12/10/2025
Basaha: NGANUNG DAGHAN OG AFTERSHOCKS? ATUNG BINISAY-ON.
Kung i-breakdown scientifically, ingani ni siya: 👇
1. 🪨 Limestone (anapog) nga yuta kay dili solid nga bato, kundi sedimentary rock nga gihimo sa daghang tuig sa pagpundok sa shell, coral, ug marine materials. Dali ni siya mabuak ug ma-deform kung maigo sa kusog nga linog.
2. ⚡ Pagpugos sa stress sa ilawom:
Sa dihang ni-igo ang main quake, dili ra usa ka dapit sa fault ang na-release — kay ang anapog sa palibot, nag-adjust pa. Murag domino effect, kada gamay nga buak o collapse, mag-create og gamay nga aftershock.
3. 🧱 Structural weakness:
Ang mga anapog nga layer ubos sa yuta murag sponge — adunay mga bulsa nga hangin ug tubig. Kung mu-shift ang bato ibabaw, makuha og pressure ang ubos, maoy hinungdan nga mosunod-sunod ang gagmay nga linog hangtud makapahulay ang mga bato sa pinaka-lig-on nga layer.
4. 🕰️ Resulta:
Mao bitawng dugay mahuman — kay dili pareho sa granite o basalt nga lig-on kaayo. Ang limestone nga base murag ga-“settle” pa, hinay-hinay nga nagapangita og balance.
1. Complex ang fault system sa atung lugar (Northern Cebu):
-kung daghan og sanga ang fault, daghan pud kaayong mga gamay nga linog nga motungha.
2. Shallow ang epicenter: (Mabaw)
-kung duol sa ibabaw ang sentro sa linog, mas klaro ug mas daghan ang aftershocks nga ma-record.
3. Sensitive na ang ground (ANAPOG ANG KLASE SA BATO OG KAYUTAAN)
–human sa kusog nga linog, murag “nabuak” na ang mga bato sa ilawom, mao nga gamay ra nga movement, mo-register dayon as aftershock.
4. Seismic swarms
–usahay, dili lang usa ka fault ang naglihok, kay og ang anapog mabuak tungod sa gibug-atun sa ibabaw nga force. Example: mulihok napud murag kanang kanang baso nga bildo nga og mabug-atan mabuak ang ilawom apektado ang babaw kay ang sa ilawom mangita pana og lig-on nga pundasyon arun dili na makalihok. Sama sa anapog nga bato or yuta nga makupog lang dayon daghang gagmay nga faults ang pareho nga aktibo, mao nga daghan gyud kaayo.
IN SHORT:
Tungod kay anapog ang yuta, humok. mao nga taas kaayo og aftershock sequence. Hangtud makapahimutang og tarong ang mga bato sa ilalom, magpadayon gyud ang mga gagmay nga kalihukan.
KANUS-A MAHUMAN ANG AFTERSHOCKS?
Usually:
Ang pinakadaghan nga aftershocks manghitabo sulod sa unang semana.
Unya hinay-hinay siya moubos sa frequency ug kusog sa sunod nga mga semana o bulan.
Pero posible gihapon nga naay mga moderate shocks months after, labi na kung active pa ang fault.
PRACTICAL NGA PAGSABOT:
Ang daghang aftershocks dili pasabot nga mubalik og major quake, pero sign nga aktibo pa ang fault ug dapat magpabilin alerto.
Dili magpundok sa mga lumang building o mga crack nga lugar.
Mag-andam gihapon og emergency bag.
