Co to jest strona internetowa?

https://www.facebook.com/1798416690405091/

Kultura języka polskiego UŁ

Strona główna
Polska
Łódź
Kultura języka polskiego UŁ

Miło mi powitać Państwa na stronie poświęconej językowi polskiemu!

Jestem jezykoznawczynią i na co dzień uczę się i innych, jak sprawnie posługiwać się polszczyzną!

28/03/2023

Czy można powiedzieć "Erupcja radości Jana trwała ponad dwie godziny"?

Zgodnie ze znaczeniem ujętym w Słowniku języka polskiego PWN erupcja to:
1. «wydobywanie się na powierzchnię Ziemi produktów wulkanicznych»
2. «gwałtowny przejaw czegoś».

Mogłoby się wydawać, że w tym drugim znaczeniu możemy to słowo używać w dowolnym kontekście, ale tak nie jest. I dobrze ukazuje to podane w pytaniu zdanie, gdzie słowo "erupcja" zostało nadużyte. Lepiej w tym miejscu byłoby powiedzieć/napisać: "wybuch radości" albo nawet "szał radości". Niestety dość często słowo erupcja (niesłusznie) wypiera inne słowa, które odnoszą się do gwałtownego, spontanicznego okazywania różnych emocji.

Agnieszka Wierzbicka

Źródło zdjęcia: Pixabay.com

07/04/2022

Skąd pochodzi przestarzałe słowo odkrytka (' pocztówka').

Wyraz odkrytka (czyli ‘karta pocztowa’, ‘pocztówka’) to zapożyczenie bezpośrednie z języka rosyjskiego открытка. Rzeczownik ten uznaje się za przestarzały już od ponad wieku – z takim kwalifikatorem występuje m.in. w Słowniku języku polskiego J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego z 1904 r. Wtedy właśnie nazwa ta została wyparta przez określenie pocztówka, wymyślone przez Henryka Sienkiewicza na potrzeby konkursu na najlepszą jednowyrazową nazwę dla karty korespondencyjnej ogłoszonego podczas Pierwszej Wystawy Kart Pocztowych w Warszawie w 1900 r. Warto jednak zaznaczyć, że H. Sienkiewicz nie występował w tym konkursie pod swoim imieniem i nazwiskiem, a pod pseudonimem „Maria z B.”. Nazwa wymyślona przez pisarza została wybrana przez jury złożone z członków redakcji wspomnianego już Słownika języka polskiego wraz z innymi propozycjami: liścik, listówka, otwartka, pisanka. Po głosowaniu okazało się, że najwięcej głosów zebrała właśnie pocztówka, wypierając z polszczyzny zapożyczenie odkrytka.

Agnieszka Wierzbicka

Zdjęcie: źródło Pixaba

25/02/2022

Czy można powiedzieć „chcę kupić kaszy mannej”? Czy to poprawnie?

Manna to potrwa znana nam z dzieciństwa, ale także utrwalona w naszej świadomości dzięki pochodzącemu z Biblii frazeologizmowi manna z nieba (cudowne pożywienie zesłane Izraelitom przez Boga podczas ich wędrówki przez pustynię). Warto zaznaczyć, że manna to rzeczownik, a więc jego odmiana powinna być realizowana zgodnie z paradygmatem dla tej właśnie części mowy:
M. kasza manna
D. kaszy manny
C. kaszy mannie
B. kaszę mannę
N. kaszą manną
Ms. kaszy mannie
W. kaszo manno!
Błędna odmiana, np. poproszę pół kilo kaszy mannej wynika prawdopodobnie z analogii do odmiany nazw innych gatunków kaszy i traktowania rzeczownika manna jako przymiotnika (np. poproszę pół kilo kaszy gryczanej).

Zdjęcie: źródło Pixabay

18/02/2022

Dlaczego nazwę miejscową Kórnik zapisujemy przez ó?

Nazwa własna Kórnik nie ma jednoznacznie ustalonej etymologii. Eugeniusz Mośko w swoim artykule O nazwie miejscowej Kórnik zamieszczonym w „Poradniku Językowym” (nr 1 z 1958 roku) wskazał, że może ona pochodzić od formy *Kornik wywodzonej od imienia Korna lub – co bardziej prawdopodobne – że pierwotna forma brzmiała Kurnik i była określeniem osady służebnej, bowiem dawniej kurnik nie określał tylko ‘pomieszczenia, w którym hoduje się kury’, ale pierwotne znaczenie dotyczyło ‘handlarza drobiem’ (a ur przekształciło się w or).

