्धिक, कानुनी, पत्रकार, र मानवअधिकारवादी प्रतिनिधि संलग्न होउन्।
ii) पारदर्शिता अनुगमन:
शिक्षकको ग्रेड कटौती, नियुक्ति, र कारबाही प्रक्रियाको सबै निर्णयहरू सार्वजनिक गर्नुपर्ने व्यवस्था हुनुपर्छ।
iii) संस्थागत लोकतन्त्रको अभ्यास:
सबै शिक्षकको सहभागितामा नियमित "Faculty Assembly" वा "Teachers’ General Meeting" आयोजना गरिनुपर्छ जसबाट प्रमुख निर्णयहरू पारित गरिने होस्।
iv) नैतिक प्रशिक्षण र गुट विहीनता:
क्याम्पसमा काम गर्ने कर्मचारी र शिक्षकहरूलाई professional ethics, leadership neutrality, र anti-bias training को अनिवार्य व्यवस्था हुनुपर्छ।
v) पीडितको क्षतिपूर्ति:
यदि आरोप सिद्ध नभएपछि ग्रेड कटौती गरिएको प्रमाणित हुन्छ भने सम्बन्धित शिक्षकलाई पूर्ण फिर्ती, ब्याजसहित क्षतिपूर्ति, तथा आर्थिक हर्जाना प्रदान गरिनुपर्छ।
vi) समाजमा सकारात्मक सन्देश प्रवाह:
क्याम्पसले यस घटनालाई एक शिक्षा बनाई institutional reform का प्रक्रिया सुरु गर्नुपर्छ जसबाट भविष्यमा यस्ता घटनाहरू दोहोरिन नदिन सकियोस्।
निष्कर्ष:
समाजशास्त्रीय दृष्टिकोणबाट हेर्दा, यो समस्या केवल व्यक्तिगत द्वन्द्व मात्र नभई संस्थागत चरित्र र समाजमा शक्ति सम्बन्धी असमानताको प्रतिबिम्ब हो। समाधानका लागि पारदर्शिता, उत्तरदायित्व र सामाजिक नैतिकताको सशक्त अभ्यास अनिवार्य छ।

उदाहरण: घटनाको बिषयमा रहेको समस्याको सारांश (संक्षिप्त):
एक क्याम्पसमा कार्यरत शिक्षकले आफूमाथि अन्य सहकर्मी तथा नेतृत्वदायी व्यक्तिहरूबाट व्यक्तिगत पूर्वाग्रहका आधारमा आरोप लगाइएको, धम्की दिइएको, मोबाइल जफत गरी व्यक्तिगत जानकारी लिइएको, क्याम्पस समितिबाट निर्णय गराई जबरजस्ती ग्रेड कटौती गरिएको, र ती व्यक्तिहरू आपसमा मिली आपराधिक प्रकृतिका गतिविधिहरू गरिरहेको जस्तो आभास दिलाएको, यसमा केही घटनाका साक्षीहरू पनि उल्लेख गरियेको साथसाथै निष्पक्ष छानबिनको माग गरियेको छ ।
समाधानको सिफारिस:
१. निष्पक्ष छानबिन समिति गठन:
i) सुझाव: क्याम्पस सञ्चालक समिति लगायत यसको उच्च निकायमार्फत स्वतन्त्र र तटस्थ छानबिन समिति गठन गरियोस्।
ii) कारण: आन्तरिक विवादहरूलाई तथ्यको आधारमा हेर्न वैज्ञानिक ढंगले निष्पक्ष अनुसन्धान आवश्यक हुन्छ।
२. लेखीय प्रमाणको संकलन र प्रमाणीकरण:
निवेदकले उल्लेख गरेका घटनाका मितिहरू, नामहरू, र निर्णयहरूलाई सत्यापन गर्न क्याम्पसको प्रशासनिक अभिलेख, माइन्युट, तलब विवरण (Salary Sheet), र स्पष्टीकरण पत्र संकलन गरियोस्।
i) प्रहरी/न्यायिक निकायको सहकार्य:
मोबाइल खोसिएको, धम्की दिइएको जस्ता आरोप गम्भीर प्रकृतिका हुनाले स्थानीय प्रहरी कार्यालयसँग सम्पर्क गरी उक्त घटनाको सत्यता प्रमाणसहित प्रमाणित गरियोस्।
ii) वित्तीय गणनाको स्वच्छता:
निवेदकको मागअनुसार ग्रेड कटौती गरिएको रकमको सम्पूर्ण हिसाब- किताब (कटौती अवधिसहित) बैंक विवरणबाट सार्वजनिक गरियोस्। यदि असमान व्यवहार प्रमाणित भएमा क्षतिपूर्ति (ब्याजसहित) गरिनुपर्छ।
iii) आचरण र संलग्नताको अनुसन्धान:
सामाजिक र आपराधिक क्रियाकलापमा संलग्नताको आरोप भएका व्यक्तिहरूको आन्तरिक तथा कानुनी छानबिन गरी सत्यतथ्य सार्वजनिक गरियोस्।
iv) सामाजिक प्रतिष्ठाका विषयमा सन्तुलित दृष्टिकोण:
कसैको सामाजिक चरित्र हत्या वा झुठा अभियोग प्रमाणित भएमा कारवाही प्रक्रिया सुरु गर्न सम्बन्धित निकायमा सिफारिस गरिनुपर्छ।निष्कर्ष:
यसप्रकारको निवेदनमा उठाइएका विषयहरू व्यक्तिगतरूपमा गम्भीर र संस्थागत रूपले संवेदनशील हुनुपर्छ। छानबिन निष्पक्ष, दस्तावेज तथा अनुसंधानमा आधारित र कानुनी प्रक्रिया अनुरूप हुनुपर्छ। यस समस्यामा निबेदक सन्स्थागत समस्याको समाधान हो जस्तो लाग्दछ ।

