07/05/2024
Dziś zachęcamy do lektury "Najwyższego ubóstwa" (tłum. Piotr Laskowski, Piotr Michalik, Sebastian Matuszewski)
Altissima paupertas, „najwyższe ubóstwo”, to termin określający regułę i życie braci mniejszych, zakonu założonego w 1209 roku przez Franciszka z Asyżu. [...] Najwyższe ubóstwo, które oznaczało rezygnację przez braci mniejszych z wszelkiej formy własności, stało się z czasem najsilniej oddziałującym elementem franciszkańskiej reguły. I to właśnie ono doprowadziło w XIII wieku do podziału wewnątrz zakonu oraz do konfliktu z kurią. Łączone przez niektórych z następców Franciszka z apokaliptycznymi koncepcjami historiozoficznymi mającymi swoje źródła w naukach Joachima z Fiore, najwyższe ubóstwo było zarówno na płaszczyźnie teologicznej, jak i instytucjonalnej oraz praktycznej, czy też w wymiarze teoretycznym, politycznym i etycznym, postulatem tak radykalnym, że nieustannie prowadziło do kwestionowania teologiczno-politycznych koncepcji kościelnego zwierzchnictwa, jak i podważania realnych stosunków władzy zarówno wewnątrz Kościoła i zakonu, jak i w świecie. [...] Książka Giorgio Agambena "Najwyższe ubóstwo. Reguły monastyczne i forma życia" to filozoficzny komentarz do tej idei życia poza relacją do prawa i poza stosunkiem własności. Włoski filozof podejmuje problem franciszkańskiej reguły ubóstwa od strony jej specyfiki na tle ówczesnych dyskusji dotyczących reguł monastycznych, jak również od strony jej wyjątkowości w szerszym kontekście historii zachodniej teologii i filozofii. Dla Agambena istotne są nie tyle konkretne twierdzenia teologiczne następców Franciszka – w tym te dotyczące eschatologicznego wymiaru tworzenia wspólnoty naśladujących ewangeliczne życie apostołów – ani też podziały wewnątrz franciszkanizmu czy też szczegółowy przebieg konfliktu zakonu (w osobach niektórych jego przedstawicieli) z papiestwem. Te dobrze opracowane aspekty wczesnej historii braci mniejszych okazują się w ujęciu Agambena wtórne wobec najbardziej radykalnego i innowacyjnego gestu, jakiego dokonał Franciszek i jego następcy, a któremu poświęcone jest "Najwyższe ubóstwo" – zaproponowania koncepcji życia, które zawsze jest od razu swoją formą, pewną formą życia, a której sposób bycia w świecie może być opisany jedynie jako użytek.
Mikołaj Ratajczak, Wprowadzenie do polskiego wydania
