28/10/2025
Sa gitna ng isyung legal na kinahaharap ni Mayor Susan Areno Yap-Sulit, muling umigting ang interes ng publiko sa kung paano nag-uugat ang isang kaso ng diskwalipikasyon at ano ang mga implikasyon nito sa ilalim ng batas, kabilang na ang proseso ng succession sa lokal na pamahalaan.
Ugat ng Diskwalipikasyon
Ayon sa Commission on Elections (COMELEC), ang diskwalipikasyon ay karaniwang bunga ng kabiguang matugunan ang mga basic qualifications para sa isang kandidato, gaya ng pagkamamamayan, edad, at paninirahan (residency).
Sa kaso ni Mayor Yap-Sulit, tinukoy ng COMELEC en banc na hindi umano natugunan ang isang (1) taong paninirahan sa Tarlac City bago ang halalan — isang rekisitong nakasaad sa Section 39(a) ng Local Government Code.
Ang ganitong kabiguan ay maituturing na “material misrepresentation” sa Certificate of Candidacy (COC) — o sa mas malinaw na termino, pagsisinungaling sa isang mahalagang detalye.
Ibig sabihin, kapag may kandidato na nagsumite ng maling impormasyon tungkol sa kanyang kwalipikasyon, ito ay itinuturing na panlilinlang sa COMELEC at sa mga botante.
Ang material misrepresentation ay nakasaad sa Section 78 ng Omnibus Election Code, na nagsasabing maaaring madiskwalipika ang isang kandidato kung mapatunayang nagsumite ng maling deklarasyon sa kanyang COC.
Kapag Pinal ang Desisyon
Ayon sa Rule 37, Section 13 ng COMELEC Rules of Procedure, nagiging pinal at epektibo ang desisyon ng COMELEC en banc matapos ang limang (5) araw mula sa promulgasyon, maliban kung mapigilan ng Korte Suprema sa pamamagitan ng Temporary Restraining Order (TRO).
Sa kaso ni Yap-Sulit, kung walang TRO na inilabas sa itinakdang panahon, ang desisyon ng COMELEC ay tuluyang naging final and executory.
Implikasyon: Ang Batas ng Succession
Sa sandaling maging pinal ang diskwalipikasyon, itinuturing na bakante ang posisyon ng alkalde. Alinsunod sa Section 44 ng Local Government Code, ang Vice Mayor ang awtomatikong hahalili bilang alkalde.
Ito ang magiging batayan ng pag-upo ni Vice Mayor Katrina Theresa “KT” Angeles bilang bagong alkalde ng Tarlac City.
Aral sa mga Kandidato
Ayon sa mga legal analyst, ang material misrepresentation ay hindi simpleng teknikalidad. Isa itong seryosong paglabag dahil direktang tinatamaan nito ang katapatan at integridad ng halalan.
Ang halalan, anila, ay nakabatay sa katotohanan at tiwala — kaya’t kapag nagsinungaling sa COC, binabaliwala ang mismong pundasyon ng demokratikong proseso.
Sa huli, ang diskwalipikasyon ay hindi parusa sa pagiging popular, kundi resulta ng pagsisinungaling o pagkukulang sa kwalipikasyon.
Ang mensahe ng batas ay malinaw: ang boto ng tao ay mahalaga, ngunit higit na mahalaga ang katotohanan sa ilalim ng batas.
