25/06/2025
منهنجو لکيل آرٽيڪل روزاني سوڀ اخبار ڪراچي ۾ شايع ٿيل....
جڏهن امتحاني عمل مان اعتماد ختم ٿي وڃي ته پوءِ...
ليکڪ: نديم احمد مغيري
سنڌ جا هزارين شاگرد هن وقت شديد ذهني، تعليمي ۽ نفسياتي پريشانيءَ جو شڪار آهن. IBA سکر پاران مئٽرڪ ڪيٽيگري جا امتحان وٺڻ واري عمل ۾ اهڙا پرچا سامهون آيا آهن جن ۾ مئٿ، سائنس ۽ ڪمپيوٽر جهڙا سوال گريجوئيشن ليول جي سوالن سان ڀريا ويا آهن. شاگردن جو چوڻ آهي ته اهي سوال انهن جي علمي سطح، وسيلن ۽ سوچ سان ملندڙ نه آهن.
پر هتي سوال صرف ان ڳالهه جو نه آهي ته پرچا ڏکيا هئا سوال ان نظام جو آهي جيڪو ڄاڻي واڻي اهڙا عمل ورجائي ٿو جيئن وڏي پيماني تي شاگرد فيل ٿين. ۽ پوءِ اهي ئي فيل ٿيل شاگرد نوڪرين جي ميدان مان پاڻمرادو ٻاهر ٿي وڃن ٿا.
ٻيو ته ھي پهريون دفعو ناهي جو امتحاني نظام تي سوال اٿيا آهن. ان کان اڳ به SPSC (Sindh Public Service Commission) جهڙا ادارا مسلسل نااهلي ناانصافي ۽ رشوت جي الزامن هيٺ رهيا آهن. ڪيترائي ايماندار، محنتي، ۽ لائق اميدوار صرف ان ڪري راند مان ٻاهر ٿي ويا ڇاڪاڻ ته انهن وٽ سفارش نه هئي يا انهن جو تعلق ڪنهن وڏيري، منسٽر ۽ بااثر علائقي سان نه هو.
SPSC تي بار بار الزام لڳندا رهيا آهن ته
* امتحاني پرچن کان اڳ سوال ليڪ ٿين ٿا.
* نتيجن ۾ رد و بدل ڪئي وڃي ٿي.
* ۽ وڏي ڳڻپ ۾ سيٽون وڪرو ڪيون وڃن ٿيون.
انهن معاملن تي ڪيتريون ئي عدالتي پٽيشنون، تحقيقاتي رپورٽون، ۽ صحافتي انڪشافات به سامهون اچي چڪا آهن.
هاڻ جڏهن IBA سکر جيڪو پاڻ کي ميرٽ تي بيهارڻ وارو ادارو سمجهي ٿو ان جا به اهڙا ئي قدم نظر اچن ته پوءِ شاگردن جي اعتماد جو ڇا ٿيندو؟ جيڪڏهن هڪ معصوم مئٽرڪ جو شاگرد به اهو چوندو آهي ته پرچا ڄاڻي واڻي ڏکيا ٺاهيا ويا آهن ته پوءِ اهو رڳو الزام نه آهي پر هڪ سماجي ۽ نفسياتي افسوس ۽ ڏک جو اظهار آهي.
سوال صرف پرچي جو نه آهي نظام جو آهي
* ڇا اهڙا ادارا واقعي تعليم کي ترقي ڏيارڻ چاهين ٿا؟
* يا صرف امتحان، نوڪري ۽ اختيار جي راند کي قابو ڪرڻ لاءِ نوان نوان ڄار وڇائي ڪمائي جا روز نوان طريقا اپنائي رهيا آهن؟
* جيڪڏهن هڪ شاگرد جيڪو سڄو سال محنت ڪري صرف ان ڪري ناڪام ٿي وڃي جو امتحان "مخصوص حڪمتِ عملي" تحت تيار ٿيو ته پوءِ اها تعليم ناهي اها زيادتي آهي.
آئون ڪهڙيءَ در تي وڃي روئان؟
هتي هڪ شاگرد، والدين، يا استاد لاءِ سوال آهي ته
"جيڪڏهن تعليم تي به اعتماد نه رهيو ته پوءِ اسان کي ٻارن لاءِ ڪهڙو رستو ڏيکاريو وڃي ٿو؟"
* هڪ به اھڙو رستو نه آهي جتي سفارش جي ڀيٽ ۾ صلاحيت وڃائي ويھن ٿا؟
* هڪ نظام جتي فيس ڏيڻ کان پوءِ به انصاف نه ملي؟
* هڪ ميرٽ جيڪو هر دفعي چونڊ، سياست ۽ اختيار جي گوڏن هيٺان لهندو وڃي؟
نئون نظام يا نئون ظلم؟
اسان حڪومت تعليم کاتي ۽ وڏي وزير سنڌ کان مطالبو ڪريون ٿا ته
IBA ۽ STS جي امتحاني نظام جو آزاد جاچ ڪميشن ذريعي فوري جائزو ورتو وڃي.
شاگردن، استادن ۽ والدين جي نمائندگي سان "تعليمي انصاف ڪائونسل" قائم ڪئي وڃي.
SPSC جهڙن ادارن جي مڪمل جاچ ڪرائي وڃي ۽ ڪرپٽ عملدارن خلاف ڪارروائي ڪئي وڃي.
مستقبل ۾ هر امتحان کان اڳ نصاب جي اندر سوال، شفافيت ۽ وضاحت کي لازمي قرار ڏنو وڃي.
رشوت، سفارش ۽ بدانتظامي جي خلاف سخت قانونسازي ڪئي وڃي.
تعليم قومن جو ڏيئو هوندو آهي. جيڪڏهن اهو ڏيوالو ئي بيوس، غيرمنصفاڻو ۽ بياعتماديءَ جو شڪار ٿيندو ته پوءِ سماج جون جڙون لوڏجي پونديون. اسانکي نه رڳو ادارن تي نظر رکڻ جي ضرورت آهي پر انهي سوچ تي به وار ڪرڻو پوندو جيڪا نوجوان نسل کي تعليم مان بيزار ڪري رهي آهي.
اڄ جي شاگرد جو آواز سڀاڻي جو فيصلو بڻجي سگهي ٿو ـــ پر شرط هي آهي ته اسان ان آواز کي دٻايون نه، ٻڌون، سمجهون ۽ عمل ڪريون.