Centralny Przystanek Historia IPN

27/07/2025

„Archiwum Pełne Pamięci. Ocalone historie”

📜Poznaj poruszającą opowieść o losach rodziny Abramow-Newerly – świadectwo odwagi, cierpienia i przetrwania w czasach największej próby.

🕊️W najnowszym odcinku cyklu „Archiwum Pełne Pamięci” odkrywamy historię, która – choć zapomniana przez lata – dziś wraca, by przypomnieć o sile pamięci i znaczeniu rodzinnych opowieści.

Gośćmi odcinka są:
🎤Jarosław Abramow-Newerly – pisarz, dramaturg, kompozytor,
🎤s. Magdalena Abramow-Newerly – córka Jarosława Abramow-Newerlego,
🎤dr Karolina Felberg-Pawłowska – historyk literatury, krytyk literacki i teatralny,
🎤Marzena Kruk – dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

🗣️Gospodarzem cyklu jest red. Agnieszka Oszczyk.

Cykl realizowany wraz z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej🤝

Ojciec i syn, dwa pokolenia – jedna pasja i miłość do Polski.W najnowszym odcinku "Archiwum Pełne Pamięci. Ocalone historie" poznajcie niezwykłe losy rodziny...

26/07/2025

1985 rok. Manhattan.
🌆W samym sercu Nowego Jorku dochodzi do tajemniczego spotkania generała Wojciecha Jaruzelskiego z Davidem Rockefellerem.

Po wprowadzeniu przez prezydenta Ronalda Reagana sankcji na PRL sytuacja I sekretarza KC PZPR była dramatyczna. Polska pogrążała się w kryzysie, a społeczne napięcia rosły.
Jaruzelski wyruszył do USA, by ratować siebie, swój obóz władzy i… negocjować zniesienie sankcji.

👉 Co ustalono podczas tej rozmowy?
👉 Czy spotkanie z Rockefellerem wpłynęło na późniejszą transformację ustrojową?
👉 Kiedy naprawdę rozpoczął się proces upadku komunizmu?

🎤Na te pytania odpowiada dr Tomasz Kozłowski (Biuro Badań Historycznych IPN) w rozmowie z red. Rafałem Dudkiewiczem.

Zobacz rozmowę na :

W 1985 roku na nowojorskim Manhattanie doszło do tajemniczego spotkania generała Wojciecha Jaruzelskiego z Davidem Rockefellerem. I sekretarz KC PZPR, po wpr...

26/07/2025

🎖 Po rozwiązaniu Armii Krajowej w styczniu 1945 r., ppor. Stanisław Karliński ps. „Burza”, podobnie jak wielu jego towarzyszy broni, nie mógł po prostu wrócić do normalnego życia. Odmówił podpisania narzuconego przez nowe władze oświadczenia, wzywającego żołnierzy AK do ujawnienia się. Zmuszony do ukrywania się, stworzył własny oddział – Oddział Samoobrony AK i Narodu.

🕵️‍♂️ Bezpieka rozpoczęła polowanie na „Burzę”. W maju 1945 r. spalono jego rodzinny dom, a najbliższych – w tym żonę i dwoje małych dzieci – osadzono w obozie dla volksdeutschów pod Piotrkowem. W odpowiedzi „Burza” przeprowadził akcję uwolnienia rodziny. To jednak zaostrzyło represje – zakończone krwawą bitwą pod Majkowicami 8 lipca 1945 r.

📺 Zobacz materiał na kanale :

Cykl filmowy „WYZ(NIE)WOLENIE ‘45” to cykl filmów edukacyjnych zabierający nas w podróż do roku 1945 – momentu zakończenia II wojny światowej, najkrwawszego ...

25/07/2025

🎥 Już w najbliższą niedzielę o 18:00 zapraszamy na nowy odcinek cyklu
„Archiwum Pełne Pamięci. Ocalone historie”!

Poznajcie niezwykłe losy rodziny Abramow-Newerly – dwóch pokoleń twórców, których życie i działalność to ważna część polskiego dziedzictwa.
📚 Wojna, okupacja, represje – mimo wszystko nie stracili ducha wolności.

