Studia Philosophiae Christianae

Strona główna
Polska
Warsaw
Studia Philosophiae Christianae

Czasopismo filozoficzne redagowane w Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie Studia Philosophiae Christianae ukazuje się nieprzerwanie od 1965 roku.

Jest czasopismem filozoficznym redagowanym przez Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej, a od 2000 roku - przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Publikuje oryginalne artykuły z zakresu filozofii, a także recenzje książek i sprawozdania z wydarzeń o tematyce filozoficznej. Artykuły publikowane są głównie w języku polskim i angiels

kim, a sporadycznie – także w innych językach kongresowych. W SPCh publikowane są oryginalne artykuły z zakresu wszystkich subdyscyplin filozofii, a także recenzje książek i sprawozdania z wydarzeń naukowych o tematyce filozoficznej oraz wspomnienia biograficzno-naukowe osób należących do środowiska filozoficznego. Spektrum odniesień tematycznych może także sięgać do innych nauk, zwłaszcza nauk humanistycznych i społecznych. Specyfiką SPCh jest publikowanie artykułów z zakresu filozofii klasycznej, a w szczególności jej kontynuacji w ramach szeroko rozumianej filozofii chrześcijańskiej, mieszczących się w kręgu zagadnień filozofii teoretycznej oraz praktycznej. Ta specyfika wynika z historii czasopisma, a także z charakteru światopoglądowego ośrodka naukowego, w którym jest ono wydawane. Stąd pochodzi nazwa czasopisma, która jest uwarunkowana głównie historycznie, ale ma oddawać także jego specyfikę, choć nie oznacza to zamknięcia się na inne nurty myśli filozoficznej. Czasopismo znajduje się na liście czasopism punktowanych MEiN (70 pkt.) Artykuły publikowane w SPCh są oparte na standardzie Libre Open Access oraz objęte warunkami licencji Creative Commons CC BY-ND 4.0. Więcej: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/about

21/10/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [38]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Paul Weingartner: "Nowe aspekty zagadnienia prawdziwości we współczesnej filozofii" [Studia Philosophiae Christianae 22(1986)2, s. 216-221].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1986-tom-22-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1986-t22-n2-s216-221.pdf

Paul Weingartner (ur. 1931) jest austriackim filozofem i teoretykiem nauki. Studiował filozofię, fizykę i matematykę na Uniwersytecie w Innsbrucku. Do przejścia na emeryturę w 1999 roku był profesorem filozofii na Uniwersytecie w Salzburgu. Od 1972 roku był dyrektorem Instytutu Filozofii Nauki w Międzynarodowym Centrum Badawczym w Salzburgu.
Przypomniany tekst jest jednym z dwóch opublikowanych przez austriackiego filozofia w SPCh. Jest on zapisem wykładu wygłoszonego na posiedzeniu naukowym Katedry Logiki w ATK 29 maja 1985 roku (w tłumaczeniu prof. Edwarda Nieznańskiego). Autor zajął się w nim zagadnieniem prawdziwości we współczesnej filozofii. „Pytanie ‘Czym jest prawda?’ może skłaniać do potraktowania ‘prawdy’ jako jakiegoś indywidualnego przedmiotu. Albo znów może prowadzić do brania wyrażenia ‘Czym jest prawda?’ na sposób zagadnienia ‘Czym jest człowiek?’, jako pytania o istotę prawdziwości. Obydwa podejścia są historycznie źle ugruntowane i w samej rzeczy nieużyteczne. Przez ‘historycznie źle ugruntowane’ należy tu rozumieć fakt, że filozofowie, którzy tworzyli naukę o istocie (jak Arystoteles), i którzy ją wyznawali i uzupełnili (jak Tomasz z Akwinu) mają w tym punkcie całkiem odmienny pogląd.
(…) Pytanie ‘Co rozumie się przez „prawdziwość”?’ z góry przyjmuje niedowiedzione założenie, że wyrażenia ‘prawdziwy’, ‘prawda’, ‘prawdziwość’ są wyrażeniami kategorematycznymi, którym odpowiadałyby pełnowartościowe pojęcia. Tu jednak trzeba zauważyć, że ‘prawdziwość’, ‘prawda’, ‘prawdziwy’ nie są wyrażeniami kategorematycznymi (wyrażeniami o wysokim stopniu samodzielności znaczeniowej) jak np. ‘Goethe’, ‘ojciec’, ‘zielony’” (s. 216-217).

