Studia Philosophiae Christianae

Strona główna
Polska
Warsaw
Studia Philosophiae Christianae

Czasopismo filozoficzne redagowane w Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie Studia Philosophiae Christianae ukazuje się nieprzerwanie od 1965 roku.

Jest czasopismem filozoficznym redagowanym przez Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej, a od 2000 roku - przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Publikuje oryginalne artykuły z zakresu filozofii, a także recenzje książek i sprawozdania z wydarzeń o tematyce filozoficznej. Artykuły publikowane są głównie w języku polskim i angiels

kim, a sporadycznie – także w innych językach kongresowych. W SPCh publikowane są oryginalne artykuły z zakresu wszystkich subdyscyplin filozofii, a także recenzje książek i sprawozdania z wydarzeń naukowych o tematyce filozoficznej oraz wspomnienia biograficzno-naukowe osób należących do środowiska filozoficznego. Spektrum odniesień tematycznych może także sięgać do innych nauk, zwłaszcza nauk humanistycznych i społecznych. Specyfiką SPCh jest publikowanie artykułów z zakresu filozofii klasycznej, a w szczególności jej kontynuacji w ramach szeroko rozumianej filozofii chrześcijańskiej, mieszczących się w kręgu zagadnień filozofii teoretycznej oraz praktycznej. Ta specyfika wynika z historii czasopisma, a także z charakteru światopoglądowego ośrodka naukowego, w którym jest ono wydawane. Stąd pochodzi nazwa czasopisma, która jest uwarunkowana głównie historycznie, ale ma oddawać także jego specyfikę, choć nie oznacza to zamknięcia się na inne nurty myśli filozoficznej. Czasopismo znajduje się na liście czasopism punktowanych MEiN (70 pkt.) Artykuły publikowane w SPCh są oparte na standardzie Libre Open Access oraz objęte warunkami licencji Creative Commons CC BY-ND 4.0. Więcej: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/about

22/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [33]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Patrick Madigan: "Expressive Individualism, the Cult of the Artist as Genius, and Milton’s Lucifer" [Studia Philosophiae Christianae 51(2015)2, s. 173-185].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/2015-tom-51-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r2015-t51-n2-s173-185.pdf

Patrick Madigan (ur. 1945) to amerykański filozof, związany Heythrop College w Londynie, gdzie wykładał filozofię i pełnił funkcję redaktora czasopisma „Heythrop Journal”. Jest historykiem idei. Opublikował m.in. "Completion of the Project of the West and its Romantic Sequel. Essays in the History of Western Culture" (The University of Chicago Press, 2005).
W przypominanym artykule autor zaczyna od tego, co amerykański socjolog Robert Bellah i kanadyjski filozof Charles Taylor nazywają „indywidualizmem ekspresyjnym” i co przedstawiają jako domyślny styl życia naszych czasów, zwłaszcza na Zachodzie. Podaje kilka przykładów, a następnie zadaje pytanie o pochodzenie tego stylu życia. Najpierw sięga do kultu artysty czczonego jako „geniusz”, który rozkwitł w XIX wieku; kult ten został zdemokratyzowany i upowszechniony w naszych czasach. Następnie sięga jeszcze dalej do opisu Lucyfera przedstawionego przez Johna Miltona w jego poemacie „Raj utracony”; w zmienionym przez Miltona obrazie Lucyfer odrzuca nie tylko Jezusa jako najwyższą istotę, ale także Ojca jako ojca. Oświadcza: „Nie znam nikogo przed sobą: jestem samozrodzony”. Autor zauważa, że jeśli przyjmujemy „ekspresyjny indywidualizm” jako etykę naszych czasów, tym samym niejawnie uznajemy Lucyfera Miltona za archetyp ludzkiego spełnienia. Sugeruje, że może to być model szkodliwy. „W zakresie, w jakim przyjmujemy 'ekspresyjny indywidualizm' jako domyślny styl życia naszych czasów, niejawnie uznajemy Lucyfera Miltona za archetyp ludzkiego spełnienia lub samorealizacji, co jednak uważam za model toksyczny. Nie tylko przekształca to wcześniej heretyckie zachowanie w obecnie tolerowaną formę postępowania, ale także ujawnia i ogłasza je jako niebędący już tajemnicą ideał rozwoju człowieka. W odwróceniu tradycyjnego zestawu podstawowych symboli Zachodu to, co wcześniej było najgłębszym i najbardziej obraźliwym bluźnierstwem, zostaje ustanowione i określone jako ortodoksja. W sprytnym i dobrze zamaskowanym ataku terrorystycznym na świątynię religijną nie tylko dokonano zdumiewającego profanowania, ale także udało się subtelnie zasugerować, że jest to nowa wiara społeczności” (s. 185).