Warto także przywołać legendy dotyczące pisowni. Według pierwszej pisownia została wprowadzona około połowy XIX wieku przez hrabiego Tytusa Działyńskiego, aby odróżnić nazwę miasta od pospolitego kurnika. Druga legenda wskazuje, że oryginalną pisownię wprowadził hrabia Zamoyski, aby utrudnić germanizację i życie zaborcy pruskiemu (informacja za: prof. Tomaszem Jasińskim, dyrektorem Biblioteki Kórnickiej PAN).

Zdjęcie: źródło Wikipedia

08/02/2022

Forma dopełniacza skrótowca NASA

W gazecie spotkałem takie zdanie: Decyzją Nasy program kosmiczny… Przyznam, że forma Nasy mnie zaskoczyła, bo wg mnie nie odmieniamy tej nazwy. Czy mam rację?

Forma dopełniacza skrótowca NASA (pełna nazwa National Aeronautics and Space Administration), zapisywana dwojako: Nasy lub NAS-y może brzmieć i wyglądać dla znacznej części Polaków nietypowo, ale jest poprawna! Skrótowiec ten może być użyty w zdaniu w formie nieodmiennej (co obserwujemy najczęściej), jak i odmiennej (dość rzadko).
Reasumując, w przytoczonym zdaniu "Decyzją Nasy program kosmiczny…" wskazany skrótowiec został zarówno poprawnie odmieniony, jak i zapisany.

Zdjęcie: źródło Pixabay.

02/02/2022

W jaki sposób, nie wprost można o kimś powiedzieć, że jest łysy?

We wskazanej sytuacji warto użyć eufemizmów. Te figury stylistyczne pozwalają w łagodny sposób określić kogoś tak, aby nie poczuł się on urażony. Jeśli nie chcemy użyć słowa 'łysy' możemy powiedzieć, że ktoś: ma wysokie czoło, czesze się na Kojaka lub ma fryzurę na Kojaka, ma ministerskie czoło albo że na jego mądrej głowie włos się nie trzyma.

Agnieszka Wierzbicka

Zdjęcie: źródło pixabay.com

28/01/2022

Obwarzanek czy obarzanek? A może obie formy są poprawne?

Znana wszystkim Polakom nazwa wyrobu z ciasta wytrawnego, uformowanego w wałek i zwiniętego w kółko, to zarówno obwarzanek, jak i obarzanek. Poprawne są obie formy!

Początkowo w polszczyźnie funkcjonowała nazwa obarzanek – pojawiła się ona już dawno, bo na już przełomie XIV i XV wieku. Określenie późniejsze, obwarzanek, powstało od czasownika obwarzać, czyli ‘obgotowywać’, bowiem ten typ pieczywa zanurza się najpierw we wrzątku, a dopiero potem piecze.

Zdjęcie źródło: Portal spożywczy.

19/01/2022

Dlaczego mówimy i piszemy orszak Trzech Króli, a nie orszak Trzech Królów, a w przypadku wyrażenia poczet królów Polski piszemy królów, a nie króli?

Zgodnie ze współczesną normą języka forma dopełniacza liczby mnogiej rzeczownika król powinna mieć końcówkę -ów. Jednak jak zauważa Krystyna Dlugosz-Kurczabowa, w początkowym etapie rozwoju polszczyzny utrzymywała się oboczność dwóch form gramatycznych: króli oraz królew > królów, spośród których pierwsza zachowana została wyłącznie w niektórych połączeniach sfrazeologizowanych, np. w połączeniu Święto Trzech Króli. Orszak Trzech Króli pod względem znaczeniowym i formalnym wyraźnie do tej nazwy nawiązuje. W wyrażeniu poczet królów pojawia się regularna (typowa dla omawiającego rzeczownika) końcówka -ów.

Z przyjemnością informujemy o publikacji „RegUŁy językowe w praktyce. Wybór pytań i odpowiedzi z internetowej Poradni Językowej UŁ” wydanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Książka zawiera obszerny wybór pytań i odpowiedzi opublikowanych w internetowej Poradni Językowej Uniwersytetu Łódzkiego w latach 2014–2021.

Zachęcamy do przyjrzenia się pozycji.
https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/reguly-jezykowe-w-praktyce/

18/01/2022

Jak powinno się nazywać czarne jagody rosnące w lesie? Borówki czy jagody?

Borówka czarna (łacińska nazwa Vaccinium myrtillus L.) jest rośliną występującą pospolicie na terenie całej Polski. Podobnie jak w przypadku borówki brusznicy mamy w jej wypadku do czynienia ze znacznym zróżnicowaniem nazw: jagoda, czarna (modra, ciemna, sina, jasna, leśna) jagoda, jagodzina, czernica, czernina czy borówka. W znacznej części regionów (Wielkopolska, Mazury, Mazowsze) pojawia się określenie czarna jagoda, w centralnej Polsce, w pn. Małopolsce, na Górnym Śląsku, na Pomorzu określenie jagoda, w płd. Małopolsce borówka, a na wschodnim pograniczu czernica, czernina.
Warto podkreślić, że zarówno borówka, jak i jagoda, to powszechnie uznane regionalizmy – aprobowane przez ogólnopolską normę. Aby uniknąć nieporozumień warto używać formy typowej dla danego regionu.

