Zeszyty Łużyckie

10/04/2025

📖 Nowy artykuł o nazwach pokrewieństwa w dialektach łużyckich

Artykuł przedstawia aktualne dane na temat nazw pokrewieństwa w dialektach łużyckich na podstawie analizy map językowych dostępnych w tomie 11. „Степени родства” [Stopnie pokrewieństwa] Ogólnosłowiańskiego Atlasu Językowego (OLA), który został przygotowany do publikacji przez Bułgarską Komisję Narodową. Analiza opiera się na materiale terenowym, zebranym i opracowanym przez łużyckich dialektologów.

W badaniach szczególną uwagę poświęcono:
– słownictwu wspólnemu dla języków słowiańskich,
– oryginalnym procesom słowotwórczym w dialektach łużyckich,
– zasięgom leksyki zapożyczonej,
– przemianom w systemie nomina affinitatis.

📎 Zachęcamy do lektury: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1240

28/03/2025

Domenico Nucera, znany jako Milinari, odegrał niezwykle istotną rolę w ochronie i rewitalizacji języka oraz kultury Greko. Choć nie był formalnym aktywistą, przez całe życie wspierał inicjatywy mające na celu zachowanie i ożywienie dziedzictwa Greko w Południowej Kalabrii. Jego biografia odzwierciedla trudny los wielu członków grekofonicznej społeczności, a jednocześnie ukazuje, w jaki sposób oddolne inicjatywy przyczyniają się do ochrony języka i kultury mniejszościowej.

Zachęcamy do lektury artykułu, który upamiętnia Milinariego i przybliża jego znaczenie dla współczesnych działań na rzecz języka i kultury Greko.
📖 https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1085

12/03/2025

📢 Przypominamy o naborze tekstów do 63. tomu „Zeszytów Łużyckich” 📢

Wciąż zbieramy abstrakty do numeru poświęconego dziedzictwu kulturowemu mniejszości w Europie Środkowej i Południowej, który ukaże się pod koniec 2025 roku. Redakcję naukową tomu sprawują Angelika Niewiadomska oraz Maciej Falski.

Za przedmiot refleksji stawiamy dziedzictwo mniejszości w Europie Środkowej i Południowej po 1945 roku. Zdajemy sobie przy tym sprawę, że sama mniejszość może być różnie definiowana. Czy będzie to mniejszość narodowa, etniczna czy religijna, zawsze chodzi jednak o relację tej grupy z grupą większościową i kwestię definiowania wspólnoty. Proponujemy zatem poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania:

🔸 jak same mniejszości postrzegają swoją przeszłość i starają się o ochronę i promocję jej artefaktów;
🔸 jakie pozycje przyjmują grupy dominujące liczebnie w odniesieniu do dziedzictwa tych mniej licznych;
🔸 na ile współcześnie akcentowane wartości, jak wielokulturowość, lokalność czy partycypacja, wpływają na jego recepcję, ocenę oraz ochronę;
🔸 czy można mówić o dziedzictwie wykluczonym i dziedzictwie wykluczonych;
🔸 w jaki sposób mniejszości – i które mniejszości – wykorzystują dziedzictwo do pozycjonowania się w polu społecznym i politycznym?

Szczegółowe informacje oraz wytyczne dla Autorek i Autorów znajdziecie tutaj: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/announcement/view/44

📅 Na abstrakty wraz z roboczymi tytułami czekamy do 31 marca 2025 roku!

TOM 63: DZIEDZICTWO KULTUROWE MNIEJSZOŚCI W EUROPIE ŚRODKOWEJ I POŁUDNIOWEJ 2025-01-05 Zapraszamy do zgłaszania tekstów do nowego numeru Zeszytów Łużyckich. Czasopisma omniejszościach, który będzie poświęcony tematowi dziedzictwa kulturowego mniejszości w EuropieŚrodkowej i Południow...

27/02/2025

Życzymy wszystkim smacznych chruścików, chrupiącego chrustu i wyśmienitych faworków – niech Tłusty Czwartek będzie pełen słodkich przyjemności! ;)

Dziś tłusty czwartek, a więc można do woli zajadać się różnymi słodkościami. Wśród tradycyjnych przysmaków na ten dzień znajdują się cienkie, kruche ciasteczka smażone na głębokim tłuszczu w kształcie prostokąta z otworem, przez który przekłada się jeden koniec tego ciasta. Występują pod kilkoma nazwami, np. CHRUST, CHRUŚCIKI, FAWORKI. Ostatnia z nich ma charakter ogólnopolski, a dwie pozostałe mają dość konkretny teren występowania. CHRUŚCIKI używane są w Polsce zachodniej (od Wielkopolski, przez Kujawy, po Kaszuby), CHRUST natomiast pojawia się przede wszystkim w Polsce południowej. Świetnie pokazuje to mapa od Świetlan Maps.