19/09/2025

Z cyklu "60 lat minęło..." [11]

NUMERY TEMATYCZNE SPCh

Niektóre numery SPCh zawierają zbiory tekstów tematycznie ściśle ze sobą powiązanych. Są one efektem konferencji zorganizowanych na WFCh UKSW i w innych ośrodkach filozoficznych w Polsce, a także wynikiem współpracy z grupami badaczy, zajmujących się określoną tematyką. Przykładem są numery 1 i 2 z 2018 roku, zatytułowane Filozofia normatywności, w których znalazły się artykuły skoncentrowane na różnych aspektach tytułowej tematyki (doczekały się one recenzji opublikowanej w czasopiśmie "Avant" w 2019 roku). Z kolei przykładem numeru, zawierającego teksty pochodzące z wystąpień konferencyjnych, jest numer 3 z roku 2017, w którym opublikowano artykuły uczestników międzynarodowej konferencji zorganizowanej w październiku 2015 roku na UKSW dla upamiętnienia 600. rocznicy wystąpienia Pawła Włodkowica na Soborze Powszechnym w Konstancji. Dotyczą one problematyki łączącej się z teorią wojny sprawiedliwej. W związku z tym niektóre numery czasopisma były współredagowane przez osoby zaproszone przez redakcję w związku z tematyką danego numeru. Miało to miejsce najczęściej w związku z tekstami pokonferencyjnymi lub w ramach współpracy naukowej z innym ośrodkiem filozoficznym. Redaktorzy zaproszeni przez redakcję SPCh w kolejności tomów: Paweł Mazanka, Dariusz Piętka, Sylwia Zawadzka (1/2011, 2/2011); Adam Świeżyński, Kordula Świętorzecka (4/2011); Ryszard Moń (4/2012); Andrzej Wierciński (4/2013, 1/2014); Andrzej Kobyliński, Ryszard Moń (3/2014); Adam Cebula, Ryszard Moń (2/2015, 3/2015); Adam Cebula, Magdalena Płotka (3/2017); Michał Piekarski (1/2018, 2/2018); Piotr Leśniak (3/2018, 4/2018, 2/2020); Michał Adamczyk, Kordula Świętorzecka (2/2019).

Wśród wydanych numerów SPCh znajdują się także te, które poświęcono w całości lub w części wybitnym postaciom polskiego środowiska filozoficznego. Zawierają one prezentację i omówienie ich dorobku naukowego oraz zbiory tekstów, nawiązujących tematycznie do ich działalności naukowej. Okazją do ich publikacji były jubileusze pracy naukowej lub okrągłe rocznice urodzin albo śmierci wspomnianych filozofów. Należą do nich: Tadeusz Ślipko (1 i 2/1989, 1/2004); Kazimierz Kłósak (2/1992); Mieczysław Lubański (2/1994, 2/2004); Szczepan W. Ślaga (1/1996); Mieczysław Gogacz (2/1996, 2/2006); Edmund Morawiec (2/2002, 1 i 2/2011), Andrzej Półtawski (2/2003), Grzegorz Bugajak (4/2020).

18/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [32]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Witold Marciszewski: "On advancing frontiers of science: a pragmatist approach" [Studia Philosophiae Christianae 47 (2011)4, s. 51-71].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/2011-tom-47-numer-4/studia_philosophiae_christianae-r2011-t47-n4-s51-71.pdf

Witold Marciszewski (ur. 1930) – filozof zajmujący się logiką, związany z Uniwersytetem w Białymstoku. Jego obszar badań stanowi także filozofia języka, filozofia nauki i retoryka. Przypomniany artykuł został opublikowany w związku z wystąpieniem na międzynarodowej konferencji pt. "Science versus Utopia. Limits of Scientific Cognition", która odbyła się w Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie w dniach 23-24 listopada 2011 roku.
W ramach ujęcia pragmatycznego autor bierze pod uwagę dwie charakterystyczne cechy wiedzy, przy czym obydwie mają ogromną możliwość wzrostu: zasięg nauki, której granice mogą się przesuwać w nieskończoność i stanowczość jej sądów, która wzrasta razem z umocnieniem granic osiągniętych. Według autor do istoty podejścia pragmatycznego należy traktowanie epistemicznej konieczności jako stopniowalnego atrybutu sądów. W zgodzie z potocznym użyciem „konieczny” jest przymiotnikiem stopniowalnym, wobec tego że ma formę względną (porównawczą). Stopień epistemicznej konieczności twierdzenia naukowego zależy od tego, jak bardzo jest ono niezbędne w ramach danego zakresu wiedzy (metafora Quine’a). Tym większą szkodą dla wiedzy byłoby porzucenie takiego punktu widzenia im wyższa jest owa epistemiczna konieczność. Na szczycie tego rodzaju hierarchii są prawa logiki i arytmetyki. Do fizycznych praw na wysokim poziomie (epistemicznej konieczności) zaliczylibyśmy prawo grawitacji, w związku zarówno z jego uniwersalnością, tj. kolosalnym
zakresem możliwych aplikacji (przesuwanie granic) jak i faktem, iż jest ono empirycznie potwierdzone przez niezliczone przypadki (zcalenie granic). „Naukowcy rezygnują z pewnych intuicji, nawet tych popartych wielowiekowymi doświadczeniami, jeśli są one sprzeczne z teorią mającą szerokie zastosowanie teoretyczne i technologiczne. Strategia pragmatyczna nie wymaga obrony za pomocą argumentów filozoficznych, ponieważ nauki empiryczne w swojej praktyce spontanicznie stosują taką strategię w naturalny i spontaniczny sposób” (s. 69).

