Centrum Badań nad Zagładą Żydów / Polish Center for Holocaust Research

06/12/2025

Zapraszamy Państwa bardzo serdecznie na rozmowę na temat książki pt. „Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto. Zagłada Żydowskich mieszkańców Nowego Targu”.
Książka ukazała się nakładem Centrum Badań nad Zagładą Żydów.
Rozmowę z autorką książki, dr Karoliną Panz, poprowadzi prof. Stanisława Trebunia – Staszel.
Spotkanie odbędzie się 12 grudnia (piątek) o godzinie 18.00. w Muzeum Podhalańskim, Ratusz, Rynek 1, Nowy Targ.
W trakcie spotkanie będzie możliwość nabycia książki w promocyjnej cenie.
Spotkanie nakreśli trudny temat zagłady zwykłych mieszkańców małego miasta na przykładzie losów żydowskiej społeczności Nowego Targu w czasie II Wojny Światowej i tuż po.
Żeby z archiwalnych dokumentów oraz ustnych świadectw zbudować człowieka i to nie jednego, ale sporą cześć społeczności, potrzeba nie tylko mrówczej pracy, szerokiej wiedzy i horyzontów, ale przede wszystkim – życzliwego, ludzkiego spojrzenia. Takim warsztatem i empatią dysponuje dr Karolina Panz i jej rozmowa z prof. Stanisławą Trebunią - Staszel będzie szansą spojrzenia na historię w sakli mikro.
Karolina Panz – dr, socjolożka, członkini Centrum Badań nad Zagładą Żydów, adiunktka w Instytucie Slawistyki PAN. Mieszka na Podhalu, od kilkunastu lat bada losy tamtejszych Żydów w czasie Zagłady i okresie powojennym, angażując się w działania na rzecz przywracania pamięci.
Stanisława Trebunia-Staszel -dr hab., prof. UJ, etnolog, nauczyciel akademicki, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ. Zajmuje się etnografią Polski i Karpat. Interesują ją zwłaszcza współczesne procesy odnawiania i budowania wspólnot lokalnych i regionalnych oraz związane z nimi strategie tożsamościowe. Ostatnio jej zainteresowania badawcze koncentrują się na antropologii i etnologii w Trzeciej Rzeszy oraz badaniach rasowych prowadzonych przez nazistowskich badaczy na Podhalu w czasie II wojny światowej.
MCK Nowy Targ Miasto Nowy Targ

03/12/2025

Zapraszamy zainteresowanych do nadsyłania zgłoszeń udziału w International Summer School „Innovative Perspectives on Holocaust Research: �Sources, Methods, and Digital Tools"

We invite early-stage researchers to submit applications to participate in International Summer School „Innovative Perspectives on Holocaust Research: Sources, Methods, and Digital Tools" 5-10 July 2026, Warsaw

The summer school is organized by the German Historical Institute Warsaw, Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute, Polish Center for Holocaust Research (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) in cooperation with Center for Holocaust Studies at the Leibniz Institute for Contemporary History in Munich, Center for Urban History Lviv, Yahad-In Unum Paris.

The summer school will be an opportunity to present and discuss current approaches, sources, methods and tools in Holocaust studies, focusing on Central and Eastern Europe, both micro- and macrohistory.

During the summer school, we aim to explore new methodological perspectives, combining local and transnational history, based on various re-interpreted sources or previously unknown materials, with using different research methods and tools in conducting studies on the Holocaust. We are especially interested in the Holocaust in provincial areas – smaller towns and rural regions outside major cities – with different dynamics and factors of violence and attempts of survival. Lastly, we will reflect on remembrance and challenges in Holocaust studies – especially in the context of the “crisis of memory”, related to the passing away of the last survivors and witnesses and the emergence of new, especially digital, research methods and tools.
The goal of the summer school is to encourage an exchange between young scholars (PhD and advanced MA students) researching on Central and Eastern Europe. It will also be an opportunity to present and discuss projects, methodological approaches and sources. We plan also visits to Holocaust sites in central Poland.