17/10/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [37]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Władysław Tatarkiewicz: "Średniowieczny a nowożytny pogląd na piękno i sztukę" [Studia Philosophiae Christianae 3(1967)2, s. 111-118].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1967-tom-3-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r1967-t3-n2-s111-118.pdf

Władysław Tatarkiewicz (1886-1980) – filozof, historyk filozofii i historyk sztuki, etyk i estetyk, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk. Jest autorem znanego i wielokrotnie wznawianego w Polsce podręcznika do historii filozofii pt. "Historia filozofii". Był członkiem filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej, stworzonej przez Kazimierza Twardowskiego, która przyniosła odrodzonej Polsce wielu wybitnych naukowców: filozofów, logików, psychologów, socjologów, a także organizatorów życia akademickiego. Opracował semantyczną analizę szczęścia. Przeprowadził rozważania psychologiczne na temat przeżyć człowieka szczęśliwego i nieszczęśliwego. Dowodził, że nie istnieją wartości poza konkretnymi dobrami, choć mają charakter obiektywny. Zajmował się również estetyką i historią sztuki. Omówił szczegółowo genezę, rozwój i znaczenie podstawowych pojęć estetyki: sztuki, piękna, formy, twórczości, odtwórczości i przeżycia estetycznego.
Zagadnienia estetyki dotyczy także przypomniany artykuł, w którym Tatarkiewicz przedstawia średniowieczne twierdzenia na jej temat. Twierdzenia te autor podzielił na dwie grupy: na twierdzenia wywodzące się z ówczesnej metafizyki i na takie, które od niej były niezależne. Ponadto wskazał, że średniowieczna estetyka korzystała ze starożytnej, jednakże pewne jej tezy puściła w niepamięć, a inne dodała, stając się przez to estetyką różną od starożytnej. Odrodzenie na nowo sięgnęło do starożytnej, ale wzięło z niej inne tezy niż brało średniowiecze.
„Wieki średnie trwały około tysiąca lat; poglądy estetyczne przez ten czas pod nie jednym względem zdążyły się zmienić. A w czasach nowych ulegały one przemianom jeszcze znacznie szybszym i większym. Toteż był więcej niż jeden „średniowieczny” i więcej niż jeden „nowożytny” pogląd na piękno i sztukę, i porównanie ich może być przeprowadzone w różny sposób. Można porównywać najdawniejsze poglądy średniowieczne z najpóźniejszymi nowożytnymi. Są odległe od siebie o półtora tysiąclecia i zupełnie różne; nie zdaje się wszakże by takie porównanie było wydajne. Wydajnym będzie raczej porównanie poglądów sobie bliższych; poglądów dojrzałego średniowiecza z XIII w. z bliskimi mu czasowo poglądami Odrodzenia, a z naszymi tylko wtedy gdy się od Renesansowych różnią” (s. 111).

Spis treści:
I. Twierdzenia estetyki średniowiecznej czasom nowożytnym obce: Grupa A: Twierdzenia wywodzące się z metafizyki; Grupa B; Twierdzenie nie wywodzące się z metafizyki. II. Twierdzenia estetyki średniowiecznej bliskie nowożytnym: Grupa A: Twierdzenia powszechnie przyjęte; Grupa B: Twierdzenia występujące u niektórych tylko myślicieli średniowiecza. III. Twierdzenia czasów nowych niespotykane w wiekach średnich. IV. Twierdzenia starożytne a średniowieczne i nowożytne.

16/10/2025

Z najnowszego numeru SPCh... (1/2025):

Piotr Karpiński: "Koniec metafizyki. I co dalej?"

Link do tekstu: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/15688

Celem artykułu jest przedstawienie dyskusji Jean-Luca Mariona z Heideggerowską ideą „końca metafizyki”. Francuski fenomenolog docenia odkrycia Martina Heideggera, zwłaszcza związane z niedostrzeżeniem bycia i tzw. różnicy ontologicznej, jednocześnie dostrzegając u niemieckiego filozofa niewystarczające przemyślenie formuły „es gibt – cela donne”. Marion podziela Heideggerowskie rozumienie „końca metafizyki” i potrzebę jej przezwyciężenia, różniąc się przy tym co do kształtu filozofii „po metafizyce”. O ile dla Heideggera miało nią być myślenie bycia, o tyle Marion w donacji dostrzega źródłową i ekstremalną fenomenalność, która warunkuje nawet bycie. Pojawia się jednakże obawa, czy tak absolutne potraktowanie donacji nie wprowadza z powrotem metafizyki, a może nawet teologii do filozofii. Ta wątpliwość zostanie rozważona w artykule.

