https://www.facebook.com/104042862472551/

Ripples, General Santos City (2025)

24/07/2025

𝗞𝗮-𝗙𝗶𝘀𝗵-𝗦𝗲𝗿𝗶𝗲𝘀 𝟮.𝟬 | 𝗢𝗝𝗧 𝗖𝗵𝗿𝗼𝗻𝗶𝗰𝗹𝗲𝘀 𝗗𝗶𝘃𝗶𝗻𝗴 𝗘𝗱𝗶𝘁𝗶𝗼𝗻

𝐸𝑥𝑝𝑒𝑐𝑡𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛: 𝑠𝑐𝑢𝑏𝑎 𝑑𝑖𝑣𝑒, 𝑑𝑎𝑔𝑎𝑡-𝑑𝑎𝑔𝑎𝑡, 𝑚𝑎𝑟𝑖𝑛𝑒 𝑙𝑖𝑓𝑒 𝑔𝑎𝑙𝑜𝑟𝑒.

𝑅𝑒𝑎𝑙𝑖𝑡𝑦: 𝐺𝑖𝑑𝑖𝑣𝑒 𝑚𝑖... 𝑠𝑎 𝑑𝑎𝑔𝑘𝑜𝑛𝑔 𝑓𝑜𝑙𝑑𝑒𝑟, 𝑝𝑎𝑝𝑒𝑙 𝑛𝑔𝑎 𝑚𝑢𝑟𝑎𝑔 𝑘𝑎𝑏𝑢𝑛𝑑𝑜𝑘, 𝑢𝑔 𝑠𝑎 𝑝𝑟𝑖𝑛𝑡𝑒𝑟.

Cartoon by Carl James Macindo

20/07/2025

𝗢𝗣𝗜𝗡𝗜𝗢𝗡 | 𝗪𝗵𝗲𝗻 𝗥𝘂𝗺𝗼𝗿𝘀 𝗦𝗶𝗻𝗸 𝗟𝗶𝘃𝗲𝗹𝗶𝗵𝗼𝗼𝗱𝘀

Recent reports about the alleged dumping of missing sabungeros into Taal Lake have ignited a firestorm across the country and social media. While the incident remains under investigation, its impact has already sunk deep—not just into the lake’s ecosystem, but into the lives of local communities who depend on it.

The town of Talisay, one of the major lakeside municipalities of Batangas, has reported up to a 50% income loss among its fisherfolk and market vendors. This stems largely from widespread rumors circulated by social media content creators, many of which contain misinformation, and the result? Fear among consumers and a growing hesitancy to buy fish products sourced from the lake.

𝗖𝗼𝗺𝗺𝗼𝗱𝗶𝘁𝗶𝗲𝘀 𝗡𝗼𝘁 𝗮𝘁 𝗥𝗶𝘀𝗸

Taal Lake is more than just a body of water; it is the soul of the province and the main source of livelihood in Batangas. It harbors several species like the endemic tawilis (Sardinella tawilis), the world’s only freshwater sardine, and other commercially farmed species like tilapia (Oreochromis niloticus), bangus (Chanos chanos), and maliputo, a carnivorous fish that feeds on smaller fish, not on decaying matter.

In an article published by Rappler, citing the Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR), it clarifies that aquaculture activities occur far from the sites where human remains were reportedly found. Fish cages are placed in designated safe areas and species are being raised in controlled environments, fed with commercial feeds, and, especially in the case of tawilis, consume plankton rather than any decaying organic matter. In other words, these commodities remain safe for consumption.

𝗧𝗵𝗲 𝗖𝗼𝘀𝘁 𝗼𝗳 𝗠𝗶𝘀𝗶𝗻𝗳𝗼𝗿𝗺𝗮𝘁𝗶𝗼𝗻

In June 2025, reports emerged that the remains of several missing sabungeros, abducted between 2021 and 2022, were allegedly dumped into Taal Lake. DNA testing went on for the families of 12 victims and the Department of Justice also revealed that human ribs were recovered, though full investigation results may take months.

But misinformation spreads faster than facts. Even before verified information could surface, content creators leveraged this opportunity and had already cast a long shadow over the lake. Fueled by fear-driven narratives, misinformation drowned out reason. As a result, consumers within and beyond Batangas began rejecting fish from the lake, leading to a recorded 50% drop in income for local vendors and fisherfolk, especially in Talisay, and a widespread loss of livelihood for already vulnerable communities.

Now, the question is, 𝗵𝗼𝘄 𝘄𝗶𝗹𝗹 𝘁𝗵𝗲𝘆 𝗿𝗲𝗰𝗼𝘃𝗲𝗿 𝗳𝗿𝗼𝗺 𝘁𝗵𝗲 𝗱𝗮𝗺𝗮𝗴𝗲 𝗱𝗼𝗻𝗲?

Misinformation is not new. But this time, it created massive consequences, ruining not only the reputation of a body of water but also the lives of those who depend on it. For the fisherfolk of Talisay, every lost sale is a meal taken from their families. And in a country that ranks among the world’s highest in social media use, the digital literacy gap becomes all the more glaring.

Let us protect not only our lakes but also the people who bring their bounty to our tables. Because as a society, we must learn to weigh facts over fear and verify before we amplify. The next viral lie could cost more than a dish—it might take a life, not just a fish.

Opinion by Adrian Riego Rosales

18/07/2025

𝗟𝗔𝗧𝗛𝗔𝗟𝗔𝗜𝗡 | 𝗦𝗮 𝗟𝗼𝗼𝗯 𝗻𝗴 𝗔𝗯𝗮𝗻𝗱𝗼𝗻𝗮𝗱𝗼𝗻𝗴 𝗠𝘂𝘀𝗲𝗼

Sa tahimik na bahagi ng ating alaala, may isang lugar na hindi natin binabalikan, ngunit hindi rin natin lubos na makalimutan. Ito ay ang espasyo ng pagsisisi, pag-aalinlangan, at pangarap na naputol bago pa man magsimula.

Tahanan ng mga posibilidad,
na hindi naging realidad, at
Ito ang Museo ng Multo.

Hindi ito isang pisikal na gusali. Wala itong tiket o kahit anong pinto. Ngunit, ito ay kusang umiiral sa loob natin, sa isipan ng bawat taong may mga pangarap na naudlot, mga layuning pinili o napilitang bitawan, at mga pagkakataong nawala habang tayo ay lumilihis sa mga bagay na tunay nating nais.

Sa bawat silid ng museong ito ay naroroon ang iba't ibang anyo ng kabiguan. Sa unang silid, nakapaskil ang mga propesyong pinangarap ngunit hindi pinili. Naroon ang larawan ng batang nagnanais maging isang g**o, ngunit napilitang pumasok sa kursong mas praktikal para sa pamilya. Katabi nito ang guhit ng isang musikero na huminto sa pagtugtog upang unahin ang trabaho. Mga larawan sila ng mga buhay na isinantabi upang unahin ang kagyat na pangangailangan.

May bahagi rin ng museo kung saan nakaipon ang mga desisyong huli na upang baguhin. Sa bawat sulok ay may tanong kung ano na nga ba ang nangyari kung tayo ay lumaban. Naroon ang isang repleksyon sa sarili kung saan makikita natin ang isang bersyon na tila mas malaya, mas totoo, at mas maligaya. Ngunit, ang larawang ito ay bahagi na lamang ng imahinasyon sapagkat pinili nating huwag tahakin ang landas na iyon.

Ang mga multo ng nakaraan ay hindi laging alaala ng ibang tao. Sa maraming pagkakataon, ito ay tayo rin. Tayo na pinili ang katahimikan kaysa sa pagsubok. Tayo na takot sa pagbabago, kaya nanatili na lamang sa ligtas at payak. Tayo na paulit-ulit na binalikan ang tanong na kung sana ay pinakinggan ko ang sarili ko, nasaan na kaya ako ngayon.