A jak Państwo nazywacie te owoce - zachęcam do podawania nazw i terenu, z którego pochodzicie!

Agnieszka Wierzbicka

Zdjęcie: źródło pixabay.com

14/04/2021

Urządź dom z... Ikea czy Ikeą?

Oglądając reklamy telewizyjne, możemy spotkać materiały, w których prezentuje się nam piękne salony, łazienki, niezwykle przestrzenne kuchnie, a potem zachęca się - jak to w reklamie - byśmy sami sobie taki wyjątkowy dom urządzili. W reklamie pewnej znanej szwedzkiej firmy meblowej usłyszymy: "Urządź swój dom z Ikea". Dlatego też później stoimy w korku do Ikea, myślimy o Ikea i kierujemy się ku Ikea. Zdawać więc by się mogło, że wyraz ten jest nieodmienny- nic bardziej mylnego!

Rzeczowniki własne określające nazwy sklepów, sieci handlowych podlegają deklinacji podobnie jak inne rzeczowniki. I stąd mówić powinniśmy, że dom urządziliśmy z Ikeą, jedziemy do Ikei po meble, a jedzenie kupujemy w Carrefourze, książki zaś w Empiku. Tak samo postąpić powinniśmy z każdą inną nazwą sklepu, która pojawia się nam w zdaniu. Wyjątkiem jest jednak popularna sieć sklepów Auchan- tej nazwy nie odmieniamy, wszak brzmiałoby to zabawnie i nienaturalnie ze względu na zawiłości francuskiej fonetyki połączonej z polską fleksją 🙂

Bartłomiej Rosiak

Fot. Pixabay.com

05/04/2021

(Między) Bogiem a prawdą?

W codziennej komunikacji używamy często fraz, które mają potwierdzić słuszność naszych słów. Niejednokrotnie usłyszeć można, jak rozmówca poprzedza swoje wieści słowami: wiesz, prawdę mówiąc, tak szczerze mówiąc, ale niekiedy i: wiesz, między Bogiem a prawdą, to…. I oto powstaje problem.

Okazuje się, że problematyczny jest tam przyimek między. Spojrzeć warto, w jakich połączeniach on występuje – między czymś a czymś, czyli między jednym i drugim, najczęściej zupełnie przeciwnym. Wracając teraz do omawianego zwrotu – czy jest różnica między istotą Boga a prawdą? Zapewne według naszego rozmówcy – nie. Inaczej nie powoływałby się na samego Niego, by potwierdzić prawdziwość swoich słów. Dlatego tak Bogiem a prawdą warto pominąć przyimek między, by nasze słowa miały sens😊
Bartłomiej Rosiak

Fot. źródło Pixabay.com

02/02/2021

„Daj, ać ja pobruczę, a ty poczywaj”.

Tak brzmi pierwsze zapisane polskie zdanie. Znaleziono je w łacińskojęzycznych Księgach Henrykowskich niemieckiego autora.
Podobno wypowiedział te słowa pochodzący z Dolnego Śląska Boguchwał, który swoją popularność zawdzięcza żonie, której lubił pomagać w “bruczeniu” zboża. Boguchwał był z tego znany w całym Henrykowie, stąd podobno nadano najpierw przydomek jemu, później jego dzieciom a na końcu nawet miejscowości, która zmieniła nazwę na Brukalice.

To pierwsze zapisane zdanie w tłumaczeniu na współczesny język polski brzmi: „Pozwól, abym ja mełł, a ty odpocznij” lub inaczej: „Kochanie, pozwól, żebym to ja pozmywał, a ty odpocznij”.

02/02/2021

Chłopcy czy chłopacy? Druga możliwość wydaje się dziwna, prawda? 🙂 Musimy Was mile zaskoczyć, jest poprawna! Według Mirosława Bańki „Liczba mnoga od chłopak brzmi chłopaki albo chłopacy. Ta druga forma jest tak rzadka, że wielu osobom wydaje się niepoprawna. Słowniki jednak nie mają do niej zastrzeżeń. Zauważmy, że pierwszej formy używa się w kontekstach niemęskoosobowych (Te głupie chłopaki mnie przezywały), drugiej zaś w męskoosobowych (Ci głupi chłopacy mnie przezywali). Obie formy są więc potrzebne”. Czasami sami stwarzamy sobie bariery przed niektórymi wyrazami, a chyba nie są takie straszne. Leksem „chłopacy” został ośmieszony w kreskówce dla dorosłych pt. „Władcy móch”, może wpływ tej przeciętnej produkcji wywarł na nas taki wpływ? 😉

02/02/2021

Założyć, ubrać czy włożyć sweter?
Konstrukcje typu: „założyć sweter” są błędne. Jest to małopolski regionalizm, powstały pod wpływem języka niemieckiego.
Zatem nie powinniśmy używać takich zwrotów jak: „założyć płaszcz”, „założyć sukienkę”, „ubrać sweter”, „ubrać buty”.
W polszczyźnie ogólnej należy używać zwrotów: „włożyć sweter” lub „ubrać się w sweter”.