Spis treści:
1. Frontiers versus limits. 2. Some samples o f limiting principles. 3. Newton’s gravitation as a “good cat” to advance frontiers of science. 4. Epistemic necessity as a high degree o f indispensability. 5. The inferential and computational power of higher-order logics. 6. Pragmatic insights (“this should work”) beyond common intuitions. 7. Conclusions.

06/09/2025

Z najnowszego numeru SPCh... (1/2025):

Marek Maciejczak: "Konstytucja osoby według Edmunda Husserla"

Link do tekstu: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/15686

W artykule przedstawiono fazy procesu stawania się osobą według Edmunda Husserla. Husserl ukazał szczegółowo dynamikę stawania się osobą odpowiedzialną za siebie i innych, a więc podmiotem moralnym. Stawanie się osobą to szczególnego rodzaju zobowiązanie, wymagające wytrwałości, zachowania wierności wybranym kierunkom działania i wartościom. Czynnikiem konstytutywnym tego procesu jest autorefleksja, która wskazując kierunki działania, cele i wartości, umożliwia pełną realizację własnego potencjału. Koncepcja twórcy fenomenologii łączy w spójną całość najważniejsze cechy klasycznego pojęcia osoby. Na końcu artykułu autor rozważa, czy współcześnie odchodzimy od klasycznego pojęcia osoby, skoro potrzeba autorefleksji i obowiązek samodoskonalenia nie są atrakcyjne w tym samym stopniu, co niegdyś.

Fragment artykułu:
"Jak widać, refleksja nad orientacjami i działaniami i wola stania się osobą etyczną pozostaje cechą konstytutywną osoby. O kwestii tożsamości nie decyduje bowiem zwyczajny zespół faktów, lecz mocno wartościujące wybory, czyli realizujące ideały etyczne, religijne i polityczne. Wygląda na to, że nie stawiając sobie pytania: „Jaki chcę być?”, „Kim jestem?”, nie wskazując wyborów, zobowiązań, identyfikacji, którym będziemy wierni w naszym postępowaniu, tracimy świadomość różnicy między rzeczą, innymi i sobą, która leży u podstaw naszego mówienia o osobach" (s. 51-52).

Spis treści:
1. Wstęp. 2. Tożsamość osoby. 3. Refleksja jako warunek stawanie się osobą etyczną. 4. Wspólnota i uwspólnotowienie. 5. Podsumowanie.

05/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [31]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Jean Ladrière: "Semantyka języka filozoficznego" [Studia Philosophiae Christianae 22(1986)2, s. 71-97].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1986-tom-22-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1986-t22-n2-s71-97.pdf