👉 for more information and CfP please visit:
https://www.holocaustresearch.pl/index.php?mod=news&show=443

27/11/2025

[For English see below] Na ul. Wolność 8 w okupowanej Warszawie działała krowiarnia, której ściana stykała się z granicą getta. To właśnie tam w 1941 r. , na skutek donosu Niemcy odkryli sprytnie zamurowane przejście, przez które "szedł szmugiel" zwierząt do getta. Aresztowano sześciu mężczyzn i trzy krowy, które chwilowo trafiły… do warszawskiego ZOO. Cała sprawa skierowana została do prokuratury jako „przestępstwo przeciw gospodarce wojennej”, pokazując, jak dramatyczne były codzienne próby przetrwania.

"Udano się w pościg za krowami, [które] zostały znalezione na ul. Smoczej. […] Policjanci niemieccy zabrali ze sobą trzy krowy i 6 żydów i przyprowadzili ich pod krowiarnię od strony żydowskiej. Butami wybili otwór już zamurowany i przez niego przeprowadzili żydów i krowy na dzielnicę aryjską. Żydzi tak sprytnie przemycali krowy, że zaraz po przeprowadzeniu […] otwór spowrotem zamurowali”"

Artykuł prof. Jerzego Kochanowskiego na stronie projektu badawczego "Wokół pomocy oraz ratowania Żydów na okupowanych ziemiach polskich – nowe ujęcia"

____________________________________
Projekt badawczy w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki nr UMO-2023/51/B/HS3/01885 realizowany przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk pod kierownictwem prof. dr hab. Barbary Engleking

👉 Link do artykułu w sekcji komentarzy

********

At 8 Wolność Street in German-occupied Warsaw there stood a cowshed, the wall of which directly adjoined the boundary of the ghetto. In 1941, following a denunciation, German authorities uncovered a skillfully concealed passage that had been bricked up and used to smuggle livestock into the ghetto. During the raid, six men and three cows were apprehended; the animals were temporarily transferred to the Warsaw Zoo. The case was subsequently referred to the German prosecutor’s office as a “crime against the war economy,” a designation that starkly illustrates the desperate and often perilous strategies employed by the Jewish population in their struggle for survival.

“A chase ensued after the cows, which were found on Smocza Street. German police officers seized three cows together with six Jews and brought them to the cowshed on the Jewish side. They broke open a wall that had already been bricked up, using their boots, and led both the Jews and the cows through it into the A***n district. The Jews had smuggled the animals so ingeniously that immediately after the transfer they bricked up the hole once again.”

Article "Through the wall" by Prof. Jerzy Kochanowski published on the website of the research project "Around the help and rescue of Jews in occupied Polish territories – new perspectives"

👉 Link to the article in the coments section
____________________________________
Research project No. UMO-2023/51/B/HS3/01885 awarded by the National Science Centre, realized by the Polish Center for Holocaust Research at the Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences, under the direction of Prof. Barbara Engleking.

24/11/2025

[For English see below]

🗓️10 grudnia o godz. 18.00 zapraszamy do Muzeum POLIN na premierę książki Karoliny Panz pt. "Chciałabym opowiedzieć jak zginęło miasto. Zagłada żydowskich mieszkańców Nowego Targu". Z autorką rozmawiać będzie Anna Bikont

Postanowiłam, że odtworzę i opiszę historie tych, którym wtedy odebrano prawo do życia, a przez kolejne dziesięciolecia zapomniano o ich istnieniu. Pragnęłam, aby to, co niewyobrażalne, stało się wyrażalne – przez jak najkonkretniej i najszczegółowiej opisane losy ludzi, których pochłonęło. Chciałam w ten sposób napisać swoją księgę pamięci Żydów Nowego Targu lub raczej księgę mojej pamięci o nich.

