13/10/2025
Nakakabigla. Nakakapangilabot. Isang ina 47 taong gulang ang nagbura ng dalawang buhay sa isang iglap. Pinatay niya ang kanyang sariling anak na si Esteban, isang batang may autism, at pagkatapos ay nagpakamatay.
Pero bago mangyari ang lahat ng ito, nagsulat siya ng liham para sa kanyang asawa, si Fernando Cuello. Isang liham na hindi lang basta sulat kundi isang sigaw ng damdaming matagal nang kinikimkim. Isang huling pagkakataon upang mailabas ang lahat ng sakit, pagod, at pagkasiphayo na hindi niya naiparating sa kahit sino habang siya ay nabubuhay.
Ang sabi niya:
“Ngayon, makakapamuhay ka na. Hindi mo na kailangang bumiyahe. Ang hiling ko lang ay isang yakap para sa akin at kay Esteban, isang halik sa umaga bago ka pumasok sa trabaho. Hindi kami humiling ng marami… Hindi ka na namin hihingan pa. Pero habangbuhay mo kaming maaalala.”
Ang mga salitang ito ay parang kutsilyong dahan-dahang pumuputol sa puso. Isang hinaing ng pusong uhaw sa simpleng presensya, pagmamahal, at pakikiramay.
Hindi ito simpleng kuwento ng karahasan. Isa itong malalim na salamin ng isang sistemang kulang sa pag-unawa sa bigat ng mental health, caregiving, at emotional neglect lalo na sa mga ina na araw-araw na binubuhos ang lahat para sa anak, pero walang bumabalik na yakap, suporta, o simpleng tanong na “Kumusta ka na?”
Marami sa kanila ang tahimik lang lumalaban habang nilulunod ng pag-iisa, ng walang katapusang responsibilidad, at ng kawalang-lakas. Hindi natin ito madalas pag-usapan, ang mental health ng mga ina, lalo na ng mga caregiver sa loob ng sariling tahanan. Akala natin okay lang sila. Akala natin kaya pa nila. Pero sa loob-loob nila, unti-unting humihina ang loob. Naghihintay ng kaunting lambing. Isang yakap. Isang tingin na nagsasabing: "Hindi ka nag-iisa."
Kaya kung may kakilala kang tahimik, tila palaging abala, pero may lungkot sa mga mata, pakinggan mo. Abutin mo. Hindi kailangang engrande. Minsan, isang simpleng “Kumusta?” ang magliligtas sa kanila mula sa tuluyang pagkalunod.
Sa panahon ng pagkalito at kawalang-lunas, pagmamalasakit pa rin ang pinakamakapangyarihang sandata.
Hindi natin laging nakikita ang mga bitbit na bigat ng isang ina lalo na ng mga tulad niya na may anak na may espesyal na pangangailangan. Ang bawat araw ay tila isang walang katapusang siklo ng pag-aalaga, pagsasakripisyo, at paglimot sa sarili. Ngunit ang mas masakit pa roon ay ang kawalan ng kahit sinong sasalo sa kanya sa panahong siya ay bumibitaw na.
Minsan, hindi sigaw ang hudyat ng pagod kundi katahimikan. At sa katahimikang iyon, naroon ang pinakamalalalim na sugat. Ang mga salitang "yakap," "halik," at "presensya" ay tila simple, ngunit para sa mga ina gaya niya, iyon ang lifeline. Isang paalala na sila ay may halaga, na hindi sila invisible, na may taong nakakakita sa kanila bilang tao rin, hindi lang bilang ina, tagapangalaga, o tauhan ng bahay.
Ang pagkamatay ni Esteban at ng kanyang ina ay hindi lamang trahedya ng isang pamilya. Isa itong panawagan sa lipunan: kailan tayo makikinig? Kailan natin siseryosohin ang mental health, hindi lang bilang isyu kundi bilang responsibilidad nating lahat?
Hindi hadlang ang kahirapan para makinig. Hindi sagabal ang pagiging abala para magpakita ng malasakit. Ang kailangan lang: bukas na puso, at tunay na presensya. Dahil minsan, ang isa lang na taong makikinig ay sapat na upang pigilan ang pinakamasaklap na wakas.