Jean Ladrière (1921-2007) był belgijskim filozofem, profesorem na Katolickim Uniwersytecie w Lowanium. Był jednocześnie myślicielem katolickim. Zasłynął najpierw ważnymi pracami z zakresu filozofii matematyki, a następnie epistemologii nauki i filozofii języka. Był jednym z pierwszych, którzy wprowadzili tradycję analityczną i analizę języka anglosaskiego na kontynentalną scenę filozoficzną. Jego preferowanym obszarem nauczania była jednak filozofia nauki, którą poszerzył od analizy metod i języków naukowych do refleksji nad społecznym wpływem nauki. Rozszerzył na języki wiary chrześcijańskiej typ analizy epistemologicznej, którą zastosował do nauk. Wykazał, że różne języki, które samowynalezienie racjonalności zrodziło w swojej historii – matematyka, logika, filozofia, nauki – podobnie jak wszystkie „instytucje rozumu”, takie jak demokracja czy autonomiczna sztuka, należy rozumieć jako modalności twórczego uczestnictwa ducha w nieustannej twórczości. W j. polskim wydano jego książkę pt. "Nauka, świat i wiara" (PAX, 1989).
W artykule, który opublikował w SPCh 1986 roku (przetłumaczonym na j. polski przez Bognę Opolską-Kokoszkę i Józefa Życińskiego) podjął namysł nad językiem filozoficznym samym w sobie, nad sposobem w jaki nadaje on znaczenie i w jaki uczestniczy w królestwie sensu, bądź też burzy jego podstawy. W swojej analizie usiłował odpowiedzieć na pytanie: Na jakiej podstawie można w ogóle mówić o języku filozoficznym, uznając to co pragnie on dokonać i respektując jego właściwe cele – związane z określeniem sensu? Stwierdził, że filozofia nie jest nieruchomym ukazaniem pewnej ponadczasowej istoty, jest ona historycznym powiązaniem form, w którym oprócz pewnego nakładania się wypowiedzi, istnieje również nieustanne stawianie pytań na temat tego, co zostało wcześniej powiedziane. Jest to miejsce tworzenia, z którego bez przerwy wyłaniają się nowe formy dyskursywne. Jest to również miejsce ciągłego osądzania, gdzie wszystko co się tworzy podlega natychmiastowej krytyce, demaskującej wszelkie niewłaściwości oraz podkreślającej nowe wymagania. „Sens terminów jest całkowicie ustalony w momencie, gdy system zostaje zbadany we wszystkich swoich częściach. Wydaje się jednak, że sens nie zależy wyłącznie od wzajemnych powiązań, ustalonych pomiędzy terminami, lecz w sposób bardziej zasadniczy jest wynikiem współwystępowania wszystkich tych terminów w pewnej przestrzeni, która nigdy nie przedstawia się jako taka, funkcją systemu jest jednak jej jakby milczące ukazanie nawet bez wiedzy osoby, która się z nią zapoznaje. W tej właśnie przestrzeni, usiłuje on mówić bez nazywania, czym jest prawdziwie to o czym się mówi. Stąd właśnie czerpie on swą charakterystyczną siłę znaczenia i od niej zależy to, że może on nadawać swoim terminom to znaczenie, które należy im w końcu przyznać” (s. 95).

03/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [30]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Andrzej Półtawski: "O sytuacji epistemologicznej wartości moralnych" [Studia Philosophiae Christianae 22(1986)2, s. 175-195].

Link do tekstu:
https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1986-tom-22-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1986-t22-n2-s175-195.pdf

Andrzej Półtawski (1923-2020) był filozofem zajmującym się problematyką z zakresu antropologii filozoficznej, fenomenologii, filozofii chrześcijańskiej, personalizmu i teorii poznania. W czasie II wojny światowej był członkiem Armii Krajowej i uczestnikiem powstania warszawskiego. Ukończył studia filozoficzne pod kierunkiem Romana Ingardena na krakowskim Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1973-1993 pracował na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej (ATK) w Warszawie. Był członkiem Rady Naukowej SPCh. W SPCh opublikował 7 tekstów.
W przypominanym artykule autor omawia problematykę poznania wartości moralnych w nawiązaniu do analiz Romana Ingardena i Karola Wojtyły, a także do współczesnej etologiii i psychologii fenomenologicznej. Sytuacja człowieka ujęta jest jako moralny rozwój, stawanie się, oparte o rozumną orientację i wolność decyzji. Podkreślone zostało centralne znaczenie zjawiska sumienia dla analizy moralności i związaną z nim konieczność jego analizy. Za najgłębszą podstawę moralności autor uznał niezbywalną godność osoby. Uwydatnił aksjologiczno-normatywny charakter moralności. „Moralne stawanie się osoby ludzkiej zakłada jej rozumność i wolność; to znaczy, zakłada ono racjonalne ujęcie sytuacji przez człowieka, prowadzące do ustalenia pewnych prawd dotyczących tej sytuacji i do ujęcia tych prawd jako racji dla działania człowieka; racji, które przyjmuje on w sposób wolny za podstawy swej decyzji” (s. 194).

Spis treści:
1. Centralna sytuacja wartości moralnych w ludzkim świecie. 2. Odpowiedzialność a wartość moralna. Warunki ich możliwości. Konsekwencje metodologiczne. 3. Analiza faktów moralnych. Ich nieredukowalność. 4. Moralność a rozumność. 5. Godność osoby jako podstawa wartości moralnych. 6. Czy należy oczekiwać powszechnej zgody w kwestiach moralności? 7. Moralność a chrześcijaństwo. 8. Podsumowanie.