👉 Szczegóły i link w komentarzu

******

🗓️ On December 10 at 6:00 p.m., the POLIN Museum will host the premiere of Karolina Panz’s book "I Would Like to Tell You How the City Was Destroyed: The Extermination of the Jewish Nowy Targ." The author will be in conversation with Anna Bikont.

In this work, I sought to reconstruct and narrate the stories of those who were deprived of their right to life and whose existence was consigned to oblivion for decades. My intention was to render the unimaginable communicable—through the most concrete and detailed accounts of the fates of individuals who perished. In doing so, I aspired to create a book of remembrance for the Jews of Nowy Targ, or rather, a book of remembrance dedicated to them.

👉 Further details and link available in the comment section.

19/11/2025

[For English see below]

Zespół redakcyjny rocznika Zagłada Żydów. Studia i Materiały intensywnie pracuje nad przygotowaniem 21. numeru pisma, który ukaże się tradycyjnie w grudniu.

🗓️ Najpierw – jak co roku – w formule Online First w Otwartym Dostępie na stronie internetowej czasopisma, a następnie w wersji drukowanej – dla tych, którzy cenią zapach farby drukarskiej i szelest papieru.

📣 Z przyjemnością zapowiadamy, że w nadchodzącym tomie opublikujemy m.in. treść wystąpienia dr. hab. Piotra Foreckiego, prof. UAM, wygłoszonego podczas inauguracyjnej Prelekcji Janionowskiej pt.🗣️ „Do Europy tak, ale razem z naszymi syjonistami”

„ Zacznę od tego, że prawdopodobnie rozczaruję wszystkie osoby, które spodziewały się, że u Marii Janion będę szukał jej stosunku do syjonizmu i syjonistów, albo wróżąc z fusów spekulował, co powiedziałaby dziś na temat wojny w Strefie Gazy i polityki Izraela. Niczego takiego nie zamierzam. O ile mi wiadomo, w tych sprawach się nie wypowiadała, a i nikt, choćby bardzo chciał i było mu to potrzebne dla swojej sprawy, nie ma zdolności sądzenia, co o bieżących sprawach myśleliby umarli. Bliski natomiast jest mi świat jej pojęć, krążący wokół fantazmatów, wyobrażeń społecznych, reprodukcji wzorów kultury polskiej, a także wyłaniający się z jej różnych tekstów sposób myślenia o antysemityzmie. „

W numerze między innymi

Sąsiedzi po 25 latach
➡️ Stephan Lehnstaedt o niemieckich echach książki Jana Tomasz Grossa
➡️ Stanislovas Stasiulis i Violeta Davoliūtė o dyskusjach wobec „trudnej przeszłości” na Litwie

Studia
➡️Piotr Laskowski o mihrohistorii Zagłady
➡️Jakub Chmielewski o administracji żydowskiej w powiecie lubelskim

Materiały
➡️ Ewa Wiatr o zapiskach chłopca z getta łódzkiego z 1942 r.

Punkty widzenia
➡️ Piotr Forecki o współczesnej narracji antysyjonistycznej i jej skutkach

Upamiętnienia
➡️ Dariusz Libionka o problemach wynikających z upamiętnienia Romana Dmowskiego na
terenie dawnej dzielnicy żydowskiej w Lublinie

Warsztaty badawcze
➡️ Małgorzata Grzanka o losie Polaków w domach opieki we Włocławku na początku 1942 roku

Omówienia
➡️ Grzegorz Krzywiec o wydawnictwach Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana
Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.
➡️ Justyna Kowalska-Leder o ludowej historii Zagłady

Recenzje
In Memoriam

********

The editorial team of the annual journal Zagłada Żydów. Studia i Materiały / Holocaust Studies and Materials is currently engaged in the intensive preparation of its 21st volume, which, as per tradition, will be published in December.

🗓️ As in previous years, the issue will first appear in an Online First format in Open Access on the journal’s website, followed by the print edition — for those who appreciate the scent of printing ink and the rustle of paper.