Ngunit ang museo ay hindi likha upang tayo ay manatili sa pagsisisi. Ito ay paalala. Paalala na may mga panahong tayo ay minsang nangarap. Paalala na may halaga ang bawat pagnanais natin noon. At higit sa lahat, paalala na maaari pa rin tayong lumikha ng bagong silid, hindi upang itago ang nakaraan, kundi upang ituloy ang mga pangarap na naudlot.

Ang pagbitaw sa multo ng kahapon ay hindi nangangahulugang paglimot. Ito ay isang hakbang ng pagtanggap.

Tanggapin na hindi lahat ng bagay ay nakamit, ngunit hindi pa huli ang lahat upang magsimula muli.

Isinulat ni Zia Loulien Rañises

16/07/2025

𝗞𝗮-𝗙𝗶𝘀𝗵-𝗦𝗲𝗿𝗶𝗲𝘀 𝟮.𝟬 | 𝗢𝗝𝗧 𝗖𝗵𝗿𝗼𝗻𝗶𝗰𝗹𝗲𝘀: 𝗗𝘂𝗴𝗮𝘆𝗮 𝗢𝘂𝘁 𝗨𝘆!

Bawat tingin mo sa orasan, parang lalong bumabagal ang takbo ng oras. "Pag di ko siya pinansin, lalampas na ‘to ng 5PM," pero hala, pag balik nimo'g tan-aw... 4:45 PM pa lang!

Sa OJT life, dili lang trabaho ang kalaban — apil ang kakapoy, kagutom, ug ang orasan nga murag nag slow-mo. Ang mga mata sa trainee, mura'g CCTV sa orasan. Mao na nga sa sunod, magdala na gyud kog timer, basin kung ako na ang mag-set sa time, mu-cooperate na ang kalibutan.

Sulat ni Earl Owen Area
Guhit ni Carl James Macindo

13/07/2025

𝗞𝗮-𝗙𝗶𝘀𝗵-𝗦𝗲𝗿𝗶𝗲𝘀 𝟮.𝟬 | 𝗢𝗝𝗧 𝗖𝗵𝗿𝗼𝗻𝗶𝗰𝗹𝗲𝘀: 𝗢𝗻-𝘁𝗵𝗲-𝗝𝗼𝗯 𝗧𝗶𝗶𝘀 𝗘𝗱𝗶𝘁𝗶𝗼𝗻!

Ganito talaga ang buhay ng isang Fisheries student sa OJT—araw-araw nasa ilalim ng araw na parang may galit sa'yo, habang nagbubuhat ng balde at nagpapakain ng mga isda, na kung tutuusin, mas komportable pa sa'yo. Sa bawat patak ng pawis mo, naririnig mo silang mga isda na parang nang-aasar at nagpapa-inggit. Habang ikaw, tuyong-tuyo, parang tilapia na naligaw sa disyerto. Minsan mapapaisip ka, "𝘗𝘸𝘦𝘥𝘦 ba 𝘬𝘰 𝘮𝘢𝘩𝘪𝘮𝘰𝘯𝘨 𝘧𝘪𝘴𝘩 𝘧𝘰𝘳 𝘢 𝘥𝘢𝘺?"

Pero seryoso! Sa kainit sa panahon, mura kag ginaluto nga buhi. Kung ikaw murag nasa 320 hours survival challenge sa TV, ang mga isda? Hay. Pero sige lang, tiis lang sa—OJT baya ni. Kahit mainit, laban lang because someday, ikaw rin ang magiging boss ng palaisdaan.

Pero for now, tagapakaon sa ta.

Sulat ni Earl Owen Ares
Guhit ni Gabriel Busgano

10/07/2025

𝗜𝗡 𝗣𝗛𝗢𝗧𝗢𝗦 | 𝟰𝟲𝘁𝗵 𝗖𝗼𝗺𝗺𝗲𝗻𝗰𝗲𝗺𝗲𝗻𝘁 𝗘𝘅𝗲𝗿𝗰𝗶𝘀𝗲𝘀 𝗕𝗮𝘁𝗰𝗵 𝗠𝗮𝗿𝗮𝗴𝘀𝗮 𝗖𝗹𝗮𝘀𝘀 𝟮𝟬𝟮𝟱

Photo | Haradave Moquia
Photo Edit | Stephen Louise Escanilla

10/07/2025

𝗟𝗔𝗧𝗛𝗔𝗟𝗔𝗜𝗡 | 𝗦𝗮 𝗜𝘀𝗹𝗮 𝗻𝗴 𝗕𝘂𝗸𝗮𝘀

𝐻𝑢𝑚𝑎𝑔𝑢𝑝𝑖𝑡 𝑚𝑎𝑛 𝑎𝑛𝑔 𝑎𝑙𝑜𝑛 𝘢𝘵 𝑢𝑛𝑜𝑠,
𝐻𝑖𝑛𝑑𝑖 𝑠𝑢𝑚𝑢𝑘𝑜 𝑎𝑛𝑔 𝑚𝑔𝑎 𝑝𝑢𝑠𝑜𝑛𝑔 𝑚𝑎𝑡𝑎𝑡𝑎𝑔,
𝑁𝑔𝑎𝑦𝑜’𝑦 𝑙𝑢𝑚𝑎𝑝𝑎𝑔 𝑠𝑎 𝑑𝑎𝑙𝑎𝑚𝑝𝑎𝑠𝑖𝑔𝑎𝑛 𝑛𝑔 𝑝𝑎𝑔-𝑎𝑠𝑎𝑛𝑔 𝑙𝑢𝑏𝑜𝑠,
𝐴𝑛𝑔 𝑚𝑔𝑎 𝑚𝑎𝑛𝑔𝑖𝑛𝑔𝑖𝑠𝑑𝑎𝑛𝑔 𝑠𝑎𝑏𝑖𝑘 𝑠𝑎 𝑏𝑎𝑔𝑜𝑛𝑔 𝑦𝑢𝑔𝑡𝑜'𝑡 𝑝𝑎𝑔𝑙𝑎𝑙𝑎𝑘𝑏𝑎𝑦.

𝐵𝑖𝑡𝑏𝑖𝑡 𝑎𝑛𝑔 𝑑𝑖𝑝𝑙𝑜𝑚𝑎'𝘯𝘨 𝑡𝑖𝑙𝑎 𝑏𝑎𝑛𝑔𝑘𝑎 𝑛𝑔 𝑝𝑎𝑛𝑔𝑎𝑟𝑎𝑝,
𝐴𝑡 𝑚𝑔𝑎 𝑚𝑒𝑑𝑎𝑙𝑦𝑎’𝑦 𝑝𝑎𝑟𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑙𝑎 𝑠𝑎 𝑔𝑎𝑏𝑖 𝑛𝑔 𝑝𝑎𝑛𝑔𝑎𝑚𝑏𝑎𝑛𝑔 𝑚𝑎𝑑𝑖𝑙𝑖𝑚,
𝑁𝑔𝑢𝑛𝑖𝑡 𝑡𝑎𝑛𝑜𝑛𝑔 𝑛𝑔 ℎ𝑎𝑛𝑔𝑖𝑛 𝑠𝑎 𝑏𝑎𝑤𝑎𝑡 ℎ𝑢𝑚𝑎ℎ𝑎𝑘𝑏𝑎𝑛𝑔:
"𝐴𝑛𝑜 𝑛𝑎 𝑛𝑔𝑎𝑦𝑜𝑛, 𝐾𝑎𝑝𝑖𝑡𝑎𝑛 𝑛𝑔 𝑠𝑎𝑟𝑖𝑙𝑖𝑛𝑔 𝑝𝑎𝑛𝑎𝑔𝑖𝑛𝑖𝑝?"