Fragment tekstu:
"(...) podejście Mariona nie sprowadza propozycji Heideggera do roli sloganu, lecz jest na wskroś metodyczne i ścisłe. Przyjął on pozytywny charakter „końca metafizyki” jako określenie ducha epoki. Metafizyka dobiega końca, bo nie jest w stanie pomyśleć bycia, nicości czy czasu na sposób obecności i przedstawienia. Skoro bycie tak zasadniczo różni się od bytu, to trzeba znaleźć nową drogę do niego, która to droga kryje się w samym sposobie dania – nie es istlecz es gibt. Namysł Mariona nad wyrażeniem „es gibt – cela donne” okazuje się niezwykle płodny. To w nim znalazł on „punkt Archimedesowy” dla całej swojej przyszłej filozofii. Marion opracował całą teorię donacji w dziele Będąc danym (1997). Nie omawiamy szczegółowo jej założeń, gdyż w tym miejscu interesuje nas inna kwestia – nie sama szczegółowa wykładnia donacji, ale trafność rozwiązania problemu „przekroczenia metafizyki” (s. 89).

Spis treści:
1. Wprowadzenie. 2. Problem metafizyki u Heideggera. 3. Wypełnienie czy destrukcja metafizyki? 4. Zapomnienie o byciu a nihilizm. 5. Krytyka Mariona. 6. Fenomenologia donacji jako radykalne przekroczenie metafizyki. 7. Podsumowanie i dyskusja.

13/10/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [36]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Maria Szyszkowska: „Konsekwencje kantowskiego rozdzielenia sfer rozumu teoretycznego i rozumu praktycznego w filozofii prawa” [Studia Philosophiae Christianae 8(1972)1, s. 133-152].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1972-tom-8-numer-1/studia_philosophiae_christianae-r1972-t8-n1-s133-152.pdf

Maria Szyszkowska (ur. 1937) – profesor filozofii i działaczka społeczna, senator V kadencji. Jako wolny słuchacz odbyła studia z filozofii na Akademii Teologii Katolickiej. Pracowała na pół etatu jako adiunkt na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej ATK. Związana głównie z Uniwersytetem Warszawskim i PAN. Zajmuje się głównie filozofią prawa. W swoich poglądach krytykuje neoliberalizm i kapitalizm. Jest sceptyczna wobec kultu demokracji, szczególnie parlamentarnej. Według niej lepszą odmianą demokracji byłaby demokracja bezpośrednia. Deklaruje poparcie dla pacyfizmu, państwa neutralnego światopoglądowo.
Przypomniany artykuł jest jednym z trzech tekstów opublikowanych przez nią w SPCh z wczesnego okresu jej działalności naukowej. Autorka zaprezentowała w nim filozofię prawa XIX i XX wieku, która, jej zdaniem, została w znacznie większym stopniu ukształtowana przez teorię poznania Kanta niż przez jego filozofię prawa. To samo charakteryzuje również filozofię prawa neokantyzmu. Artykuł zawiera rozważania na temat wpływu teorii poznania Kanta na różne szkoły filozoficzne zajmujące się prawem. Na początku autorka przedstawiła teoretyczny i praktyczny kierunek teorii czystego rozumu w filozofii Kanta. Obszary teoretycznego i praktycznego rozumu czystego można nazwać światem przyczynowości (światem natury) i światem wolności (światem inteligibilnym). Te dwa kierunki rozumu przyjmują w filozofii prawa formy bytu i powinności. Pod wpływem Kanta punkt ciężkości rozważań filozoficznych dotyczących prawa przesunął się w kierunku tego, co powinno być. Różne interpretacje tego podziału zostały przedstawione na przykładach systemów kilku filozofów. Autorka podkreśliła, że ostre rozróżnienie między tym, co jest, a tym, co powinno być, prowadzi do fałszywego przedstawienia relacji: człowiek – świat. Człowiek poprzez swoje działanie łączy to, co jest, z tym, co powinno być. Ponadto kategoria bytu łączy to, co jest, z tym, co powinno być.
„Dualizm bytu i powinności stanowiący pewnik pokantowskich systemów filozoficzno-prawnych – rezultat nauki mistrza – nie wydaje się sprzeczny z ontologią arystotelesowsko-tomistyczną jeśli byt rozumieć w sensie natury klasycznej nauki przyrodniczej. Niemożliwe jest bowiem dojście w drodze logicznej, na podstawie ustaleń o faktach, do wypowiedzi o wartościach. Stąd ważność czyli obowiązywanie wypowiedzi wartościujących (norm) można wyprowadzić znów tylko z wypowiedzi wartościujących. Jednakże najwyższa wypowiedź wartościująca – źródło wartości – musi być przyjęta jako zasadnicza hipoteza wartościująca poza wszelką możnością weryfikacyjną” (s. 151).