📣 We are pleased to announce that the forthcoming volume will include, among other contributions, the text of the lecture delivered by Prof. Piotr Forecki, during the inaugural Janion’s Lecture, entitled 🗣️ “To Europe, Yes—but Together with Our Zionists.”

“I must begin by acknowledging that this lecture may disappoint those anticipating an inquiry into Maria Janion’s views on Zionism or Zionists, or an attempt to extrapolate—through speculative means—her possible stance on the current war in the Gaza Strip and the politics of the Israeli state. Such an undertaking is not my intention. To the best of my knowledge, Janion did not publicly address these issues, and it is neither methodologically sound nor ethically appropriate to ascribe positions to the deceased on matters they did not engage with. No amount of interpretive desire or political necessity can confer legitimacy on such conjecture.
What I do wish to explore, however, is the conceptual terrain that Janion inhabited and shaped—a terrain marked by her engagement with phantasms, collective imaginaries, the reproduction of Polish cultural patterns, and the interpretive frameworks through which antisemitism is addressed in her writings. It is within this intellectual constellation that I locate the relevance of her work for our present moment.”

Highlights of the upcoming issue include:

“Neighbors” Revisited After 25 Years
➡️ Stephan Lehnstaedt on the German Reception of Jan Tomasz Gross’s Work
➡️ Stanislovas Stasiulis and Violeta Davoliūtė on Debates Around the “Difficult Past” in Lithuania

Studies
➡️ Piotr Laskowski on the Microhistory of the Holocaust
➡️ Jakub Chmielewski on the Jewish Administration in Lublin County

Materials
➡️ Ewa Wiatr on the Diary of a Boy from the Łódź Ghetto, 1942

Points of View
➡️ Piotr Forecki on Contemporary Anti-Zionist Narratives and Their Consequences

Commemorations
➡️ Dariusz Libionka on the Challenges of Commemorating Roman Dmowski in the Former Jewish District of Lublin

Research Workshops
➡️ Małgorzata Grzanka on the Fate of Poles in Care Homes in Włocławek in Early 1942

Reviews and Discussions
➡️ Grzegorz Krzywiec on Publications by the Institute for the Legacy of Polish National Thought (Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej)
➡️ Justyna Kowalska-Leder on the Popular History of the Holocaust

Reviews
In Memoriam

18/11/2025

Od dziś do czwartku w POLIN konferencja, której Centrum jest współorganizatorem

https://www.facebook.com/share/1BUWxZxfX1/

📣 Startujemy! Dziś w Muzeum POLIN rozpoczyna się międzynarodowa konferencja
„Przeciwdziałanie zniekształcaniu historii Holokaustu w erze cyfrowej”
🗓 18–20 listopada 2025

Przez trzy dni będziemy przyglądać się, jak w cyfrowej rzeczywistości zmienia się opowieść o Zagładzie i co można zrobić, by chronić jej prawdę.
W programie: wykłady, debaty, panele ekspertów z instytucji naukowych, muzealnych i edukacyjnych z całego świata.

📌 Dzisiejsze spotkania poświęcone są polskim perspektywom i przemianom dyskursu o Zagładzie.
W kolejnych dniach zajmiemy się tematami manipulacji, AI, mediów społecznościowych i edukacji historycznej w dobie algorytmów.

🔉 Konferencja odbywa się w języku angielskim. Wybrane wydarzenia m.in. panele publiczne – będą prowadzone po polsku z tłumaczeniem.
🎟 Wstęp wolny na część wydarzeń – szczegóły w programie!

📧 Kontakt: [email protected]

📄 Szczegóły i program konferencji: https://polin.pl/pl/wydarzenie/miedzynarodowa-konferencja-przeciwdzialanie-znieksztalcaniu-historii-holokaustu-w-erze

14/11/2025

We invite early-stage researchers to submit applications to participate in International Summer School „Innovative Perspectives on Holocaust Research: Sources, Methods, and Digital Tools" 5-10 July 2026, Warsaw

The summer school is organized by the German Historical Institute Warsaw, Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute, Polish Center for Holocaust Research (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) in cooperation with Center for Holocaust Studies at the Leibniz Institute for Contemporary History in Munich, Center for Urban History Lviv, Yahad-In Unum Paris.