Sa wakas, nakadaong na sila.

Matapos ang apat, lima, o marahil anim na taong paglalayag sa dagat ng akademya—nakalulan sa mga bangkang gawa sa pagtitiis, pagpupuyat, at minsang pagdududa—ang mga mag-aaral ng College of Fisheries Batch 2025 ay narito na, nakasampa na sa kanilang inaasam na isla.

Isang isla na hindi mapa sa libro, hindi tanaw sa Google Earth. Ito ay isla ng bukas—isang isla ng panibagong yugto, ng tanong na “𝐀𝐧𝐨 𝐧𝐚?”

Sa dami ng pinagdaanan nila—pagod sa eksperimento, araw ng fieldwork sa baybayin, thesis na binura't isinulat muli, pagsusulit na tila agos ng spring tide—ngayo’y hawak nila ang papel na pinapangarap ng bawat estudyante: diploma. Kasama ang ilang parangal, pagkilala, at mga matang puno ng luha, hindi sa hirap na lang kundi sa wakas ng isang tagumpay.

Subalit sa gitna ng selebrasyon, may hangin ng katahimikan na bumalot sa kanila. Isa-isang napaisip: 𝐌𝐚𝐭𝐚𝐩𝐨𝐬 𝐧𝐢𝐭𝐨, 𝐚𝐧𝐨 𝐧𝐚 𝐧𝐠𝐚 𝐛𝐚?

Ang graduation ay hindi destinasyon. Isa lamang itong pantalan. Isang daungan bago ang mas matinding hamon—ang pagbuo ng sariling landas sa isla ng totoong mundo. Sa isip ng ilan, ang isla ay isang paraiso. May trabahong nakaabang, sweldong mapagkakasya, at tagumpay na nakabalot sa gintong araw.

Ngunit sa katotohanan, ang isla ay masalimuot—may mga masukal na gubat ng pangambang baka hindi sapat, may bundok ng pangangailangan ng koneksyon, at may mga bahura ng kabiguan at pag-aalinlangan. Ngunit naroroon din ang mga biyayang hindi makita agad—mga oportunidad na kailangang hukayin, mga tao’t karanasang kailangang tuklasin, at mga sarili na kailangang mas kilalanin.

Ang mga nagtapos sa kursong Fisheries ay hindi karaniwang bida ng entablado. Sa mata ng lipunan, kadalasan silang nalilimutan—na para bang ang kaalaman nila tungkol sa dagat ay hindi kasing halaga ng iba. Ngunit sa loob ng apat na taon, natutunan nila na ang dagat ay hindi lamang lugar ng hanapbuhay. Ito’y tahanan ng buhay, kultura, at kinabukasan.

Ang ilan sa kanila ay anak ng mangingisda. May ibang ni hindi marunong lumangoy noong una, at ngayon ay eksperto na sa pag-aalaga ng isda, sa pagsusuri ng kalidad ng tubig, at sa pagpapanatili ng yamang-dagat. May mga estudyanteng lumaban sa gutom, sa homesickness, at sa takot na baka hindi umabot.

At ngayong narito na sila, may iisang tanong silang dala: Paano ba kami magiging kapaki-pakinabang sa isla ng lipunan?

Ang pagharap sa realidad ay parang muling pagsisid sa malalim na bahagi ng dagat. Hindi sigurado kung anong nilalang ang sasalubong, hindi tiyak kung gaano kalamig ang tubig, at kung minsan, kung may oxygen pa bang matitira sa tangke ng pag-asa.

Ang iba sa kanila ay pipiliing magturo—ibahagi ang karunungang nakuha. Ang ilan ay pupunta sa mga coastal communities, makikipaglaban sa illegal fishing, at mangangakong magiging tinig ng karagatan. May pupunta sa graduate school, may susubok magnegosyo, at may ilan ding pipilitin muna ang kahit anong trabaho—hindi dahil iyon ang gusto, kundi dahil iyon ang kailangan.

Ngunit kahit ano pa man ang landas, dala nila ang pagiging ‘iskolar ng dagat.’ May tatak sila ng disiplina, ng pananalig sa agham, at ng pangarap na hindi lamang para sa sarili kundi para sa mas malawak na komunidad.

Hindi lahat ng bahagi ng isla ay agad-agad mararating. Tulad ng karera, hindi rin ito paligsahan kung sino ang unang makarating sa tuktok. Ang bawat isa ay may sariling oras, sariling mapa, sariling direksiyon. Minsan, kailangan munang maligaw para matutong bumalik. Minsan, kailangan munang magpahinga bago tumuloy.

Ang mahalaga, ang bawat hakbang ay paggalugad. Hindi kailangang lahat ay may title agad, o trabaho agad, o bahay agad. Ang mahalaga, patuloy silang sumusubok.

Sa huli, ang isla ay hindi lang lugar na pupuntahan. Ito rin ay sarili—sariling tahanan, sariling layunin, sariling pangarap.

Ang College of Fisheries Batch 2025 ay nakadaong na sa isla ng bukas. Ngunit ang tunay na paglalakbay ay ngayon pa lang nagsisimula.

Habang ang iba ay nagbabalot ng toga at medalya, sila’y nagbabalot ng pag-asa at panibagong tapang. Hindi ito pagtatapos. Isa lamang itong palatandaan na kahit gaano man kalawak ang dagat, kahit gaano kalaki ang isla—may mga taong handang sumubok, magsimula, at magmahal ng mundong kanilang tatahakin.

𝐒𝐚 𝐡𝐮𝐥𝐢, 𝐚𝐧𝐠 𝐩𝐢𝐧𝐚𝐤𝐚𝐦𝐚𝐠𝐚𝐧𝐝𝐚𝐧𝐠 𝐛𝐚𝐡𝐚𝐠𝐢 𝐧𝐠 𝐢𝐬𝐥𝐚 𝐚𝐲 𝐡𝐢𝐧𝐝𝐢 𝐚𝐧𝐠 𝐬𝐢𝐦𝐨𝐲 𝐧𝐠 𝐡𝐚𝐧𝐠𝐢𝐧 𝐨 𝐚𝐧𝐠 𝐥𝐢𝐰𝐚𝐧𝐚𝐠 𝐧𝐠 𝐚𝐫𝐚𝐰. 𝐈𝐭𝐨 𝐚𝐲 𝐚𝐧𝐠 𝐤𝐚𝐥𝐚𝐲𝐚𝐚𝐧𝐠 𝐩𝐮𝐦𝐢𝐥𝐢 𝐧𝐠 𝐬𝐚𝐫𝐢𝐥𝐢𝐧𝐠 𝐥𝐚𝐧𝐝𝐚𝐬, 𝐚𝐭 𝐚𝐧𝐠 𝐭𝐚𝐩𝐚𝐧𝐠 𝐧𝐚 𝐦𝐚𝐠𝐬𝐢𝐦𝐮𝐥𝐚 𝐦𝐮𝐥𝐢 𝐤𝐚𝐡𝐢𝐭 𝐰𝐚𝐥𝐚𝐧𝐠 𝐤𝐚𝐬𝐢𝐠𝐮𝐫𝐚𝐝𝐮𝐡𝐚𝐧.