📺 Gdzie? Na kanale w serwisie YouTube
🗓 Kiedy? Niedziela, 28 lipca, godz. 18:00
Nie przegap tej poruszającej opowieści o pamięci, tożsamości i sile rodzinnych wartości! 🇵🇱

Cykl realizowany z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej 🤝

25/07/2025

🎰Nasi sojusznicy

👉25 lipca to okazja do wspomnienia polskich relacji sojuszniczych z Francją i Wielką Brytanią. Tego dnia w roku 1920 przybyła do Warszawy Misja Międzysojusznicza do Polski (ang. Interallied Mission to Poland, fr. Mission interalliée en Pologne) – brytyjsko-francuska misja dyplomatyczna, wspierająca odrodzony kraj w walce z bolszewikami. Choć jej udział, jeśli chodzi o planowanie wojenne był symboliczny, stanowiła znak wsparcia państw zachodnich dla niepodległości Polski. Jej przewodniczący Edgar Vincent D’Abernon, opisał doświadczenia z pobytu w Polsce książce „Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata – pod Warszawą 1920”.

👉Także 25 lipca, w roku 1939, w Pyrach (obecnie część warszawskiego Ursynowa) w siedzibie Referatu Niemieckiego Biura Szyfrów nastąpiło spotkanie polskich oficerów (ppłk Gwido Langer i mjr Maksymilian Ciężki) i kryptologów z przedstawicielami wywiadów francuskigo (Gustave Bertrand i Henri Braquenié) i brytyjskiego (Alastair Dennison, Dilly Knox i Humphrey Sandwith), podczas którego strona polska, wypełniając zobowiązania sojusznicze, przekazała rezultaty prac nad złamaniem szyfru Enigmy. Informacje te w znacznym stopniu przyczyniły się do stworzenia praktycznego sposobu dekodowania Enigmy w roku 1940.

25/07/2025

Co sprawiło, że Wojciech Jaruzelski przyciągnął uwagę Amerykanów❓

Dlaczego osoba odpowiedzialna za wprowadzenie stanu wojennego interesowała świat po drugiej stronie żelaznej kurtyny❓

Czy generał Jaruzelski był wyłącznie narzędziem w rękach wielkich mocarstw, czy może pełnił ważniejszą rolę w tej globalnej grze❓

🎙 Gościem programu „Historia toczy się dziś” jest prof. Patryk Pleskot – naczelnik Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego. 🎙 Rozmowę prowadzi red. Krzysztof Świątek.

📲Zobacz odcinek na kanale :

📆 Dlaczego Amerykanie mieli oko na Wojciecha Jaruzelskiego? Jak to możliwe, że człowiek odpowiedzialny za stan wojenny wzbudzał zainteresowanie po drugiej s...

24/07/2025

📆 Święto policji

👉 Polskie służby mundurowe obchodzą swoje święto 24 lipca, na wspomnienie ustawy z dnia 24 lipca 1919 roku o utworzeniu Policji Państwowej, organizacji powstałej z połączenia wcześniej istniejących formacji porządkowych, w tym Milicji Ludowej i Policji Komunalnej. Jej pierwszym komendantem głównym był Jan Jur-Gorzechowski.

👉 Policja Państwowa pilnowała porządku przez cały okres trwania II Rzeczpospolitej. W czasie okupacji sowieckiej policjanci z Policji Państwowej stali się jedną z największych grup ofiar zbrodni katyńskiej. Pod okupacją niemiecką, część przedwojennych policjantów została zmuszona do służby w tak zwanej granatowej policji, która jednak w dużej części pracowała dla polskiego podziemia.

👉 Władze komunistyczne 7 października 1944 roku świadomie odcięły się od pamięci po służbach państwa demokratycznego, przyjmując nazwę „milicja” (bez bezpośredniego odwołania do Milicji Ludowej z roku 1918). Do nazwy „policja” i kontynuacji tradycji sprzed wojny służby powróciły dopiero w wolnej Polsce, 6 kwietnia 1990.

24/07/2025

📜 Z rozkazu Naczelnego Wodza i Premiera RP na uchodźstwie – Władysława Sikorskiego – 2 Korpus Polski został powołany 21 lipca 1943 roku. Na Skwerze Żołnierzy Tułaczy w Warszawie jest Pomnik Walki o Monte Cassino.
🎖 Żołnierze Andersa, cudem wyrwani z sowieckich łagrów, stanowili trzon Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Bohaterska walka i zwycięstwo pod Monte Cassino nie wystarczyły, aby uchronić ich przed losem tułaczy i wygnańców.
Większość z nich – około 80 tysięcy – nie wróciła do Polski. Przez dekady oczerniani przez propagandę PRL, pozbawieni obywatelstwa i zapomniani, byli świadkami sowieckich zbrodni z lat 1939–1941.
🕯️ Ich historia zasługuje na pamięć.
🧐Zobacz materiał 👇
https://youtube.com/shorts/EGOfG-jSDmw?si=c1Aj2HkNH7Q7jqbE

21 lipca roku 1943 na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza i premiera RP, generała broni Władysława Sikorskiego powstał 2 Korpus Polski, związek taktyczny Pols...