The summer school will be an opportunity to present and discuss current approaches, sources, methods and tools in Holocaust studies, focusing on Central and Eastern Europe, both micro- and macrohistory.

During the summer school, we aim to explore new methodological perspectives, combining local and transnational history, based on various re-interpreted sources or previously unknown materials, with using different research methods and tools in conducting studies on the Holocaust. We are especially interested in the Holocaust in provincial areas – smaller towns and rural regions outside major cities – with different dynamics and factors of violence and attempts of survival. Lastly, we will reflect on remembrance and challenges in Holocaust studies – especially in the context of the “crisis of memory”, related to the passing away of the last survivors and witnesses and the emergence of new, especially digital, research methods and tools.
The goal of the summer school is to encourage an exchange between young scholars (PhD and advanced MA students) researching on Central and Eastern Europe. It will also be an opportunity to present and discuss projects, methodological approaches and sources. We plan also visits to Holocaust sites in central Poland.

👉 for more information and CfP please visit:
https://www.holocaustresearch.pl/index.php?mod=news&show=443

14/11/2025

[For English see below]

📣 Zapraszamy na panel dyskusyjny:

„Wobec trudnej prawdy: Sąsiedzi i przemiany polskiej debaty o Zagładzie w XX wieku”
Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak książka Grossa wpłynęła na polski dyskurs historyczny, jak zmieniały się społeczne postawy i w jaki sposób różne narracje próbują kształtować pamięć o przeszłości.
🗓 18 listopada 2025 (wtorek)
🕕 godz. 18.00
📍 Audytorium Muzeum POLIN
🎧 Spotkanie w języku polskim z tłumaczeniem na angielski
Wstęp wolny
👉 Jeśli interesuje Cię, jak historia wpływa na teraźniejszość, bądź z nami tego wieczoru. Zarezerwuj czas, przyjdź, zabierz głos lub po prostu posłuchaj.
🎙 W dyskusji udział wezmą:
– dr Krzysztof Persak (POLIN)
– dr Agnieszka Haska (IFiS PAN)
– prof. Joanna Tokarska-Bakir (IS PAN)
👤 Moderacja: prof. Piotr Forecki (UAM)

📌 Panel jest częścią międzynarodowej konferencji „Przeciwdziałanie zniekształcaniu historii Holokaustu w erze cyfrowej”, która potrwa od 18 do 20 listopada 2025 roku, współorganizowanej przez Centrum.

*******

📣 We invite you to a panel discussion:

"Facing the difficult truth: Neighbors and changes in the Polish debate on the Holocaust in the 20th century"
During the meeting, we will talk about how Gross's book influenced Polish historical discourse, how social attitudes changed, and how different narratives attempt to shape the memory of the past.
🗓 November 18, 2025 (Tuesday)
🕕 6:00 p.m.
📍 POLIN Museum Auditorium
🎧 Meeting in Polish with English translation
Free admission
👉 If you are interested in how history influences the present, join us this evening. Reserve your time, come, speak up, or just listen.
🎙 The discussion will be attended by:
– Dr. Krzysztof Persak (POLIN)
– Dr. Agnieszka Haska (IFiS PAN)
– Prof. Joanna Tokarska-Bakir (IS PAN)
👤 Moderator: Prof. Piotr Forecki (UAM)

📌 The panel is part of the international conference "Counteracting the Distortion of Holocaust History in the Digital Age," which will take place from November 18 to 20, 2025. The conference is co-organized by the Center.

25 lat temu ukazała się książka Sąsiedzi Jana Tomasza Grossa. To wtedy masakra Żydów w Jedwabnem po raz pierwszy stanęła w centrum publicznej debaty, stając się punktem zwrotnym w rozmowie o udziale Polaków w Zagładzie.