Sa bawat yapak ng Batch Maragsa sa buhangin ng kinabukasan, naroon ang tinig ng dagat na nagsasabing:

"𝑇𝑢𝑙𝑜𝑦 𝑙𝑎𝑛𝑔. 𝐴𝑛𝑔 𝑖𝑠𝑙𝑎 𝑚𝑜'𝑦 𝑛𝑎𝑛𝑑𝑖𝑦𝑎𝑛 𝑝𝑎. 𝐴𝑡 𝑖𝑘𝑎𝑤 𝑙𝑎𝑛𝑔 𝑎𝑛𝑔 𝑚𝑎𝑎𝑎𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑚𝑎𝑔𝑙𝑎𝑦𝑎𝑔 𝑝𝑎𝑡𝑢𝑛𝑔𝑜 𝑟𝑜𝑜𝑛."

Sulat ni Earl Owen Ares

09/07/2025

𝗛𝗔𝗣𝗣𝗘𝗡𝗜𝗡𝗚 𝗡𝗢𝗪 | Batch Maragsa painted the Mindanao State University - General Santos City Quadrangle with maroon sotra as they pave the way for the 46th Commencement Exercises of MSU-General Santos.

Photo | Haradave Moquia

27/06/2025

𝗟𝗔𝗧𝗛𝗔𝗟𝗔𝗜𝗡 | 𝗟𝘂𝗵𝗮, 𝗣𝗮𝘄𝗶𝘀 𝗮𝘁 𝗗𝗶𝗽𝗹𝗼𝗺𝗮

Magkaiba man ang dagat na nilalanguyan,
Sa kabilang dako man dalhin ng karagatan,
Maraming salamat dahil kayo ang dahilan ng diplomang hinahawakan.

Sa loob ng ilang taong bakbakan, sa apat na sulok ng paaralan at sa bawat daang nilalakbayan, dumaraan din ba sa inyong isipan na sumuko at tigilan na ang pangarap na pinaglalaban? Na tumaliwas sa daan, piliing ihinto ang hakbang at huwag nang ipagpatuloy? Sa kabila nito, mayroon pa ring umaalab na kagustuhang magbigay ng karangalan sa pamilyang may malaking parte sa tagumpay ng isang iskolar ng bayan.

Ikaw, para kanino ang susunod mong hakbang?

Ito ba ay para kina Mama, Papa, Lolo, Lola, at sa mga taong nagsisilbing saklay sa mga panahong pilay na pilay ka na sa realidad? O baka naman para sa sarili mong naging tanging kakampi—kapag ang mundo’y tila tumatalikod, kapag ang mga alon ng problema’y sunod-sunod na sumasalubong, at halos wala ka nang mahawakan kundi sariling lakas?

Sa bawat sinulid ng sotrang p**a, nakatahi ang mga gabing puyat si Mama, ang pawis ni Papa sa araw-araw, at ang dasal ni Lola sa bawat pag-alis mo ng bahay. Ang saya sa mga labi ay bunga ng kanilang walang sawang pag-agapay. Na tanging sa pagluha nalang nilalabas ang kagalakan at sayang nararamdaman ng mga taong bahagi ng tagumpay sa diplomang taong pinaghirapan.

Ang kwento sa likod ng sotrang p**a ay hindi lamang umiikot sa loob ng akademya, kundi sa mga pamilyang naging lakas, sandigan, at inspirasyon ng mga estudyanteng—sa wakas—ay makakauwi na sa kanila. Para kina Mama at Papa ang susunod na hakbang. Para sa mga pangarap nina Lolo at Lola, kaya patuloy na lumalaban. At para sa pamilyang naging ilaw sa dilim, saklay sa sakit, at silong sa bagyo. Dahil ang tunay na laban ay hindi nagtatapos sa entablado—ito’y ngayon pa lamang nagsisimula.

Kaya maraming salamat po, kayo ang bida sa likod ng mga diploma.

Sulat ni Ednine Joice Agustin
Cartoon: Christian Dave Agregado

26/06/2025

𝗙𝗘𝗔𝗧𝗨𝗥𝗘 | 𝐓𝐨 𝐭𝐡𝐞 𝐨𝐧𝐞𝐬 𝐰𝐡𝐨 𝐤𝐞𝐩𝐭 𝐮𝐬 𝐚𝐟𝐥𝐨𝐚𝐭 (𝐛𝐚𝐧𝐠𝐤𝐚)

𝗦𝗶𝗹𝗲𝗻𝘁 𝗰𝗿𝗶𝗲𝘀. 𝗦𝘄𝗲𝗲𝘁 𝘀𝗺𝗶𝗹𝗲𝘀. 𝗟𝗼𝘂𝗱 𝗮𝗽𝗽𝗹𝗮𝘂𝘀𝗲. That’s how the audience responded, not just to the words spoken, but to the truth that resonated through them. It was more than a speech; it was a tribute to them—our parents—who stood with us through every silent struggle and unseen sacrifice.

"𝐸𝑎𝑐ℎ 𝑜𝑓 𝑢𝑠 𝑎𝑟𝑟𝑖𝑣𝑒𝑑 𝑎𝑡 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑠ℎ𝑜𝑟𝑒 𝑓𝑟𝑜𝑚 𝑑𝑖𝑓𝑓𝑒𝑟𝑒𝑛𝑡 𝑠𝑒𝑎𝑠. 𝑆𝑜𝑚𝑒 𝑛𝑎𝑣𝑖𝑔𝑎𝑡𝑒𝑑 𝑐𝑎𝑙𝑚 𝑤𝑎𝑡𝑒𝑟𝑠, 𝑤ℎ𝑖𝑙𝑒 𝑜𝑡ℎ𝑒𝑟𝑠 𝑏𝑟𝑎𝑣𝑒𝑑 𝑠𝑡𝑜𝑟𝑚𝑠. 𝑆𝑜𝑚𝑒 ℎ𝑎𝑑 𝑏𝑜𝑎𝑡𝑠 𝑏𝑢𝑖𝑙𝑡 𝑠𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 𝑎𝑛𝑑 𝑠𝑡𝑒𝑎𝑑𝑦; 𝑜𝑡ℎ𝑒𝑟𝑠 ℎ𝑎𝑑 𝑣𝑒𝑠𝑠𝑒𝑙𝑠 𝑡ℎ𝑎𝑡 𝑙𝑒𝑎𝑘𝑒𝑑 𝑓𝑟𝑜𝑚 𝑡ℎ𝑒 𝑠𝑡𝑎𝑟𝑡, 𝑝𝑎𝑡𝑐ℎ𝑒𝑑 𝑤𝑖𝑡ℎ ℎ𝑜𝑝𝑒, 𝑏𝑎𝑖𝑙𝑒𝑑 𝑜𝑢𝑡 𝑏𝑦 𝑐𝑜𝑢𝑟𝑎𝑔𝑒, 𝑎𝑛𝑑 𝑠𝑡𝑒𝑒𝑟𝑒𝑑 𝑤𝑖𝑡ℎ 𝑛𝑜𝑡ℎ𝑖𝑛𝑔 𝑏𝑢𝑡 𝑔𝑟𝑖𝑡." a piece of a speech delivered by the College Leadership Awardee that reminded us all about our different boats that helped us find the shore of our success. That regardless of what boat we ride on, we are still able to conquer the big waves ahead of us. Alive. Complete. Survived.

We have sailed through uncertain water, raging tides, crashing waves, and moments when we thought we’d sink before reaching the shore. But we kept going. Not because we were fearless, but because they stood beside us. They were our anchor, the wind behind our sails, the hands that steadied us when we thought we would drift away.

