16/11/2025
Rządz – najstarsze i najmłodsze osiedle w Grudziądzu
Według badań archeologicznych osada Rządz (najstarsza, średniowieczna nazwa to Rondsen, ale w dokumentach pojawiają się także nazwy: Rens, Rensche, Reneshe, Rensee, Rensen) powstała w schyłkowej części epoki brązu i wczesnego okresu epoki żelaza, czyli 2500-3000 lat temu. Rozkwit Rządza nastąpił w czasach wpływów rzymskich, tj. 150 do 450 roku n.e. Z tego okresu, w trakcie badań, archeolodzy odnaleźli tu 890 grobów, a w nich niemal 2 tysiące przedmiotów zabytkowych, w tym okucia, groty, tarcze, miecze i inne. Stąd przypuszczenia, że istniał tu ośrodek metalurgii i kowalstwa dla terenów obecnej ziemi chełmińskiej. Sądzić można, że nazwy pobliskich osad: Ruda, Rudnik – pochodzą od wydobywanej tu rudy darniowej żelaza. Kuźnia działała tu aż do XVII wieku.
Historycznym wydarzeniem w dziejach Rządza była bitwa stoczona 15 czerwca 1243 roku między księciem pomorskim Świętopełkiem i Prusami a Krzyżakami. Poległo w niej około 400 rycerzy zakonnych.
W XIV wieku Rządz był folwarkiem zakonnym. Inwentarz zakonny z 1438 roku podaje, że folwark Rządz specjalizował się w tym czasie w produkcji miodu. W „Inwentarzu Starostwa Grudziądzkiego” z 1603 r. bardzo szczegółowo opisano rządzki folwark. Posiadał on stodoły, obory, ogrody warzywne opasane płotem wierzbowym. Zabudowania były w dobrym stanie.
W 1736 r. Rządz przestał być majątkiem zamkowym, a pierwszymi dzierżawcami byli karczmarze z Mniszka - Chrystian i Anna Blombeck. W połowie XVIII wieku Blombeck otrzymał kontrakt dziedziczny, z prawem warzenia piwa i pędzenia wódki na potrzeby karczmy.
W 1802 r. dobra Rządza przeszły w posiadanie rodziny Hooffów. Hooffowie znacznie rozbudowali folwark m.in. o murowane budynki gospodarskie oraz przebudowali dwór. W 1807 r., w czasie oblężenia Grudziądza przez wojska napoleońskie, folwark Rządz spełniał rolę lazaretu, kierowanego przez dr. Peternicka.
W 1914 roku, w ramach rozbudowy mobilizacyjnej twierdzy, wokół Grudziądza rozpoczęto budowę schronów piechoty (Infanterieraum, w skrócie IR) w układzie pierścienia wokół mostu na Wiśle. Na Rządzu zbudowano 3 takie schrony: IR 1, IR 2 oraz IR 3.
Osiedle mieszkaniowe na Rządzu rozpoczęto budować w 1984 roku, kiedy powstał pierwszy blok Spółdzielni Mieszkaniowej w Grudziądzu przy ul. Gąsiorowskiego 2 (oddanie do użytku 17 października 1984 roku). Ostatnie bloki na tzw. „Starym” Rządzu zbudowano w 1987 roku i były to wieżowce przy ul. Sobieskiego 54 i 52 (oddane do użytku odpowiednio 14 maja i 10 lipca 1987 roku).
W 1991 roku rozpoczęła się zabudowa „Nowego” Rządza, czyli po wschodniej stronie ulicy Konstytucji 3 Maja. Jego zabudowa trwa do dziś – swoje bloku buduje tu GTBS, Solgrud, KZN oraz JPD.
W roku 2010 na południe od „Starego” Rządza rozpoczęła się budowa osiedla Dębowe Wzgórze, bezpośrednio sąsiadującego z zabudowaniami dawnego folwarku Rządz. Powstało tu osiedle domków w zabudowie szeregowej, powstało także 11 apartamentowców. Swoje inwestycje realizuje tu Heutink oraz Nowy Dom.
Rządz to aktualnie najbardziej rozwijające się mieszkaniowo osiedle w Grudziądzu. A Wam jak się tam mieszka?