04/12/2024

Congratulations to Bhima Kshatri and Suryabhan Yadav from the family of Kapilvastu Multiple Campus for securing first place at the district level!!!
Their success mirrors the principles of deep learning, where continuous learning, feedback, and refinement lead to outstanding outcomes. Just as neural networks improve their academic journey reflects dedication, persistence, and the invaluable support from their professors. This achievement is a reflection to their commitment and growth. May it inspire them to keep striving for excellence in all future endeavors. Wishing your models continued convergence toward outstanding achievements and innovation!!!.............

22/11/2024

Greetings to all, and good morning!!!
The images illustrate an individual who seems to be actively supporting initiatives associated with societal progress, academic inquiry, and creative advancement and promoting ideas related to social development, research, and innovation.
The text in the first image references the "Social Development & Research Organization, Kapilvastu," indicating involvement in community-oriented initiatives. The second image highlights the individual standing confidently, with symbols of peace and the Nepalese flag, symbolizing national pride and a global perspective.
The person, identified as a math lecturer at KMC in Taulihawa, Kapilvastu, appears to represent a dedication to advancing education and integrating innovative scientific principles into teaching. As a lecturer, their role in fostering critical thinking and encouraging the application of mathematics in real-world scientific and technological challenges resonates with the vision of innovation in education.
Their engagement in broader social and research-oriented activities reflects a holistic approach to learning, emphasizing the importance of connecting theoretical knowledge with societal progress and global peace. This alignment with innovative science suggests a commitment to inspiring students and the community to embrace advancements for a sustainable future.

31/08/2024

15/08/2024

The journey of growth in discovering your horizons of possibilities is a transformative experience. It begins with a spark of curiosity, leading you to explore new opportunities and challenge your limits. As you venture into the unknown, you gain knowledge, skills, and confidence. Each milestone reached broadens your perspective, revealing even greater possibilities. This ongoing process of exploration and self-discovery not only expands your potential but also enriches your life, allowing you to achieve more than you ever imagined. Growth becomes a continuous journey, where every step forward opens new horizons and deeper understanding of what you can accomplish.

09/08/2024

Dear all, Abraham Lincoln's letter to his son's teacher, though likely fictional, emphasizes timeless values: the importance of hard work, compassion, critical thinking, humility, and balancing competition with cooperation. It encourages nurturing a love for learning, fostering empathy, and teaching independent judgment. The letter reflects ideals often attributed to Lincoln, making it a valuable piece for education and personal growth.

09/08/2024

Dear all, wishing you a blessed Nagapanchami! May the cosmic energy that flows through the universe, fill your life with balance, protection, and spiritual awakening. Today, may their connection to the earth and the devine bring you harmony and enlightenment, guiding you on your spiritual journey. Let the celestial resonance of this auspicious day vibrate within you, bringing peace, prosperity, and divine blessings. Happy Nagapanchami!