“𝑀𝑎𝑦 𝑚𝑔𝑎 𝑝𝑎𝑔𝑘𝑎𝑘𝑎𝑡𝑎𝑜𝑛 𝑝𝑎 𝑛𝑎 𝑡𝑢𝑤𝑖𝑛𝑔 𝑛𝑎𝑔𝑠𝑎𝑠𝑎𝑏𝑎𝑦 𝑎𝑛𝑔 𝑚𝑔𝑎 𝑏𝑎𝑦𝑎𝑟𝑖𝑛, "𝑛𝑎𝑎 𝑛𝑎𝑝𝑢𝑑 𝑏𝑎𝑦𝑎 𝑚𝑖 𝑏𝑎𝑦𝑎𝑟𝑎𝑛 𝑠𝑎 𝑒𝑛𝑟𝑜𝑙𝑙𝑚𝑒𝑛𝑡", 𝑏𝑢𝑡 𝑡ℎ𝑒 𝑟𝑒𝑎𝑙 𝑚𝑖𝑟𝑎𝑐𝑙𝑒 𝑤𝑎𝑠, "𝑠𝑖𝑔𝑒 𝑛𝑎𝑘, 𝑠𝑖𝑔𝑒 𝑚𝑎𝑛𝑔ℎ𝑜𝑑, 𝑠𝑖𝑔𝑒 𝑔𝑎𝑛𝑔, 𝑝𝑎𝑛𝑔𝑖𝑡𝑎𝑎𝑛 𝑛𝑎𝑚𝑜 𝑛𝑎𝑔 𝑝𝑎𝑎𝑔𝑖" 𝑡ℎ𝑒 𝑤𝑜𝑟𝑑𝑠 𝑡ℎ𝑎𝑡'𝑠 𝑓𝑢𝑙𝑙 𝑜𝑓 ℎ𝑜𝑝𝑒 𝑦𝑒𝑡 𝑠𝑜 𝑝𝑎𝑖𝑛𝑓𝑢𝑙 𝑡𝑜 ℎ𝑒𝑎𝑟, 𝑘𝑛𝑜𝑤𝑖𝑛𝑔 𝑛𝑎 𝑤𝑎𝑙𝑎𝑛𝑔-𝑤𝑎𝑙𝑎 𝑛𝑎 𝑡𝑎𝑙𝑎𝑔𝑎, 𝑝𝑒𝑟𝑜 𝑝𝑖𝑛𝑖𝑝𝑖𝑙𝑖𝑡 𝑝𝑎 𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑙𝑢𝑚𝑎𝑙𝑎𝑏𝑎𝑛, 𝑚𝑎𝑘𝑎𝑟𝑎𝑜𝑠 𝑎𝑡 𝑚𝑎𝑘𝑎𝑝𝑎𝑔𝑡𝑎𝑝𝑜𝑠 𝑙𝑎𝑛𝑔. 𝑇𝑢𝑛𝑎𝑦 𝑛𝑎 𝑘𝑎ℎ𝑖𝑡 𝑏𝑢𝑡𝑎𝑠-𝑏𝑢𝑡𝑎𝑠 𝑎𝑛𝑔 𝑏𝑎𝑛𝑔𝑘𝑎, ℎ𝑖𝑛𝑑𝑖 𝑛'𝑦𝑜 𝑘𝑎𝑚𝑖 ℎ𝑖𝑛𝑎ℎ𝑎𝑦𝑎𝑎𝑛𝑔 𝑙𝑢𝑚𝑢𝑏𝑜𝑔." A continuation of Jamel M. Caipang's speech as he delivers the tribute to parents that sometimes, the boat we ride may be weathered, small, or flawed. It may seem empty and dull to others. But they were the ones who pushed it forward. Even when it wouldn’t move. Even when we didn’t know where we were going. They were the quiet strength, the gentle nudge that said, “𝐺𝑜, 𝑎ℎ𝑒𝑎𝑑, 𝑎𝑛𝑎𝑘. 𝑌𝑜𝑢'𝑟𝑒 𝑛𝑜𝑡 𝑎𝑙𝑜𝑛𝑒.".

Let us remember them.
They gave us the courage to 𝗔𝗺𝗯𝗮𝗸—to jump, even when we feared what waited below.
They reminded us to 𝗦𝗮𝗹𝘂𝗺—to dive deep, even when the waters were cold and dark.
And they gave us the reason to 𝗧𝘂𝗻𝗴𝗵𝗮—to rise, even after every fall.

𝙏𝙝𝙚𝙮 𝙜𝙖𝙫𝙚 𝙪𝙨 𝙢𝙤𝙧𝙚 𝙩𝙝𝙖𝙣 𝙡𝙞𝙛𝙚.
𝙏𝙝𝙚𝙮 𝙖𝙧𝙚 𝙤𝙪𝙧 𝙘𝙤𝙢𝙥𝙖𝙨𝙨. 𝙊𝙪𝙧 𝙙𝙞𝙧𝙚𝙘𝙩𝙞𝙤𝙣. 𝙏𝙝𝙚𝙮 𝙜𝙖𝙫𝙚 𝙪𝙨 𝙖 𝙧𝙚𝙖𝙨𝙤𝙣 𝙩𝙤 𝙙𝙧𝙚𝙖𝙢—𝙣𝙤𝙩 𝙟𝙪𝙨𝙩 𝙛𝙤𝙧 𝙤𝙪𝙧𝙨𝙚𝙡𝙫𝙚𝙨, 𝙗𝙪𝙩 𝙛𝙤𝙧 𝙨𝙤𝙢𝙚𝙩𝙝𝙞𝙣𝙜 𝙜𝙧𝙚𝙖𝙩𝙚𝙧.

And as he ended his speech, he said, "𝐵𝑖𝑙𝑎𝑛𝑔 𝑚𝑎𝑔-𝑎𝑎𝑟𝑎𝑙 𝑛𝑔 𝑝𝑎𝑛𝑔𝑖𝑠𝑑𝑎𝑎𝑛, 𝑛𝑎𝑠𝑎𝑛𝑎𝑦 𝑘𝑎𝑚𝑗 𝑠𝑎 𝑑𝑎𝑔𝑎𝑡. 𝑃𝑒𝑟𝑜 𝑠𝑎 𝑖𝑛𝑦𝑜 𝑛𝑎𝑚𝑖𝑛 𝑛𝑎𝑡𝑢𝑡𝑢𝑛𝑎𝑛 𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑢𝑛𝑎𝑦 𝑛𝑎 𝑘𝑎ℎ𝑢𝑙𝑢𝑔𝑎𝑛 𝑛𝑔 𝒍𝒂𝒍𝒊𝒎. 𝐻𝑖𝑛𝑑𝑖 𝑛𝑔 𝑡𝑢𝑏𝑖𝑔—𝑘𝑢𝑛𝑑𝑖 𝑛𝑔 𝑠𝑎𝑘𝑟𝑖𝑝𝑖𝑠𝑦𝑜, 𝑝𝑎𝑔𝑚𝑎𝑚𝑎ℎ𝑎𝑙, 𝑎𝑔 𝑝𝑎𝑔-𝑢𝑛𝑎𝑤𝑎."

We rise now not only as graduates, but as sons and daughters molded by the quiet strength of 𝙩𝙝𝙤𝙨𝙚 𝙬𝙝𝙤 𝙨𝙩𝙤𝙤𝙙 𝙗𝙚𝙝𝙞𝙣𝙙 𝙪𝙨. We carry with us not just diplomas, but the legacy of their love.

𝙏𝙝𝙚𝙮 𝙖𝙧𝙚 𝙤𝙪𝙧 𝙨𝙝𝙤𝙧𝙚𝙡𝙞𝙣𝙚 𝙤𝙛 𝙨𝙪𝙘𝙘𝙚𝙨𝙨.

𝗠𝗮𝗿𝗮𝗴𝘀𝗮̂—like a wave that finishes with meaning—so do they: sometimes silent, sometimes unseen, but always powerful.