Spis treści:
1. Wprowadzenie. 2. Rozum teoretyczny a rozum praktyczny w filozofii Kanta. 3. Rozdzielenie domeny rozumu teoretycznego i rozumu praktycznego w postaci sfery bytu i sfery powinności. 4. Zarysowanie ważniejszych odmian ujęcia tej rozdzielności w filozofii prawa. 5. Zakończenie.

09/10/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [35]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Tadeusz Styczeń: „O głównym problemie etyki” [Studia Philosophiae Christianae 7(1971)1, s. 5-54].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/1971-tom-7-numer-1/studia_philosophiae_christianae-r1971-t7-n1-s5-54.pdf

Tadeusz Styczeń (1931-2010) był jednym z najbardziej znanych etyków chrześcijańskich związanym z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. W pracy naukowej zajmował się etyką, metaetyką, godnością osoby ludzkiej, wartością życia człowieka. Rozwinął i pogłębił personalistyczną wizję etyki miłości i życia. W SPCh opublikował 3 teksty.
W przypomnianym artykule podjął próbę znalezienia głównego problemu etyki i scharakteryzowania go epistemologicznie, aby na tej podstawie określić metodologiczny charakter etyki. Autor artykułu pokazuje, że metodologiczny obraz teorii zależy głównie od charakteru pytania, na które teoria ta próbuje odpowiedzieć i uzasadnić, a nawet więcej, na które sama teoria jest odpowiedzią. Następnie próbuje się znaleźć pytanie istotne z etycznego punktu widzenia, w miarę możliwości niezależne od historycznie uwarunkowanych systemów moralnych. Autor dostrzega je w pytaniach, które ludzie zadają spontanicznie na podstawie swoich prostych doświadczeń moralnych. Przeprowadzona analiza tych pytań pokazuje, że wymagają one ostatecznie wyjaśniającej podstawy empirycznie uwarunkowanej moralności jako adekwatnej odpowiedzi. W świetle tej analizy etyka okazuje się ostatecznie wyjaśniającą teorią danych doświadczenia moralnego (metafizyka moralności). Innym i następnym pytaniem jest to, czy etyka jest możliwa w tym charakterze metodologicznym.
„Rysujący się więc obraz etyki, to obraz teorii apodyktycznie wyjaśniającej rzeczywistość moralną daną bezpośrednio w odnośnym doświadczeniu, a zarazem odpowiednio sproblematyzowaną przez odpowiednie pytanie. Jest to obraz teorii o tezach zarazem apodyktycznych i empirycznych. Taki zatem jest co najmniej metodologiczny program etyki, od którego nie wolno nam odstąpić, jeśli chcemy, by ona była teorią adekwatną w stosunku do problematyki, zrodzonej z praktycznych potrzeb życia i ich teoretycznych zamówień” (s. 52).

Spis treści:
1. Wstęp. 2. Źródła problematyki etycznej. 3. Apodyktyczność etyki. 4. Empiryczność etyki.

08/10/2025

Patronat SPCh dla publikacji Wydawnictwa WEI

Czasopismo "Studia Philosophiae Christianae" objęło patronatem medialnym publikację pt. "Bóg i wolny rynek. Religie a ekonomia", która ukaże się wkrótce w wydawnictwie Warsaw Enterprise Institute (Wydawnictwo WEI).

„Bóg i wolny rynek. Religie a ekonomia” to książka, która stawia pod znakiem zapytania jeden z najtrwalszych stereotypów współczesności – przekonanie, że religia i rynek stoją po przeciwnych stronach barykady. Czy rzeczywiście wiara zajmuje się wyłącznie „sprawiedliwością społeczną”, a ekonomia – bezdusznym rachunkiem zysków i strat?
Autorzy esejów zebranych w tej książce pokazują, że historia mówi nam coś zupełnie innego. Judaizm, chrześcijaństwo i islam od samego początku były silnie związane z wymianą handlową, prawem własności i regułami rynku. Benedikt Koehler – redaktor publikacji – przypomina, że już pierwsi chrześcijanie łączyli pojęcie własności prywatnej z obowiązkiem troski o ubogich, tworząc rozwiązania odmienne od praktyk pogańskiego Rzymu. Z kolei średniowieczne spory o to, czy Chrystus posiadał własność, zakończyły się w XIV wieku orzeczeniem papieża Jana XXII na rzecz prawa własności – rozstrzygnięciem, które miało znaczenie nie tylko duchowe, ale i ekonomiczne.
Ta książka to nie tylko analiza religijnych źródeł idei rynkowych. To także przypomnienie, że refleksja nad ekonomią zawsze była częścią szerszego namysłu nad kulturą, moralnością i wiarą. Adam Smith i jego poprzednicy doskonale to rozumieli – i właśnie dlatego ich prace do dziś inspirują.
„Bóg i wolny rynek” to propozycja dla tych, którzy chcą wyjść poza schematy i spojrzeć na wolność religijną oraz gospodarczą jako na dwa komplementarne wymiary tej samej opowieści o człowieku.