01/09/2025

Z najnowszego numeru SPCh... (1/2025):

Adam Świeżyński: "Filozofia wolna od uprzedzeń. 60 lat czasopisma filozoficznego 'Studia Philosophiae Christianae'"

Link do tekstu: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/15685

W 2025 roku przypada 60. rocznica powstania czasopisma filozoficznego Studia Philosophiae Christianae (SPCh). Jest ono jednym z najdłużej istniejących czasopism filozoficznych w Polsce. Czasopismo powstało w 1965 roku z inicjatywy pracowników Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Obecnie jest redagowane w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Czasopismo jest półrocznikiem, choć przez pewien czas było wydawane kwartalnie. Od samego początku publikuje teksty ze wszystkich dziedzin filozofii, a początkowo także z psychologii. W latach 60. i 70. opublikowano w nim szereg tekstów, wyrażających poglądy odmienne od dominującej wówczas w Polsce filozofii marksistowskiej. Obecnie publikowane są w nim artykuły filozoficzne, recenzje książek oraz relacje z wydarzeń filozoficznych. Motto czasopisma brzmi: „Filozofia wolna od uprzedzeń”. Odzwierciedla ono gotowość do otwartej wymiany poglądów. Specyfiką czasopisma jest publikowanie tekstów z zakresu filozofii klasycznej, a w szczególności z szeroko rozumianej filozofii chrześcijańskiej, mieszczących się w zakresie filozofii teoretycznej i praktycznej. Nazwa czasopisma jest inspirowana jego historycznymi korzeniami, a jednocześnie ma na celu odzwierciedlenie jego specyficznego charakteru. Nie oznacza to jednak, że jest ono zamknięte dla innych tradycji filozoficznych, w tym pozostających pod wpływem odmiennych światopoglądów, a także kontekstów kulturowych i religijnych. W artykule przedstawiona została historia funkcjonowania SPCh, jego specyfika, tematyka opublikowanych tekstów oraz ich autorzy. Artyku stanowi podsumowanie 60. lat działalności SPCh.

Fragment artykułu:

"Łącznie w latach 1965-2024 w 142 numerach SPCh opublikowano 2715 tekstów, w tym: 1949 artykułów, 443 recenzje publikacji, 312 sprawozdań, 43 wspomnień na temat osób, 389 innych tekstów. (...) W ciągu 60. lat istnienia SPCh czasopismo może pochwalić się 816 autorkami i autorami, którzy opublikowali w nim swoje teksty" (s. 21, 26).

Spis treści:

1. Wstęp. 2. Powstanie czasopisma, członkowie redakcji, rozwój i struktura zawartości SPCh. 3. Tematyka i autorzy opublikowanych tekstów. 4. Zakończenie.

28/08/2025

Z cyklu "60 lat minęło..." [10]
[wydarzenia, postacie, ciekawostki z 60 lat SPCh]

PROF. ANNA LATAWIEC – WIELOLETNIA REDAKTOR NACZELNA SPCH

W 1996 roku, po śmierci ks. prof. Szczepana W. Ślagi, funkcję redaktora naczelnego SPCh objęła prof. Anna Latawiec. Pełniła ją przez blisko 25 lat, do roku 2020. Anna Latawiec jest profesorem nauk humanistycznych, była prodziekanem i dziekanem Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW w Warszawie. Obecnie na emeryturze. Z redakcją SPCh jest związana od 1981 roku, kiedy została sekretarzem redakcji, a następnie zastępczynią redaktora naczelnego. Obecnie jest honorowym członkiem Rady Naukowej SPCh. W SPCh opublikowała także ponad 30 własnych tekstów (artykułów i recenzji). Prowadziła badania naukowe w zakresie: filozofii przyrody, filozofii medycyny, ekologii i ekofilozofii, filozofii nauki. W szczególności podejmowała zagadnienia dotyczące informacji biologicznej, filozoficznej problematyki symulacji i modelowania, diagnozowania w medycynie, problematyki bioetycznej, samotności, choroby i śmierci człowieka. Jest autorką i współautorką sześciu monografii, blisko stu pięćdziesięciu artykułów w czasopismach naukowych, rozdziałów w monografiach, haseł słownikowych i recenzji oraz współredaktorem kilkunastu prac zbiorowych. Tak wspomina początki swojej pracy w redakcji SPCh: „Na początku pisało się na maszynie Na jednej stronie maszynopisu oddawanego do drukarni mogły być tylko 3 błędy, poprawki autorskie. Więc gdy było ich więcej, musiałyśmy takie strony przepisywać. Potem pojawiły się komputery i kolejne wersje programu edycji tekstów Word. Musiałyśmy się także nauczyć adjustować. Nikt nas tego nigdy nie uczył, więc jakoś same starałyśmy się to opanować. A że trudno jest coś robić bez zrozumienia, to mój brat, dziennikarz, umówił nas ze swoim kolegą, który wyłożył nam »abc« pracy redaktorskiej. Z czasem więc te prace starsi koledzy z redakcji zrzucali na nas, bo byłyśmy w tym najlepsze. Najbardziej czasochłonne było tworzenie tabelek, w których trzeba było liczyć w każdym tekście liczbę liter, sylab, spacji itd. U każdego z autorów. Nie mogły te liczby przekraczać żądanych liczb na stronie, ani w całym tekście, a także w całym numerze” (A. Świeżyński, "Filozofia wolna od uprzedzeń. 60 lat czasopisma filozoficznego 'Studia Philosophiae Christianae'", SPCh 61(2025)1, s. 17-18). O swoim poprzedniku na stanowisku redaktora naczelnego, Szczepanie Śladze, mówiła: „Imponował mi swoją dyscypliną pracy, porządkiem, rzetelnością. To on wciągnął mnie w pracę redakcyjną naszego wydziałowego czasopisma (…). Z czasem do tej pracy dołączyła jeszcze Ania Lemańska i przez ładnych kilkanaście lat byłyśmy sekretarzami redakcji” ("Dwie Anny i filozofia", s. 110).