Written by Cyrille Mae Marcilla
Photo by Stephen Louise Escanilla
Pubmat Princess Corpuz

To those who missed the tribute speech, you can watch it the whole duration in this site: https://www.facebook.com/share/v/18fgSedNxf/?mibextid=wwXIfr

26/06/2025

𝗙𝗘𝗔𝗧𝗨𝗥𝗘 | 𝑾𝒉𝒂𝒕 𝒊𝒔 𝒚𝒐𝒖𝒓 𝒎𝒖𝒍𝒕𝒐?

Not all journeys begin with clear skies and confident sails. Some begin with detours, with compromises, with questions left unanswered. In the College of Fisheries and Aquatic Sciences, many students didn’t start out dreaming of marine systems, aquaculture, or coastal development. Some stepped into Fisheries simply because it was available—because it was the only boat open when all others had already sailed.

As Queenie Mae V. Merca, the valedictorian of CFAS Batch Maragsâ, said with honesty and courage: "𝐿𝑒𝑡'𝑠 𝑏𝑒 ℎ𝑜𝑛𝑒𝑠𝑡—𝑚𝑎𝑛𝑦 𝑜𝑓 𝑢𝑠 𝑙𝑎𝑛𝑑𝑒𝑑 𝑖𝑛 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑐𝑜𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑛𝑜𝑡 𝑏𝑒𝑐𝑎𝑢𝑠𝑒 𝑖𝑡 𝑤𝑎𝑠 𝑜𝑢𝑟 𝑓𝑖𝑟𝑠𝑡 𝑐ℎ𝑜𝑖𝑐𝑒, 𝑏𝑢𝑡 𝑏𝑒𝑐𝑎𝑢𝑠𝑒 𝑙𝑖𝑓𝑒 ℎ𝑎𝑑 𝑜𝑡ℎ𝑒𝑟 𝑝𝑙𝑎𝑛𝑠."

And that truth is often difficult to speak. Because within each student exists 𝐦𝐮𝐥𝐭𝐨–multo that follow quietly throughout the journey. The multo of a course we once loved but couldn’t pursue. The multo of becoming a cm laude, or even magna cm laude, that slipped just beyond our reach. The multo of opportunities we watched drift away—internships we missed, passions we abandoned, directions we once believed were meant for us. These are the quiet hauntings that no medal can erase.

But as Queenie reminded everyone, 𝑚𝑎𝑦𝑏𝑒 𝑤𝑒 𝑤𝑒𝑟𝑒 𝑛𝑒𝑣𝑒𝑟 𝑙𝑜𝑠𝑡. Maybe we were simply being rerouted toward something greater.

"𝑊ℎ𝑎𝑡 𝑖𝑓 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑖𝑠 𝑒𝑥𝑎𝑐𝑡𝑙𝑦 𝑤ℎ𝑒𝑟𝑒 𝑤𝑒 𝑤𝑒𝑟𝑒 𝑚𝑒𝑎𝑛𝑡 𝑡𝑜 𝑏𝑒? 𝑊ℎ𝑎𝑡 𝑖𝑓 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑐𝑜𝑢𝑟𝑠𝑒, 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑝𝑎𝑡ℎ, 𝑖𝑠 𝑛𝑜𝑡 𝑎𝑛 𝑎𝑐𝑐𝑖𝑑𝑒𝑛𝑡—𝑏𝑢𝑡 𝑝𝑎𝑟𝑡 𝑜𝑓 𝑎 𝑏𝑖𝑔𝑔𝑒𝑟 𝑝𝑢𝑟𝑝𝑜𝑠𝑒?"

For many, Fisheries began as a course chosen with ℎ𝑒𝑠𝑖𝑡𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛𝑠. But as the years passed, that hesitation turned into connection. From the murky beginning, something meaningful emerged. Students learned not only about aquatic life, but about 𝑝𝑎𝑡𝑖𝑒𝑛𝑐𝑒, 𝑠𝑒𝑟𝑣𝑖𝑐𝑒 𝑎𝑛𝑑 𝑠𝑢𝑠𝑡𝑎𝑖𝑛𝑎𝑏𝑖𝑙𝑖𝑡𝑦. They learned that small ripples, when intentional, can create 𝑤𝑎𝑣𝑒𝑠 𝑜𝑓 𝑐ℎ𝑎𝑛𝑔𝑒.

"𝐴𝑡 𝑓𝑖𝑟𝑠𝑡, 𝑓𝑖𝑠ℎ𝑒𝑟𝑖𝑒𝑠 𝑓𝑒𝑙𝑡 𝑢𝑛𝑓𝑎𝑚𝑖𝑙𝑖𝑎𝑟. 𝐼 𝑑𝑖𝑑𝑛'𝑡 𝑢𝑛𝑑𝑒𝑟𝑠𝑡𝑎𝑛𝑑 𝑖𝑡. 𝐼 𝑑𝑖𝑑𝑛'𝑡 𝑓𝑒𝑒𝑙 𝑐𝑜𝑛𝑛𝑒𝑐𝑡𝑒𝑑. 𝐵𝑢𝑡 𝑎𝑠 𝑡𝑖𝑚𝑒 𝑤𝑒𝑛𝑡 𝑜𝑛, 𝐼 𝑠𝑡𝑎𝑟𝑡𝑒𝑑 𝑡𝑜 𝑠𝑒𝑒 𝑖𝑡𝑠 𝑤𝑜𝑟𝑡ℎ. 𝐼 𝑏𝑒𝑔𝑎𝑛 𝑡𝑜 𝑢𝑛𝑑𝑒𝑟𝑠𝑡𝑎𝑛𝑑 𝑖𝑡𝑠 𝑖𝑚𝑝𝑎𝑐𝑡, 𝑖𝑡'𝑠 𝑣𝑎𝑙𝑢𝑒, 𝑖𝑡'𝑠 𝑝𝑢𝑟𝑝𝑜𝑠𝑒. 𝐴𝑛𝑑 𝑛𝑜𝑤, 𝐼 𝑐𝑎𝑛 𝑝𝑟𝑜𝑢𝑑𝑙𝑦 𝑠𝑎𝑦 𝑡ℎ𝑎𝑡 𝐼 𝑙𝑜𝑣𝑒 𝑡ℎ𝑖𝑠 𝑓𝑖𝑒𝑙𝑑. 𝐼 𝑙𝑜𝑣𝑒 𝐹𝑖𝑠ℎ𝑒𝑟𝑖𝑒𝑠. 𝐴𝑛𝑑 𝐼 ℎ𝑜𝑝𝑒, 𝑖𝑛 𝑦𝑜𝑢𝑟 𝑜𝑤𝑛 𝑤𝑎𝑦, 𝑦𝑜𝑢'𝑣𝑒 𝑓𝑜𝑢𝑛𝑑 𝑦𝑜𝑢𝑟 𝑟𝑒𝑎𝑠𝑜𝑛 𝑡𝑜 𝑙𝑜𝑣𝑒 𝑖𝑡 𝑡𝑜𝑜."

Fisheries shaped them. Not just into graduates, but into citizens—into people who understand that true service often happens in silence, in muddy shores, in unseen struggles. Still, the multo remain, and that’s okay.

