01/12/2025
๐๐๐ง๐๐๐๐๐๐ก | Sa Pista ng Arakyo, ang Pananampalataya ay Sumasayaw
Sa unang hampas ng tambol at unang sabit ng saya, nagigising ang bayan ng Peรฑaranda, Nueva Ecija sa ritmo ng Arakyo. Ang mga tunog ng tadyak, halakhakan, at awitin ay umaalingawngaw sa bawat kanto; sa plaza, makikita ang mga batang nagtatakbuhan, ang matatandang nakaupo sa gilid, at ang mga ina na hawak ang kanilang mga anakโsinasayaw, ayon sa nakagisnang paniniwala na โiwas sakit.โ
โMasaya. Inaabangan โyon kasi mayroon ding nakamulatan na dito sa Peรฑaranda na kapag sumasayaw โyong Arakyo, sumasayaw din yung mga tao [para] iwas sakit,โ ani Clarissa โAyieโ Macalindong, 50, isang residente.
Ang Arakyo (o Araquio) ay higit pa sa isang palabas. Isa itong sining na nakaugat sa pananampalataya. Isang pagsasadula ng paghahanap nina Reyna Helena at Constantino sa Banal na Krus, na isinasabuhay taon-taon ng mga mamamayan bawat Mayo. Dito, ang entablado ay ang kalye mismo, ang bawat kilos ay dasal, at bawat kanta ay alay.
๐ฆ๐ถ๐บ๐๐น๐ฎ ๐ป๐ด ๐๐๐ถ๐ ๐ฎ๐ ๐ฆ๐ฎ๐๐ฎ๐
Walang tiyak na tala kung kailan nagsimula ang Arakyo, ngunit para sa mga taga-Peรฑaranda, bahagi na ito ng kanilang pagkatao.
โโDi ko alam kung kailan nag-umpisa, nakamulatan ko na โyan eh,โ ani Ayie. โLahat ng [barangay sa Peรฑaranda] mayroonโsa Sto. Tomas, Las Piรฑas, Sinasajan, San Josef, saka Callos.โ
Para kay Ayie, malinaw ang kahalagahan ng Arakyo bilang bahagi ng tatak ng Peรฑaranda. Nakikita niya itong simbolo ng tradisyon na pinahahalagahan ng komunidadโhindi lamang nagbibigay saya kundi nagdudulot din ng pagkakaisa.
Kuwento niya, โMarami ang dumadayo para manood ng Arakyo sa Peรฑaranda upang masaksihan ang makulay at makasaysayang palabas na ito.โ
Ang Arakyo ay lokal na bersyon ng moro-moro o comedia, isang teatrong panrelihiyon na naglalarawan ng labanan ng mga Moro at Kristiyano, at ng tagumpay ng pananampalataya sa dulo ng paglalakbay.
Sa paglipas ng mga dekada, naging simbolo ito ng pagkakaisa ng mga taga-Peรฑaranda; isang pamana ng kuwento, paniniwala, at pananalig na patuloy nilang pinangangalagaan.
๐๐ฎ๐๐ฎ๐ป ๐ฎ๐ป๐ด ๐๐ป๐๐ฎ๐ฏ๐น๐ฎ๐ฑ๐ผ
Tuwing panahon ng Arakyo, nagbabago ang takbo ng Peรฑaranda. Sa gabi, maririnig ang ensayo mula sa malalayong bahay. Ang mga tinig ng mga batang umaawit, ang matitigas na yabag ng sayaw sa lupa, at ang tawanan ng mga lumalahok.
Kuwento ni Isidro โCedringโ Cervantes, 67, isa sa mga tagapagturo ng Arakyo: โKami โpag nag-eensayo, unang-una kaming maghahanap ng mga taoโmga bata. Kapag kumpleto na kami, mag-eensayo na kami. Parang mag-uumpisa tayo ng Grade 1 hanggang makarating ka na sa college na, kaya niyo na. Ibig sabihin matagal kami nag-eensayo nun.โ
Dagdag pa niya, ang pagsasanay sa Arakyo ay matagal at masinsin. Madalas umaabot ng linggo o buwan bago maituro ang lahat ng galaw sa mga kalahok. Hindi lamang pisikal ang hamon; kailangan din ng tiyaga at pasensya sa pagtuturo, lalo na sa mga komplikadong galaw at tradisyon na kailangang ipasa sa mga susunod na henerasyon.
Para naman kay Maria Luisa โJanetโ Pinacate, 58, na dating performer, walang kapantay ang saya sa mismong palabas.
โParang artista. Madaming nanonood, maraming nagsasabit, maraming humihiling lalo na sa sayaw. Nadadala talaga ako sa kwento. Kapag nadala ka sa kwento, gumaganda na rin โyung performance mo,โ aniya.
Sa bawat eksena, pinagsasanib ng mga taga-Peรฑaranda ang sining at pananampalataya. Ang kilos ng katawan ay nagiging panalangin, at ang sigaw ng laban ay nagiging awit ng pananalig.