https://wydawnictwo.wei.org.pl/product/bog-i-wolny-rynek-religie-a-ekonomia/

POLECAMY!🙂

02/10/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [34]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Sean J. McGrath: „Heidegger: An Introduction to 'A (Very) Critical Introduction' ” [Studia Philosophiae Christianae 50(2014)1, s. 111-117].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/2014-tom-50-numer-1/studia_philosophiae_christianae-r2014-t50-n1-s111-117.pdf

Sean Joseph McGrath (ur. 1966) jest kanadyjskim filozofem i profesorem filozofii na Memorial University of Newfoundland. Jest znany ze swoich opublikowanych prac z zakresu historii filozofii i filozofii religii. Publikacje McGratha wpisują się szeroko w obszar znany jako filozofia kontynentalna, ale z interdyscyplinarnym podejściem obejmującym religię, ekologię i psychologię głębi. W jego dorobku dominują trzy obszary: filozofia religii i teologia chrześcijańska; filozofia przyrody; filozofia psychologii.
Przypomniany tekst, jest krótkim artykułem, w którym autor streszcza krytykę stanowiska Martina Heideggera, jaką sformułował szczegółowo w książkach 'The Early Heidegger and Medieval Philosophy: Phenomenology for the Godforsaken' (Catholic University of America Press, 2006) oraz 'Heidegger: A (Very) Critical Introduction' (Eerdmans, 2008). Krytyka ta wynika z kwestii etycznych i teologicznych i podważa kluczowe dla Heideggera rozróżnienie metodologiczne między badaniami ontologicznymi a dyskusjami ontycznymi. McGrath twierdzi, że rozróżnienie to pozwala Heideggerowi ponownie wypełnić horyzont etyczno-teologiczny założeniami, które pozostają niezbadane i, zgodnie z warunkami tego rozróżnienia, niepodlegające zbadaniu. Założenia te stworzyły podwaliny dla polityki Heideggera w latach 30. oraz jego wpływu teologicznego na teologię katolicką i protestancką w drugiej połowie XX wieku. W podsumowaniu autor stwierdza, że ontologia nie może być nigdy oddzielona od kwestii etyczno-teologicznych, które są jej nieodłączną częścią. „O ile Heidegger jest moim zdaniem największym ze wszystkich fenomenologów, o tyle jego niezdolność do utrzymania swojej fenomenologii w stanie wolnym od etyczno-teologicznych wpływów nie jest bez znaczenia. Nie jest to jedynie kwestia dążenia po Heideggerze do jeszcze bardziej rygorystycznej metodologicznie fenomenologii, chyba że zadowalamy się ograniczeniem naszych analiz fenomenologicznych do przedmiotów trywialnych, na przykład młotków. Problem Heideggera wskazuje na wadę samego nowoczesnego projektu filozoficznego, którą wcześniej dostrzegli antymoderniści, tacy jak Pascal, Jacobi, Kierkegaard i Derrida. Pomimo wielu pretensji Heideggera do przekroczenia nowoczesności, ontologia Heideggera jest aż nazbyt nowoczesna” (s. 116).

29/09/2025

Z najnowszego numeru SPCh... (1/2025):

Tymoteusz Mietelski: "Relacjonizm jako jeden z nurtów fenomenologii w ujęciu Enza Paciego"

Link do tekstu: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/15687

Celem podjęcia badań, przedstawionych w artykule, jest próba częściowego wypełnienia luki w polskiej literaturze filozoficznej, w której znajdują się znikome odwołania do ważnego włoskiego filozofa Enza Paciego (1911-1976). Był on jedną z kluczowych postaci fenomenologii włoskiej, zarówno fazy pierwszych interpretacji myśli Edmunda Husserla, jak i ponownego zainteresowania jego poglądami w czasie tzw. drugiej fali fenomenologii włoskiej od lat 60. XX wieku. Paci formułuje propozycję relacjonizmu – filozofię czasu i relacji, która to filozofia koncentruje się na relacjach i otwarciu podmiotu na relacje. Na początku tekstu omówiony jest kontekst historyczno-filozoficzny twórczości Paciego. Zasadnicza część artykułu traktuje o koncepcji relacjonizmu i jej założeniach. W końcowej części przedstawione są motywy powrotu do myśli Husserla.