Więcej zob.: M. Latawiec, A. Świeżyński, "Dwie Anny i filozofia", Liber Libri, Warszawa 2021.

27/08/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [29]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

David J. Gunkel: "Deconstruction. Critical Interventions for the 21st Century and Beyond" [Studia Philosophiae Christianae 58(2022)2, s. 89-108].

Link do tekstu:
https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/11741

David J. Gunkel (ur. 1962) jest profesorem komunikacji społecznej na Northern Illinois University. Jego badania i publikacje skupiają się na założeniach filozoficznych i konsekwencjach etycznych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Więcej zob. https://gunkelweb.com/.
W SPCh opublikował tekst poświęcony argumentom przemawiających za dekonstrukcją jako rodzajem krytycznej interwencji, służącej reagowaniu na możliwości i wyzwania XXI wieku i kolejnych stuleci oraz radzeniu sobie z nimi. W pierwszej części dokonał analizy pojęcia „dekonstrukcja” poprzez celowe wykorzystanie nieprecyzyjnego, potocznego rozumienia tego terminu w celu uzyskania bardziej precyzyjnej i technicznej charakterystyki tego pojęcia. Druga część została poświęcona badaniu elementów składowych dekonstrukcji w ramach dwuetapowej procedury, która została celowo zaprojektowana jako rodzaj zniekształcenia dialektyki heglowskiej. Trzecia część zawiera analizę możliwości i wyzwań związanych z teorią i praktyką dekonstrukcji.
Artykuł stał się inspiracją do dalszej dyskusji wokół książki Gunkela (Deconstruction, MIT Press 2021), która została zamieszczona w nr 2/2022 SPCh. Gunkel ustosunkował się do uwag krytycznych zgłoszonych w opublikowanych tekstach przez Stanisława Chankowskiego, Piotra Kozaka, Przemysława Nowakowskiego i Michała Piekarskiego w kolejnym artykule pt. "Around "Deconstruction." Author’s Response" (2/2023). „W ostatecznym rozrachunku można powiedzieć, że dekonstrukcja nie jest formą analizy ani nie dąży do osiągnięcia ostateczności, nie ma też takich pretensji. Jest i może być jedynie niekończącą się otwartą formą zaangażowania w istniejące systemy myślowe, mającą na celu podważenie status quo i stworzenie potężnych możliwości myślenia, mówienia i działania w inny sposób. Nie oznacza to jednak, że dekonstrukcja jest formą swobodnej zabawy tekstem, w której wszystko jest dozwolone i wszystko jest możliwe. Wręcz przeciwnie. Postępuje ona poprzez i wymaga nadmiernej uwagi poświęcanej wymogom języka i logiki, aby śledzić i pojmować każdy niuans ich skomplikowanych operacji, procedur i protokołów (s. 106).

Spis treści:
1. Introduction. 2. Deconstructing deconstruction. 3. Two steps to deconstruction. 4. Outcomes and results. 5. Conclusion.

25/08/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [28]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Czesław Białobrzeski: "Podstawy poznawcze fizyki świata atomowego (zakończenie)" [Studia Philosophiae Christianae 8(1972)1, s. 5-23].

Link do tekstu:
https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1972-tom-8-numer-1/studia_philosophiae_christianae-r1972-t8-n1-s5-23.pdf