Because as Queenie gracefully said in the closing of her speech:
"𝑌𝑜𝑢 𝑠𝑒𝑒 𝑠𝑜𝑚𝑒𝑡𝑖𝑚𝑒𝑠 𝑖𝑛 𝑙𝑖𝑓𝑒, 𝑡ℎ𝑒 𝑘𝑖𝑛𝑑𝑒𝑠𝑡 𝑡ℎ𝑖𝑛𝑔 𝑤𝑒 𝑐𝑎𝑛 𝑑𝑜 𝑓𝑜𝑟 𝑜𝑢𝑟𝑠𝑒𝑙𝑣𝑒𝑠 𝑖𝑠 𝑡𝑜 𝑙𝑒𝑡 𝑔𝑜 𝑜𝑓 𝑝𝑒𝑜𝑝𝑙𝑒 𝑤ℎ𝑜 𝑛𝑜 𝑙𝑜𝑛𝑔𝑒𝑟 𝑐ℎ𝑜𝑜𝑠𝑒 𝑡𝑜 𝑠𝑡𝑎𝑦"

And perhaps, that includes letting go of the ghosts, too.

Letting go of what could have been to make room for what is.
Letting go of the pressure to stick to a map we’ve outgrown.
Letting go of the guilt of changing direction—of leaving the boat when the sea no longer feels like home.

“𝑊ℎ𝑎𝑡 𝑡𝑟𝑢𝑙𝑦 𝑚𝑎𝑡𝑡𝑒𝑟𝑠 𝑖𝑠 𝑡𝑜 𝑓𝑜𝑐𝑢𝑠 𝑜𝑛 𝑡ℎ𝑒 𝑔𝑜𝑜𝑑 𝑡ℎ𝑖𝑛𝑔𝑠—𝑜𝑛 𝑡ℎ𝑒 𝑝𝑒𝑜𝑝𝑙𝑒 𝑤ℎ𝑜 𝑡𝑟𝑦 𝑡𝑜 𝑙𝑖𝑠𝑡𝑒𝑛 𝑏𝑒𝑓𝑜𝑟𝑒 𝑡ℎ𝑒𝑦 𝑗𝑢𝑑𝑔𝑒, 𝑤ℎ𝑜 𝑠𝑡𝑎𝑦 𝑤ℎ𝑒𝑛 𝑖𝑡'𝑠 ℎ𝑎𝑟𝑑, 𝑎𝑛𝑑 𝑤ℎ𝑜 𝑐ℎ𝑜𝑜𝑠𝑒 𝑡𝑜 𝑢𝑛𝑑𝑒𝑟𝑠𝑡𝑎𝑛𝑑 𝑖𝑛𝑠𝑡𝑒𝑎𝑑 𝑜𝑓 𝑎𝑠𝑠𝑢𝑚𝑒. 𝑇ℎ𝑒𝑠𝑒 𝑎𝑟𝑒 𝑡ℎ𝑒 𝑐𝑜𝑛𝑛𝑒𝑐𝑡𝑖𝑜𝑛𝑠 𝑤𝑜𝑟𝑡ℎ 𝑘𝑒𝑒𝑝𝑖𝑛𝑔: 𝑟𝑒𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛𝑠ℎ𝑖𝑝𝑠 𝑡ℎ𝑎𝑡 𝑎𝑟𝑒 𝑑𝑒𝑒𝑝𝑒𝑟, 𝑚𝑜𝑟𝑒 ℎ𝑜𝑛𝑒𝑠𝑡, 𝑎𝑛𝑑 𝑡𝑟𝑢𝑙𝑦 𝑚𝑒𝑎𝑛𝑖𝑛𝑔𝑓𝑢𝑙."

This is not just a farewell to college. It is a quiet, courageous goodbye to the things that once haunted us—so we can finally sail forward, light and free.

And so, Batch Maragsâ rises. Fierce. Meaningful. Whole. Because even if we were once chased by ghosts, we now walk into the future as those who endured the storms, changed course when needed, and still found land.

Written by Cyrille Mae Marcilla
Photo by Stephen Louise Escanilla
Pubmat by Princess Corpuz

25/06/2025

𝗔𝗻𝗴 𝗣𝗮𝗴𝗹𝗮𝗹𝗮𝘆𝗮𝗴 𝘀𝗮 𝗕𝘂𝗴𝗵𝗮𝘄 𝗻𝗮 𝗔𝗹𝗼𝗻

𝘚𝘶𝘮𝘢𝘴𝘢𝘨𝘸𝘢𝘯.
𝘚𝘶𝘮𝘪𝘴𝘪𝘨𝘢𝘸.
𝘚𝘢 𝘨𝘪𝘵𝘯𝘢 𝘯𝘨 𝘩𝘢𝘮𝘱𝘢𝘴 𝘢𝘵 𝘶𝘯𝘰𝘴 𝘯𝘨 𝘢𝘳𝘢𝘸.

𝘕𝘢𝘨𝘭𝘢𝘬𝘣𝘢𝘺.
𝘋𝘪 𝘶𝘮𝘢𝘵𝘳𝘢𝘴.
𝘏𝘪𝘯𝘢𝘣𝘰𝘭 𝘢𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘯𝘨𝘢𝘳𝘢𝘱 𝘴𝘢 𝘣𝘢𝘸𝘢𝘵 𝘣𝘶𝘬𝘢𝘴.

𝘓𝘶𝘮𝘶𝘯𝘥𝘢𝘨.
𝘓𝘶𝘮𝘪𝘱𝘢𝘥.
𝘚𝘢 𝘨𝘪𝘵𝘯𝘢 𝘯𝘨 𝘱𝘢𝘯𝘨𝘢𝘮𝘣𝘢𝘯𝘨 𝘯𝘢𝘱𝘢𝘬𝘢𝘭𝘢𝘸𝘢𝘬.

𝘒𝘶𝘮𝘢𝘱𝘪𝘵.
𝘓𝘶𝘮𝘢𝘣𝘢𝘯.
𝘛𝘢𝘯𝘨𝘢𝘯 𝘢𝘯𝘨 𝘵𝘢𝘱𝘢𝘯𝘨 𝘢𝘵 𝘥𝘢𝘯𝘨𝘢𝘭 𝘯𝘨 𝘣𝘢𝘺𝘢𝘯.

𝘈𝘵 𝘯𝘨𝘢𝘺𝘰𝘯—
𝘕𝘢𝘳𝘪𝘵𝘰 𝘯𝘢 𝘴𝘪𝘭𝘢.
𝘚𝘢 𝘱𝘢𝘳𝘢𝘪𝘴𝘰𝘯𝘨 𝘱𝘪𝘯𝘢𝘯𝘨𝘢𝘳𝘢𝘱 𝘯𝘪𝘭𝘢.

𝘛𝘢𝘨𝘶𝘮𝘱𝘢𝘺 𝘢𝘯𝘨 𝘬𝘢𝘯𝘪𝘭𝘢𝘯𝘨 𝘭𝘢𝘺𝘢𝘨,
𝘚𝘢 𝘣𝘶𝘨𝘩𝘢𝘸 𝘯𝘢 𝘢𝘭𝘰𝘯, 𝘴𝘪𝘭𝘢’𝘺 𝘯𝘢𝘨𝘸𝘢𝘨𝘪’𝘵 𝘭𝘶𝘮𝘪𝘱𝘢𝘥!

Sa isang araw na hitik sa damdamin at pag-asa, pinalad ang College of Fisheries and Aquatic Sciences ng Mindanao State University – General Santos na masilayan ang ikapitong Pre-Commencement Exercises—isang paglalayag ng mga bagong mandirigma ng karagatan, mga iskolar ng bayan na matagumpay na tumawid sa unos ng edukasyon at ngayo’y handa nang suungin ang malalaking alon ng tunay na buhay.

Ito’y hindi basta seremonya lamang; ito’y isang pagsasadula ng kanilang paglalakbay—isang pagsakay sa bangka ng kaalaman, pagharap sa hampas ng dagat ng hamon, at sa wakas, pagdating sa isang paraisong tinatawag na tagumpay.