Fragment artykułu:
"Podsumowując powyższe rozważania, warto zauważyć, że Enzo Paci był ważnym dla rozwoju fenomenologii włoskiej myślicielem. Ukaza-nie rozwoju jego filozoficznych poglądów – od zainteresowania myślą Platona, przez pierwszy etap fenomenologiczny, następnie egzystencja-lizm i relacjonizm, do drugiego etapu fenomenologicznego – ujawnia jego kluczową rolę zwłaszcza w drugiej fali fenomenologii włoskiej, czyli w najważniejszym momencie rozwoju tego prądu myślowego we Włoszech. Proponowany przez Paciego relacjonizm – z kategoriami czasu i relacji oraz zasadami nieodwracalności, egzystencji, formalizacji i sensu lub harmonii – może być rozumiany jako jeden z nurtów fenomenologii. Jest to jego oryginalny wkład w rozwój filozofii" (s. 67).

Spis treści:
1. Wstęp. 2. Kontekst historyczny relacjonizmu w myśli Paciego. 3. Źródła relacjonizmu. 4. Rozu-mienie relacji. 5. Trzy zasady relacjonizmu. 6. Powrót do fenomenologii Husserla. 7. Zakończenie.

22/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [33]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Patrick Madigan: "Expressive Individualism, the Cult of the Artist as Genius, and Milton’s Lucifer" [Studia Philosophiae Christianae 51(2015)2, s. 173-185].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/2015-tom-51-numer-2/studia_philosophiae_christianae-r2015-t51-n2-s173-185.pdf

Patrick Madigan (ur. 1945) to amerykański filozof, związany Heythrop College w Londynie, gdzie wykładał filozofię i pełnił funkcję redaktora czasopisma „Heythrop Journal”. Jest historykiem idei. Opublikował m.in. "Completion of the Project of the West and its Romantic Sequel. Essays in the History of Western Culture" (The University of Chicago Press, 2005).
W przypominanym artykule autor zaczyna od tego, co amerykański socjolog Robert Bellah i kanadyjski filozof Charles Taylor nazywają „indywidualizmem ekspresyjnym” i co przedstawiają jako domyślny styl życia naszych czasów, zwłaszcza na Zachodzie. Podaje kilka przykładów, a następnie zadaje pytanie o pochodzenie tego stylu życia. Najpierw sięga do kultu artysty czczonego jako „geniusz”, który rozkwitł w XIX wieku; kult ten został zdemokratyzowany i upowszechniony w naszych czasach. Następnie sięga jeszcze dalej do opisu Lucyfera przedstawionego przez Johna Miltona w jego poemacie „Raj utracony”; w zmienionym przez Miltona obrazie Lucyfer odrzuca nie tylko Jezusa jako najwyższą istotę, ale także Ojca jako ojca. Oświadcza: „Nie znam nikogo przed sobą: jestem samozrodzony”. Autor zauważa, że jeśli przyjmujemy „ekspresyjny indywidualizm” jako etykę naszych czasów, tym samym niejawnie uznajemy Lucyfera Miltona za archetyp ludzkiego spełnienia. Sugeruje, że może to być model szkodliwy. „W zakresie, w jakim przyjmujemy 'ekspresyjny indywidualizm' jako domyślny styl życia naszych czasów, niejawnie uznajemy Lucyfera Miltona za archetyp ludzkiego spełnienia lub samorealizacji, co jednak uważam za model toksyczny. Nie tylko przekształca to wcześniej heretyckie zachowanie w obecnie tolerowaną formę postępowania, ale także ujawnia i ogłasza je jako niebędący już tajemnicą ideał rozwoju człowieka. W odwróceniu tradycyjnego zestawu podstawowych symboli Zachodu to, co wcześniej było najgłębszym i najbardziej obraźliwym bluźnierstwem, zostaje ustanowione i określone jako ortodoksja. W sprytnym i dobrze zamaskowanym ataku terrorystycznym na świątynię religijną nie tylko dokonano zdumiewającego profanowania, ale także udało się subtelnie zasugerować, że jest to nowa wiara społeczności” (s. 185).