Jak od tamtej pory zmieniła się polska pamięć o Holokauście? Czy potrafimy dziś mówić o trudnych rozdziałach historii bez unikania odpowiedzialności?

📣 Zapraszamy na panel dyskusyjny:
„Wobec trudnej prawdy: Sąsiedzi i przemiany polskiej debaty o Zagładzie w XX wieku”

Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak książka Grossa wpłynęła na polski dyskurs historyczny, jak zmieniały się społeczne postawy i w jaki sposób różne narracje próbują kształtować pamięć o przeszłości.

🗓 18 listopada 2025 (wtorek)
🕕 godz. 18.00
📍 Audytorium Muzeum POLIN
🎧 Spotkanie w języku polskim z tłumaczeniem na angielski
Wstęp wolny

👉 Jeśli interesuje Cię, jak historia wpływa na teraźniejszość, bądź z nami tego wieczoru. Zarezerwuj czas, przyjdź, zabierz głos lub po prostu posłuchaj.

🎙 W dyskusji udział wezmą:
– dr Krzysztof Persak (POLIN)
– dr Agnieszka Haska (IFiS PAN)
– prof. Joanna Tokarska-Bakir (IS PAN)
👤 Moderacja: prof. Piotr Forecki (UAM)

📌 Panel jest częścią międzynarodowej konferencji „Przeciwdziałanie zniekształcaniu historii Holokaustu w erze cyfrowej”, która potrwa od 18 do 20 listopada 2025 roku.

🔗 Szczegóły wydarzenia i linki - w komentarzu!

📷 Fot. Pomnik upamiętniający ofiary mordu w Jedwabnem | Piotr Ostrowski

11/11/2025

Książka już dostępna. Zapraszamy do księgarń.

Postanowiłam, że odtworzę i opiszę historie tych, którym wtedy odebrano prawo do życia, a przez kolejne dziesięciolecia zapomniano o ich istnieniu. Pragnęłam, aby to, co niewyobrażalne, stało się wyrażalne ? przez jak najkonkretniej i najszczegółowiej opisane losy ludzi, których poch...

06/11/2025

[For English see below]

Centrum od końca 2024 realizuje wieloletni projekt badawczy ➡️Wokół pomocy oraz ratowania Żydów na okupowanych ziemiach polskich – nowe ujęcia⬅️

Multidyscyplinarna grupa badaczek i badaczy pod kierownictwem prof. Barbary ENGELKING podejmuje próbę nowego, krytycznego spojrzenia na pomoc Polaków dla Żydów w czasie Zagłady. Projekt koncentruje się na analizie jakości, motywacji i społecznych mechanizmów pomagania, uwzględniając konteksty historyczne, psychologiczne i socjologiczne. Efektem będzie, mamy nadzieję przełomowy, tom studiów, który wniesie wkład do międzynarodowej refleksji nad relacjami międzyludzkimi w ekstremalnych warunkach okupacji.

Strona internetowa dedykowana projektowi prezentuje jego opis, zespół badawczy i podejmowane tematy, a także przybliża niektóre wątki z badań 🌍link w komentarzu🌍

|Projekt badawczy realizowany jest w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki nr UMO-2023/51/B/HS3/01885|

*******

Since the end of 2024, the Center has been implementing a long-term research project ➡️Helping and Rescuing Jews in occupied Poland – new perspectives⬅️

A multidisciplinary group of researchers led by Prof. Barbara ENGELKING is attempting to take a new, critical look at the help provided by Poles to Jews during the Holocaust. The project focuses on analyzing the quality, motivation, and social mechanisms of helping, taking into account historical, psychological, and sociological contexts. The result will be, we hope, a groundbreaking volume of studies that will contribute to international reflection on interpersonal relations in the extreme conditions of occupation.

The website dedicated to the project presents its description, the research team, and the topics covered, as well as some of the research themes. 🌍link in the comment🌍

|The research project is being carried out as part of a grant from the National Science Centre, No. UMO-2023/51/B/HS3/01885|