Nagsimula ang lahat sa isang simpleng pangarap: makapag-aral, makapagtapos, at makapaglingkod. Ngunit sa likod ng pangarap na ito, hindi madali ang kanilang paglalakbay. Kabi-kabilang pagsubok, proyekto, field works, research engagements, at kawalan ng tulog ang kanilang binuno. Ngunit tulad ng matibay na bangkang gawa sa yaring pusong pursigido, hindi sila bumitaw sa sagwan ng pag-asa.

Pinangunahan ng kanilang kapitan sa paglalayag, si Prof. Christen P. Peñafiel, DFishTech—ang dekano ng kolehiyo—ang pagpapaalala na ang kanilang pag-angat ay hindi pagtatapos kundi simula pa lamang ng mas malawak na responsibilidad.

Sa kanyang mensahe, binigyang-diin niya na ang Fisheries ay hindi lamang industriya kundi isang puwersang panlipunan—isang sandata para sa seguridad sa pagkain, kabuhayan ng komunidad, at pangangalaga ng kalikasan. Ang bawat graduate ay tinawag niyang "forward-thinker" na magdadala ng agham, puso, at prinsipyo tungo sa mas matibay na sektor.

Sa likod ng matagumpay na paglalayag ng mga iskolar ng bayan mula sa College of Fisheries and Aquatic Sciences ng Mindanao State University – General Santos, nakasandal ang bangka ng kaalaman sa matatag na pamumuno ng mga opisyal ng unibersidad.

Pinamunuan ni Atty. Shidik T. Abantas, MDM, LLM bilang Chancellor, kasama sina Mishell D. Lawas, D. Eng. bilang Vice Chancellor for Academic Affairs; Engr. Randy R. Asturias, Ph.D. para sa Planning and Development; Dr. Christine Dawn G. Obemio para sa Research, Extension, and Innovations; Sheila J. Loable, MSc. para sa Administration and Finance; Norman Ralph B. Isla, DComm para sa Student Affairs and Services; Monlouie M. Sorzano, MA bilang Campus Secretary; at Eljean C. Cobarde, MAEd bilang University Registrar. Sa kanilang sama-samang paggabay, nabigyang-direksyon ang bawat layag ng estudyante, sinig**o ang kalmadong daloy ng edukasyon, at naitawid ang mga mag-aaral patungo sa pampang ng tagumpay at bagong simula.

Sa bawat hampas ng alon ay may pangalan ng mga iskolar ng bayan na nagsilbing timon ng pag-asa’t tagumpay sa 7th Pre-Commencement Exercises ng MSU-General Santos College of Fisheries and Aquatic Sciences. Kinilala sina Queenie Mae Merca, Marvelyn Quisto, Michelle Ann Palconit, Alliana Dollente, Kane Ann Racho, Vincent John Perez, Margeri Nicole Corporal, Daphne Faye Canoy, GV Bancaya, Tisha Mae Casar, Mea Jane Bioncio, at Danica Balingit bilang mga Cum Laude ng BS in Fisheries at Marine Biology.

Hindi rin nagpahuli sina Kaye R. Diaz, Princess Mae G. Pondavilla, at Barbie Xu P. Rosoylo na nagtamo ng With Honors. Pinarangalan din ang mga nagpakita ng kahusayan sa Diploma in Fisheries Technology sina Kris Aime D. Asutilla, Josaphat R. Claver, Ednine Joice P. Agustin, Shaira Z. Bigtasin, Donessa Cofreros, Dwight Ebenezer Calzado, Mechelien Mae L. Santiago, Jevie T. Campos, Franz M. Mortega, Ana Mae T. Pinoggan, at Kyle Salmasan. Samantala, tinanghal si Jamel M. Caipang bilang Student Leadership Awardee at sina Daphne Faye D. Canoy, Jhostrael D. Polea, at Marvelyn Quisto bilang Service Awardees.

Ipinagdiwang din ang College Achiever Awardees na sina Jhostrael D. Polea, Jenevieve Y. Abram, Mike Fred D. Gamutin, Jamaica Mae P. Gulane, Adrianne Q. Sonsona, Manilyn J. Kapitan, Jamel M. Caipang, Rizza Joy Tolete, at Lance Batiancila—lahat ay patunay na kayang tumawid ng sinumang may tapang, talino, at pangarap.

Ngunit, sa pusod ng bughaw na karagatan ng tagumpay, lumutang ang pangalan ni Queenie Mae Merca, ang itinanghal na Valedictorian ng ika-7 Pre-Commencement Exercises ng Mindanao State University – General Santos College of Fisheries and Aquatic Sciences.

Bilang isang Cum Laude ng Bachelor of Science in Fisheries, hindi lamang siya namayagpag sa akademya kundi naging ilaw at inspirasyon sa kanyang mga kapwa iskolar ng bayan. Sa kanyang paglalayag bilang pinuno ng kanilang henerasyon, dala niya ang tiwala ng kolehiyo at ang pangakong hindi lamang sumabay sa agos kundi maging alon ng pagbabago sa industriya nng pangisdaan.

Ang kanyang kwento ay patunay na sa likod ng bawat tagumpay ay isang pusong puno ng sipag, tapang, at dedikasyon—isang huwarang lider na handang isulong ang adhikain para sa mas matatag at makataong hinaharap sa larangan ng agham-pangisdaan.

“It takes a whole village to raise an Iskolar ng Bayan, at sa araw na ito, sabay-sabay nating ipinagdiriwang ang pag-ani ng mga itinanim nating pangarap.” Ito ang inihayag ng panauhing pandangal, si Jerrhad Nadonza—isang propesyonal sa larangan ng Fisheries at tagapagtatag ng Mindanaw SaFood. Sa kanyang mensahe, kanyang hinimok ang mga nagtapos na gamitin ang kanilang talino at puso para sa agham, bayan, at sangkatauhan.

Binanggit niya rin ang kasalukuyang mga hamon—ang pagbabago ng klima, pagkawala ng biodiversity, at ang tuloy-tuloy na paghihirap ng mga mangingisda. Ngunit aniya, ang mga iskolar ngayon ay may hawak nang timon ng pagbabago—handa na silang maglayag tungo sa sustainable future.

At sa pagtatapos ng seremonya, tila isang bangkang dumating na sa isang bughaw na paraiso ang mga magsisipagtapos. Hindi man ito literal na isla, ito’y sagisag ng tagumpay—na hindi bunga ng swerte kundi ng sakripisyo, determinasyon, at pananalig.

Ang Pre-Commencement Exercises ay hindi lamang pagtatapos, kundi panibagong simula. Tulad ng sinabi ng kanilang dekano: "The blue frontier awaits—go forth and make waves." Ito ang panawagan para sa Class of 2025—na ipagpatuloy ang paglalayag, hindi para lamang sa sarili, kundi para sa bayan, para sa kalikasan, at para sa susunod na henerasyon.

Sa bawat hampas ng alon, sa bawat sigaw ng dagat, naroroon ang tinig ng mga bagong iskolar—handa nang ipaglaban, pangalagaan, at paunlarin ang bughaw na yaman ng bansa.

Mabuhay ang mga mandirigma ng karagatan. Mabuhay ang College of Fisheries and Aquatic Sciences Class of 2025!

Sulat ni Earl Owen Ares
Litrato nina Stephen Louise Escanilla, Princess Allyssa Corpuz at Kurt Ny Love Arnaldo

Ripples

24/07/2025

20/07/2025

18/07/2025

16/07/2025

13/07/2025

10/07/2025

10/07/2025

09/07/2025

27/06/2025

26/06/2025

26/06/2025

25/06/2025

Address

Website

Alerts

Contact The Business

Shortcuts

Share

Category