19/09/2025

Z cyklu "60 lat minęło..." [11]

NUMERY TEMATYCZNE SPCh

Niektóre numery SPCh zawierają zbiory tekstów tematycznie ściśle ze sobą powiązanych. Są one efektem konferencji zorganizowanych na WFCh UKSW i w innych ośrodkach filozoficznych w Polsce, a także wynikiem współpracy z grupami badaczy, zajmujących się określoną tematyką. Przykładem są numery 1 i 2 z 2018 roku, zatytułowane Filozofia normatywności, w których znalazły się artykuły skoncentrowane na różnych aspektach tytułowej tematyki (doczekały się one recenzji opublikowanej w czasopiśmie "Avant" w 2019 roku). Z kolei przykładem numeru, zawierającego teksty pochodzące z wystąpień konferencyjnych, jest numer 3 z roku 2017, w którym opublikowano artykuły uczestników międzynarodowej konferencji zorganizowanej w październiku 2015 roku na UKSW dla upamiętnienia 600. rocznicy wystąpienia Pawła Włodkowica na Soborze Powszechnym w Konstancji. Dotyczą one problematyki łączącej się z teorią wojny sprawiedliwej. W związku z tym niektóre numery czasopisma były współredagowane przez osoby zaproszone przez redakcję w związku z tematyką danego numeru. Miało to miejsce najczęściej w związku z tekstami pokonferencyjnymi lub w ramach współpracy naukowej z innym ośrodkiem filozoficznym. Redaktorzy zaproszeni przez redakcję SPCh w kolejności tomów: Paweł Mazanka, Dariusz Piętka, Sylwia Zawadzka (1/2011, 2/2011); Adam Świeżyński, Kordula Świętorzecka (4/2011); Ryszard Moń (4/2012); Andrzej Wierciński (4/2013, 1/2014); Andrzej Kobyliński, Ryszard Moń (3/2014); Adam Cebula, Ryszard Moń (2/2015, 3/2015); Adam Cebula, Magdalena Płotka (3/2017); Michał Piekarski (1/2018, 2/2018); Piotr Leśniak (3/2018, 4/2018, 2/2020); Michał Adamczyk, Kordula Świętorzecka (2/2019).

Wśród wydanych numerów SPCh znajdują się także te, które poświęcono w całości lub w części wybitnym postaciom polskiego środowiska filozoficznego. Zawierają one prezentację i omówienie ich dorobku naukowego oraz zbiory tekstów, nawiązujących tematycznie do ich działalności naukowej. Okazją do ich publikacji były jubileusze pracy naukowej lub okrągłe rocznice urodzin albo śmierci wspomnianych filozofów. Należą do nich: Tadeusz Ślipko (1 i 2/1989, 1/2004); Kazimierz Kłósak (2/1992); Mieczysław Lubański (2/1994, 2/2004); Szczepan W. Ślaga (1/1996); Mieczysław Gogacz (2/1996, 2/2006); Edmund Morawiec (2/2002, 1 i 2/2011), Andrzej Półtawski (2/2003), Grzegorz Bugajak (4/2020).

18/09/2025

Z cyklu "60/60 the best of SPCh" [32]
[60 najciekawszych publikacji z 60 lat istnienia SPCh]

Witold Marciszewski: "On advancing frontiers of science: a pragmatist approach" [Studia Philosophiae Christianae 47 (2011)4, s. 51-71].

Link do tekstu:https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/studia-philosophiae-christianae/2011-tom-47-numer-4/studia_philosophiae_christianae-r2011-t47-n4-s51-71.pdf