๐ฆ๐ฎ ๐ฆ๐๐๐๐ป๐ผ๐ฑ ๐ป๐ฎ ๐๐ฎ๐ฏ๐ฎ๐ป๐ฎ๐๐ฎ
Tulad ng maraming tradisyon, hindi ligtas ang Arakyo sa mga hamon ng makabagong panahon. Ayon kay Ayie, hindi na kasing husay ang kalidad ng mga sumasayaw dahil wala nang masusing audition at kadalasan ay basta-basta na lamang kumukuha ng kalahok.
Ngunit para naman kay Cedring, maselan pa rin ang pagpili ng mga sasali. โHindi kami basta-basta kumukuha. Tatanungin muna namin, โGusto mo ba talaga? Bukal ba โyan sa kalooban mo?โ Kasi ang gusto namin, โyung talagang may panata. Hindi lang sumasali, kundi nakikiisa.โ
Marami pa rin umanong kabataang naaakit sa Arakyo. Ayon kay Cedring, habang tumatagal ang kanilang pag-eensayo, nagiging mas pursigido at mas masigla sila sa pag-aaral ng mga galaw at awit.
Para sa mga bata, hindi lamang ito pagtatanghal, dala rin nito ang paniniwala sa proteksyon at biyayang hatid ng tradisyon. Isa rin sa mga paniniwalang nakakapit kay Cedring ang kaligtasan laban sa malulubhang karamdaman mula nang maging bahagi at tagapagturo siya ng Arakyo.
Patuloy na humahanga ang maraming kabataan sa Arakyo. Nakikita ang sigla at kuryosidad ng mga ito, na nagtutulak sa kanila na matutunan at maranasan ang tradisyon kahit pa may prosesong mabigat ang paglahok dito.
๐๐๐ฎ๐ป๐ด ๐๐๐ต๐ฎ๐ ๐ป๐ฎ ๐ฃ๐ฎ๐บ๐ฎ๐ป๐ฎ
Sa Peรฑaranda, ang Arakyo ay higit pa sa pistaโisa itong taon-taong panunumpa ng pagkakaisa. โMaganda,โ sagot ni Cedring nang tanungin kung ano ang epekto nito sa komunidad. โTradisyon na ng mga tao. Panata na ng matatanda.โ
Sa kabila ng paglipas at pagbabago ng panahon, nananatiling buo at matatag ang diwa ng Arakyo. Hindi nagbago ang lenggwahe, ang tono ng awit, at ang sigla ng sayaw na bumabalot sa bawat kilos at eksena.
Para kay Janet, nananatiling orihinal ang anyo ng tradisyon, at ang bawat detalye nito ay patuloy na nagpapakita ng natatanging karakter at pananalig ng bayan. Mahalaga para sa kaniya na manatiling buhay ang Arakyo, isang tradisyong minana mula sa kabataan, at isang palabas na hinahanap-hanap ng mga bisita.
Ang Arakyo ay hindi lamang relihiyosong tradisyon, kundi isang salamin ng bayan; ang pagkakaisa ng mga tao sa iisang paniniwala. Dito, ang kasaysayan ay hindi binabasa, kundi isinasayaw; ang pananampalataya ay hindi lang dinadasal, kundi ipinapakita.
Ito ay higit pa sa ritwal o dula, ito ay isang buhay na panata. โIsa โyun sa tatak ng Peรฑaranda,โ sabi ni Ayie. โKapag sinabing Arakyo, Peรฑaranda na agad maiisip ng mga tao.โ
Mula sa tambol ng ensayo hanggang sa sigaw ng tagumpay, ang Arakyo ay nananatiling buhayโisang tulay sa pagitan ng nakaraan at kasalukuyan, at isang panata ng bayan na patuloy na sumasayaw para sa pananampalataya. Sa bawat taon, sa bawat sayaw, muling nabubuhay si Reyna Helena, si Constantino, at ang pananalig ng isang bayan.
Habang nagtatapos ang palabas at unti-unting tumatahimik ang gabi, patuloy na naglalagablab sa puso ng mga taga-Peรฑaranda ang ritmong minana, tatak ng mayamang kultura na ipinagmamalaki at ipinapasa sa bawat henerasyon. Higit pa sa tradisyon, ito ay buhay na pamana, sining na dasal, at pananampalatayang patuloy na gumagalaw at humuhubog sa diwa ng Peรฑaranda.
At kapag muling dumating ang buwan ng Mayo, panibagong yugto na naman ang bubukasโmga bagong mandirigma, mga bagong tinig, ngunit gamit ang iisang kwentong kailanman ay hindi mawawala. I via CASSANDRA NICOLE SALASINA, CLSU Collegian
Layout by ASHER TERBY ESQUIVEL, CLSU Collegian
Photo courtesy of DPortraits Photography