27/01/2021

Często słyszymy (albo nawet sami wygłaszamy) frazę „To nie koniec, to początek czegoś nowego”. Jest dla nas oczywiste, że dwa występujące w niej rzeczowniki to antonimy, a kiedy przeanalizowalibyśmy_łybyśmy ich budowę, prawdopodobnie również nie dostrzeglibyśmy_łybyśmy między nimi zbyt wielu podobieństw. Mogłoby się wydawać, że te słowa nie mają ze sobą niemalże nic wspólnego.

Nic bardziej mylnego!

Jeśli spojrzymy wstecz i zajrzymy do języka prasłowiańskiego, od którego pochodzi m. in. polszczyzna, odkryjemy, że praforma wyrazu „początek” to „po-KEN-tЪkЪ”, a „koniec” – „KON-ьkь”. Wyróżnione cząstki to dwie odmiany tego samego rdzenia, którego dziś już nie dostrzegamy, jako że został ukryty przez zachodzące na przestrzeni wielu lat procesy językowe.

Warto jednak pamiętać o pochodzeniu tych słów, a także o tym, że już nasi dawni przodkowie rozumieli, że początek wcale się od końca nie różni. 😉

26/01/2021

Częsty błąd, popełniany przez Polaków, to zwrot określający przedmiot, który uległ obniżce cenowej w sklepie.

Mianowicie: zamiast powiedzieć poprawnie, że coś „kosztuje mniej" (sporo albo mało), mówimy błędne określenie: „kosztuje taniej".

Warto zaznaczyć, że „tanio" możemy coś, co najwyżej, kupić.

26/01/2021

Przekonujący, przekonywający, a może przekonywujący? 🧐
👉Tylko formy przekonujący i przekonywający są poprawne. Forma przekonujący jest znacznie powszechniejsza od formy przekonywający, która jest uważana za formę książkową i już raczej archaiczną.
Skąd zatem wyraz przekonywujący? 🤔
Nie powstał on w oparciu o żadne zasady, tylko w wyniku skrzyżowania dwóch poprawnych form, czyli przekonujący i przekonywający.

25/01/2021

O co chodzi z tym stwierdzeniem "na dzień dzisiejszy"?
Już spieszymy z wyjaśnieniem!

Otóż w języku urzędowym często spotykane jest stwierdzenie "według stanu na dzień dzisiejszy", które jest jak najbardziej poprawne, jednak (!) osoby, które swoją mową pragną wyrazić pewną wyższość często używają skróconej wersji tego wyrażenia, mianowicie "na dzień dzisiejszy", które jest niepoprawne! W polszczyźnie ogólnej stosowane powinno być "na dzisiaj".

Podobnie jest z wyrażeniem "na tę chwilę", które pochodzi od urzędowego: "według stanu na chwilę obecną". Polecamy użycie słowa "aktualnie".

źródło: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/na-te-chwile-na-dzien-dzisiejszy;7444.html

Adres

Łódź

Strona Internetowa

facebook.com

Ostrzeżenia

Bądź na bieżąco i daj nam wysłać e-mail, gdy Kultura języka polskiego UŁ umieści wiadomości i promocje. Twój adres e-mail nie zostanie wykorzystany do żadnego innego celu i możesz zrezygnować z subskrypcji w dowolnym momencie.

Skontaktuj Się Z Firmę

Wyślij wiadomość do Kultura języka polskiego UŁ:

Skróty

Udostępnij

Kategoria

Twórca cyfrowy

Zakład Współczesnego Języka Polskiego UŁ

Internetowa poradnia językowa stworzona przez pracowników Zakładu Współczesnego Języka Polskiego UŁ istnieje od stycznia 2014 r.

Poradnia powstała z myślą o wszystkich tych, którzy szukają rzetelnych i wiarygodnych odpowiedzi na pytania dotyczące poprawności językowej. Zamieszczane przez zespół redakcyjny opinie opierają są na informacjach zawartych w wydawnictwach poprawnościowych poświęconych kulturze języka polskiego oraz w słownikach, ale uwzględniamy także powszechny zwyczaj językowy kulturalnych użytkowników polszczyzny.

Tomasz Budzinski Super -Tv Sat +
Koszalinska, Brzezie