Witold Marciszewski (ur. 1930) – filozof zajmujący się logiką, związany z Uniwersytetem w Białymstoku. Jego obszar badań stanowi także filozofia języka, filozofia nauki i retoryka. Przypomniany artykuł został opublikowany w związku z wystąpieniem na międzynarodowej konferencji pt. "Science versus Utopia. Limits of Scientific Cognition", która odbyła się w Instytucie Filozofii UKSW w Warszawie w dniach 23-24 listopada 2011 roku.
W ramach ujęcia pragmatycznego autor bierze pod uwagę dwie charakterystyczne cechy wiedzy, przy czym obydwie mają ogromną możliwość wzrostu: zasięg nauki, której granice mogą się przesuwać w nieskończoność i stanowczość jej sądów, która wzrasta razem z umocnieniem granic osiągniętych. Według autor do istoty podejścia pragmatycznego należy traktowanie epistemicznej konieczności jako stopniowalnego atrybutu sądów. W zgodzie z potocznym użyciem „konieczny” jest przymiotnikiem stopniowalnym, wobec tego że ma formę względną (porównawczą). Stopień epistemicznej konieczności twierdzenia naukowego zależy od tego, jak bardzo jest ono niezbędne w ramach danego zakresu wiedzy (metafora Quine’a). Tym większą szkodą dla wiedzy byłoby porzucenie takiego punktu widzenia im wyższa jest owa epistemiczna konieczność. Na szczycie tego rodzaju hierarchii są prawa logiki i arytmetyki. Do fizycznych praw na wysokim poziomie (epistemicznej konieczności) zaliczylibyśmy prawo grawitacji, w związku zarówno z jego uniwersalnością, tj. kolosalnym
zakresem możliwych aplikacji (przesuwanie granic) jak i faktem, iż jest ono empirycznie potwierdzone przez niezliczone przypadki (zcalenie granic). „Naukowcy rezygnują z pewnych intuicji, nawet tych popartych wielowiekowymi doświadczeniami, jeśli są one sprzeczne z teorią mającą szerokie zastosowanie teoretyczne i technologiczne. Strategia pragmatyczna nie wymaga obrony za pomocą argumentów filozoficznych, ponieważ nauki empiryczne w swojej praktyce spontanicznie stosują taką strategię w naturalny i spontaniczny sposób” (s. 69).

Spis treści:
1. Frontiers versus limits. 2. Some samples o f limiting principles. 3. Newton’s gravitation as a “good cat” to advance frontiers of science. 4. Epistemic necessity as a high degree o f indispensability. 5. The inferential and computational power of higher-order logics. 6. Pragmatic insights (“this should work”) beyond common intuitions. 7. Conclusions.

06/09/2025

Z najnowszego numeru SPCh... (1/2025):

Marek Maciejczak: "Konstytucja osoby według Edmunda Husserla"

Link do tekstu: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/spch/article/view/15686

W artykule przedstawiono fazy procesu stawania się osobą według Edmunda Husserla. Husserl ukazał szczegółowo dynamikę stawania się osobą odpowiedzialną za siebie i innych, a więc podmiotem moralnym. Stawanie się osobą to szczególnego rodzaju zobowiązanie, wymagające wytrwałości, zachowania wierności wybranym kierunkom działania i wartościom. Czynnikiem konstytutywnym tego procesu jest autorefleksja, która wskazując kierunki działania, cele i wartości, umożliwia pełną realizację własnego potencjału. Koncepcja twórcy fenomenologii łączy w spójną całość najważniejsze cechy klasycznego pojęcia osoby. Na końcu artykułu autor rozważa, czy współcześnie odchodzimy od klasycznego pojęcia osoby, skoro potrzeba autorefleksji i obowiązek samodoskonalenia nie są atrakcyjne w tym samym stopniu, co niegdyś.

Fragment artykułu:
"Jak widać, refleksja nad orientacjami i działaniami i wola stania się osobą etyczną pozostaje cechą konstytutywną osoby. O kwestii tożsamości nie decyduje bowiem zwyczajny zespół faktów, lecz mocno wartościujące wybory, czyli realizujące ideały etyczne, religijne i polityczne. Wygląda na to, że nie stawiając sobie pytania: „Jaki chcę być?”, „Kim jestem?”, nie wskazując wyborów, zobowiązań, identyfikacji, którym będziemy wierni w naszym postępowaniu, tracimy świadomość różnicy między rzeczą, innymi i sobą, która leży u podstaw naszego mówienia o osobach" (s. 51-52).

Spis treści:
1. Wstęp. 2. Tożsamość osoby. 3. Refleksja jako warunek stawanie się osobą etyczną. 4. Wspólnota i uwspólnotowienie. 5. Podsumowanie.

Adres

Wóycickiego 1/3
Warsaw
01-938

Strona Internetowa

http://spch.uksw.edu.pl/

Ostrzeżenia

Bądź na bieżąco i daj nam wysłać e-mail, gdy Studia Philosophiae Christianae umieści wiadomości i promocje. Twój adres e-mail nie zostanie wykorzystany do żadnego innego celu i możesz zrezygnować z subskrypcji w dowolnym momencie.

Skontaktuj Się Z Firmę

Wyślij wiadomość do Studia Philosophiae Christianae:

Skróty

Chcesz aby twoja firma była na górze listy Firma Medialna w Warsaw?

Udostępnij

Kategoria

Witryna informacyjna