Czesław Białobrzeski (1878-1953), polski fizyk teoretyk, astrofizyk i filozof nauki, autor około 100 prac z zakresu termodynamiki, teorii względności, teorii kwantów, teorii budowy i ewolucji gwiazd, spektrografii, astrofizyki oraz filozofii fizyki. Zwrócił uwagę na rolę ciśnienia promieniowania w utrzymaniu równowagi wewnętrznej gwiazd. Prace dotyczące tego zagadnienia opublikowane w 1911 roku przyniosły mu światowe uznanie. W zakresie filozofii nauki rozważał zagadnienia indeterminizmu. Studiował na Uniwersytecie Kijowskim. Studia kontynuował w Paryżu w Collège de France. W roku 1914 został profesorem na Uniwersytecie Kijowskim. W roku 1919 przyjechał do odrodzonej Polski i objął katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwa lata później przeniósł do Warszawy, gdzie objął katedrę na Uniwersytecie Warszawskim. [Więcej zob. S. Olszewski, "Czesław Białobrzeski: fizyk i filozof", SPCh 39(2003)2, 377-379].
W SPCh w 1972 roku ukazał się jego tekst, który zawiera dwa ostatnie rozdziały (27 i 28) książki "Podstawy poznawcze fizyki świata atomowego". Książka ukazała się po raz pierwszy w 1956 roku, ale ówczesna cenzura nie zgodziła się na ich opublikowanie. Dzięki uprzejmości siostry uczonego, Antoniny Nowakowskiej, ukazały się po raz pierwszy się w SPCh (pełna wersja książki Białobrzeskiego wraz z nową przedmową Romana Ingardena ukazała się dopiero w 1984 roku). W rozdziale 27 autor przedstawia swoją teorię potencjalności uogólnioną dla całej przyrody. Jako podstawową autor przyjmuje, że wzajemne oddziaływanie różnych rzeczy jest zrozumiałe tylko „w obrębie określonej całości”. Stąd wyprowadza wniosek o istnieniu jedynego Bytu posiadającego pełnię własności. Z tego jedynego Bytu wyodrębniają się byty poszczególne. Białobrzeski twierdzi, że w jego monizmie kryje się pluralizm rozmaitości form przyrody. W rozdziale 28 omawia tą rozmaitość dając teorię uwarstwiania rzeczywistości. Poddaje krytycznej ocenie poglądy N. Hartmanna i G.W. Leibniza zajmując własne stanowisko odnośnie sposobu współistnienia różnych warstw. Omawia analogię takich pojęć jak: możliwość i prawdopodobieństwo, konieczność i prawa przyrody. „(…) jeżeli warstwę psychiczną rzeczywistości rozpatrywać będziemy jako sferę różnych możliwości, które realizują akty woli czyniąc między nimi wybór, wtedy pojęcie możliwości wytwarza nowe ogniwo łączności między warstwami niższymi i wyższymi, stan bowiem układu atomowego jest, jak widzieliśmy, w pewnym sensie systemem możliwości” (s. 22).

19/08/2025

Z cyklu "60 lat minęło..." [9]
[wydarzenia, postacie, ciekawostki z 60 lat SPCh]

CENZURA

Praca redakcyjna nad przygotowaniem kolejnych numerów SPCh ulegała zmianom organizacyjnym w ślad za zmieniającymi się realiami i uwarunkowaniami technicznymi, finansowymi, ale także polityczno-społecznymi. Większość dotychczasowego funkcjonowania SPCh przypadła na lata, kiedy prowadzenie działalności naukowej i publikacyjnej w Polsce nie mogło odbywać się w sposób wolny i całkowicie swobodny, lecz pozostawało pod ścisłą kontrolą ówczesnych władz PRL. Należy pamiętać, że w tamtym czasie każda publikacja musiała uzyskać zgodę odpowiedniego organu władzy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) na ukazanie się w druku. Dotyczyło to rzecz jasna także utworzenia czasopisma. Ponadto wszystkie publikacje poddawane były kontroli cenzury państwowej. Cenzura w PRL trwała w okresie od 1944 do 1990 roku i funkcjonowała pod postacią instytucji Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (GUKPPiW), , a od lipca 1981 roku ze zmienioną nazwą: Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk. Z tych samych przyczyn dostęp do nowoczesnych urządzeń i narzędzi edycyjnych był mocno ograniczony. Anna Lemańska, wieloletnia członkini redakcji SPCh i zastępca redaktora naczelnego, wspomina: „Gdy zaczynałam swoją pracę w Redakcji SPCh, drukowanie tekstów nie było oczywiście skomputeryzowane. Maszynopis oddawany do drukarni musiał być tak »opisany«, by zecer wiedział, jak przygotować kaszty do druku. Praca w Redakcji była zatem dwojaka. Oczywiście merytoryczna – pilnowanie, by teksty były na odpowiednim poziomie naukowym. Ale to nie wszystko. Po skompletowaniu tekstów, trzeba było jeszcze maszynopis przygotować do druku. Wymagało to umieszczenia na maszynopisie »instrukcji« dla zecera, a więc informacji o rozmiarze kolumny, wielkości czcionek, odstępach między liniami itp. Musiałam się nauczyć swoistego »alfabetu« zrozumiałego dla zecera. Po złożeniu tekstu i wydrukowaniu tzw. szczotki trzeba było zrobić korektę tekstu. I tu również konieczne było opisanie poprawek w jednoznaczny sposób i zrozumiały dla zecera” (z rozmowy z A Świeżyńskim, styczeń 2025). Z kolei ograniczenia, wynikające z kontroli władz państwowych, przysparzały innego rodzaju trudności, które niekiedy dodatkowo komplikowały proces redakcji tekstów. „W Polsce działała cenzura i każdy tekst (oczywiście poza tymi, które były rozpowszechniane w tzw. drugim obiegu) musiał być zaakceptowany przez cenzora. Cenzurowanie tekstów dotyczyło również publikacji naukowych. Toteż przed ostatecznym drukowaniem numeru Studiów numer ten był przesyłany do cenzury i dopiero po zgodzie cenzora mógł być wydrukowany i rozpowszechniany. Zapamiętałam szczególnie dwie ingerencje cenzora. Obie w pewnym sensie kuriozalne. Otóż cenzor kazał wykreślić słowo »solidarność«, które pojawiło się w tekście artykułu w znaczeniu, wcale nie dotyczącym Związku Zawodowego. Na samo słowo »solidarność« był bowiem zapis cenzorski. Druga sytuacja dotyczyła nazwy »Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie«, na którą również był zapis cenzorski. W styczniu 1985 roku w Aninie odbyło się spotkanie filozofów przyrody z ATK, KUL i właśnie PAT. W numerze pierwszym SPCh z 1986 roku zostało umieszczone sprawozdanie z tego sympozjum. Cenzura nie zgodziła się na podanie nazwy PAT. Musiała ona zostać zastąpiona enigmatycznym omówieniem: »przedstawiciele sekcji filozofii przyrody (…) z wyższej uczelni teologicznej w Krakowie« (s. 5). Dodam, że tymi przedstawicielami byli ks. prof. Michał Heller i ks. prof. Józef Życiński, późniejszy arcybiskup lubelski” (z rozmowy z A. Świeżyńskim, styczeń 2025).