23/07/2025

📆 Cienie Polrewkomu

👉 23 lipca 1920 r. w Smoleńsku bolszewicy utworzyli Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (TKRP), czyli Polrewkom, zalążek komunistycznego rządu, na wypadek zwycięstwa sił rewolucyjnych nad odrodzonym państwem.

👉 Fakt utworzenia go poza granicami przedrozbiorowymi wskazuje na brak wiary Lenina w legitymację tego ciała politycznego, albo i sukcesu projektu czerwonej Polski jako takiej.

👉 O przegranym projekcie politycznym, jakim był TKRP zapomnieli nawet komuniści, i nic dziwnego. Większość członków Polrewkomu stała się ofiarami sowieckiej Wielkiej Czystki w latach trzydziestych (Jakub Hanecki, Edward Próchniak, Józef Unszlicht i Bernard Zaks) lub skończyli życie w zapomnieniu.

👉 W epoce PRLu tylko dwaj członkowie komitetu, którzy zmarli w latach dwudziestych (to znaczy: byli „czyści ideologicznie”), pozostali w propagandowej pamięci. Feliks Dzierżyński straszył warszawiaków z pomnika na Placu Bankowym, ówcześnie Placu Dzierżyńskiego. Julian Marchlewski także posiadał swój pomnik w stolicy oraz w Łodzi, a także jego imieniem nazwano ulicę, dziś aleję Jana Pawła II.

23/07/2025

💛🌻

23/07/2025

Okno Żeromskiego 🪟

🏰 19 lipca 1974 roku zakończył się pierwszy etap odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Zamek, zniszczony niemal do fundamentów podczas II wojny światowej, przez długie lata pozostawał w ruinie.

🏚️Jedynym śladem dawnej świetności było tzw. „okno Żeromskiego” — fragment ściany z oknem apartamentu, w którym w latach 20. mieszkał słynny polski pisarz.✍️

Odbudowa rozpoczęta w 1971 roku trwała wiele lat. W czasach PRL, zwłaszcza pod rządami Edwarda Gierka, wokół tego wydarzenia kreowano wielkie polityczne widowisko, 🎭które miało pokazać „łaskawość” władz wobec historii Polski.

🙌Prawda jest jednak taka, że Zamek powstał dzięki ofiarności zwykłych ludzi — najpierw warszawiaków, potem Polaków z całego kraju, a ostatecznie także Polonii na całym świecie, która wspierała prace finansowo. To dzięki nim możemy dziś podziwiać tę ważną część naszej historii.

19 lipca 1974 roku zakończył się pierwszy etap odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.Zamek został zniszczony do fundamentów podczas II wojny światowej. Prz...

22/07/2025

📅 E. Wedel czy 22 lipca?

🍫 Rodzina Wedlów, od czasu przybycia do Warszawy Karola Ernesta Wedla w 1845 roku, tworzyła słodkie przysmaki, znane w stolicy, w całej Polsce, a także w innych krajach. Kolejne zakłady produkcji czekolady nosiły nazwę E. Wedel, na cześć Emila (syna Karola Ernesta), architekta słodkiej potęgi. To wszystko zmieniło się po przejęciu przez komunistów władzy w Polsce i nacjonalizacji warszawskich zakładów na Kamionku.

🍫 Jan Wedel (1874-1960) wrócił do państwowej już fabryki jesienią 1945 roku, jako doradca ds. organizacyjnych. Został jednak szybko zmuszony do rezygnacji z pracy. W roku 1949 zakłady zmieniły nazwę na „22 lipca”, jako propagandowe wspomnienie Manifestu PKWN. Pod tą nazwą były rozprowadzane produkty w kraju, jednak za granicą, gdzie za czekolady rząd PRLu otrzymywał dewizy, nie był chętny, aby zmieniać przedwojenną nazwę i odcinać się od „burżuazyjnej” jakości. „Na eksport: E.Wedel. Na rynek wewnętrzny: Z.P.C. 22 lipca” - komunistyczna ideologia po raz kolejny zeszła na dalszy plan wobec wymogów rynku.