16/08/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [27]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Gerhard Zecha: "Rozważania dotyczące pojęcia krytyki naukowej" [Studia Philosophiae Christianae 23(1987)2, s. 209-214].

Link do tekstu:
https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1987-tom-23-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1987-t23-n2-s209-214.pdf

Gerhard Zecha (ur. 1942) jest austriackim profesorem filozofii. Był związany z Uniwersytetem w Salzburgu. Obecnie na emeryturze. Zainteresowania naukowe Zechy koncentrują się na filozofii wartości, filozofii społecznej, teorii nauk społecznych i humanistycznych, filozofii edukacji oraz dydaktyce filozofii. Jego gruntowne, krytyczne, a jednocześnie konstruktywne analizy opierają się na solidnym fundamencie naukowo-teoretycznych stanowisk Karla Poppera oraz na umiejętnym wykorzystaniu logiki w obszarze teorii normatywnej i wartości. (więcej zob. https://www.plus.ac.at/philosophie-gw-fakultaet/der-fachbereich-2/personal/gerhard-zecha/). W SPCh w 1987 roku ukazał się jego tekst pt. "Rozważania dotyczące pojęcia krytyki naukowej" (przetłumaczony przez prof. E. Nieznańskiego). Tekst jest zapisem referatu wygłoszonego na WFCh ATK. Do tekstu dołączono zapis dyskusji, autorstwa Tomasza Olszewskiego (https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1987-tom-23-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1987-t23-n2-s214-215.pdf), która odbyła się po wykładzie prof. Zechy, a w której wzięli udział pracownicy WFCh. „Podczas przeglądu faktycznych i zamierzonych krytyk narzuca się postrzeżenie, że stosowane bywają nader rozmaite praktyki krytykowania. Ich rozpiętość sięga od pomijania milczeniem wiadomych poglądów, poprzez wymyślania, ironiczno-cyniczne uwagi, aż po rzeczowo pomyślaną dyskusję, a w idealnym przypadku – aż po wykazywanie jakiejś empirycznej lub logicznej sprzeczności. Nie sposób stwierdzić jednolicie używanego pojęcia krytyki, czy też jednolicie stosowanej techniki krytykowania. W każdym razie byłoby rzeczą informującą sporządzenie listy różnych pojęć krytyki i przytoczenie odnośnych przykładów krytykowania” (s. 209-210). „Ustosunkowując się do poruszonych przez E. Nieznańskiego zagadnień G. Zecha stwierdził, że to, co przedstawił w swoim referacie, jest jedynie propozycją strategii krytyki naukowej, a nie teorią takiej krytyki” (s. 214).

Adres

Wóycickiego 1/3
Warsaw
01-938

Strona Internetowa

http://spch.uksw.edu.pl/

Ostrzeżenia

Bądź na bieżąco i daj nam wysłać e-mail, gdy Studia Philosophiae Christianae umieści wiadomości i promocje. Twój adres e-mail nie zostanie wykorzystany do żadnego innego celu i możesz zrezygnować z subskrypcji w dowolnym momencie.

Skontaktuj Się Z Firmę

Wyślij wiadomość do Studia Philosophiae Christianae:

Skróty

Chcesz aby twoja firma była na górze listy Firma Medialna w Warsaw?

Udostępnij

Kategoria

Witryna informacyjna