Nasze rozmówczynie z okolic Konina potrafiły jeszcze opowiedzieć, jak te ciasteczka przyrządzić: na tłusty czwartek ponczki ... [...] faworki ... [...] to też sie na tłusty czwartek robiło chru... chruściki ... no ... [...] mónka cukier j***o śmietana ... no i to wszyszko wszystko sie zagniata i sie na głymbokim tłuszczu smaży ... (Kolonia Wilczogóra), chruściki ... [...] zarabia sie ... zarabia sie ... ciasto wygniata ... wałkuje na cienko ... kroi ... w szage ... przekłada sie ... dziurke na środku przekłada je sie ... i na d... głemboki tłuszcz ... smaży ... (Święcia).

19/02/2025

📚 Jak wygląda nauczanie języków mniejszościowych Półwyspu Iberyjskiego na Uniwersytecie Loránda Eötvösa w Budapeszcie?

W poniższym artykule Ildikó Szijj przedstawia kompleksową historię kursów języków katalońskiego, galicyjskiego i baskijskiego, analizując zmiany w metodach nauczania na przestrzeni lat. Autorka podkreśla znaczenie integracji edukacji językowej z kulturową, wskazując na podwójny cel kursów: praktyczny wymiar dydaktyczny i przekazanie wiedzy filologicznej, obejmującej dialektologię, lingwistykę historyczną oraz socjolingwistykę.

📖 Zachęcamy do lektury! https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1307

11/02/2025

📚Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet i Dziewcząt w Nauce chcielibyśmy zaprezentować artykuł dr Marii Filipowicz-Rudek z Uniwersytetu Jagiellońskiego, poświęcony roli motywacji w nauczaniu i uczeniu się języków mniejszościowych.

Autorka zwraca uwagę, że nauka języka galicyjskiego wymaga głębokiego zaangażowania w jego tożsamość kulturową, a najlepszym narzędziem do tego celu są kreatywne metody dydaktyczne. Bazując na swoim wieloletnim doświadczeniu jako lektorka galicyjskiego, dr Filipowicz-Rudek przedstawia praktyczne zastosowanie poezji i muzyki jako materiałów wspomagających naukę, które skutecznie wzmacniają motywację i ułatwiają przyswajanie języka.

📖 Zachęcamy do lektury! Artykuł w języku hiszpańskim dostępny jest pod adresem: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1429

🌼 Wszystkim kobietom zaangażowanym w rozwój nauki życzymy wielu sukcesów badawczych, nieustannej inspiracji oraz satysfakcji z odkrywania nowych obszarów wiedzy!

05/02/2025

📢 Nowy numer „Zeszytów Łużyckich” – Nauczanie i uczenie się języków mniejszościowych na Półwyspie Iberyjskim

Z przyjemnością prezentujemy kolejny numer „Zeszytów Łużyckich”, poświęcony zagadnieniom związanym z nauczaniem i uczeniem się języków mniejszościowych na Półwyspie Iberyjskim.

Wśród artykułów znalazł się tekst Katarzyny Ciszewskiej, który przedstawia praktyczne zastosowanie metody Cooperative Learning (CL) w rozwijaniu kompetencji wielojęzycznych uczniów. Autorka proponuje włączanie informacji o mniejszych językach romańskich Półwyspu Iberyjskiego do zajęć z języka hiszpańskiego jako drugiego języka lub języka obcego.

Artykuł zawiera pięciostopniowy scenariusz zajęć, oparty na tłumaczeniach „Małego Księcia” na język hiszpański oraz cztery języki mniejszościowe: kataloński, galicyjski, aragoński i algherese (wariant katalońskiego używany w Alghero na Sardynii).

📖 Zachęcamy do lektury! Cały numer dostępny jest pod adresem: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/issue/view/96

03/02/2025

"The articles gathered here represent diverse perspectives on the opportunities, challenges, and methodologies involved in teaching languages such as Catalan, Galician, Basque, and Aragonese while considering the nuances of regional variet-ies, as well as social and cultural contexts."
Eds. Bartosz Dondelewski, Natalia Czopek

https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1723

22/01/2025

🔎 Przypominamy, że na stronie naszego czasopisma dostępna jest zakładka Online First, w której publikujemy artykuły w terminie 30 dni po zakończeniu procesu recenzji i redakcji. Dzięki temu zapewniamy szybki dostęp do najnowszych publikacji przed oficjalnym wydaniem numeru czasopisma. Już teraz znajdziecie tam trzy nowe artykuły – serdecznie zachęcamy do ich przeczytania.

15/01/2025

🖋 „W czasach istnienia Jugosławii każdy z narodów, który żył w tej federacji, uważany był za konstytucyjny. Po rozpadzie Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i usamodzielnieniu się poszczególnych państw, niektóre z tych nacji znalazły się automatycznie w innym kraju i stały się mniejszością narodową i/lub jednym z narodów składowych.”

Zachęcamy do przeczytania artykuły Roberta Bońkowskiego dotyczącego sytuacji prawnej języka czarnogórskiego jako mniejszościowego w zapisach konstytucyjnych państw byłej Jugosławii.

📄 Link do artykułu: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1255

06/01/2025

Jeszcze nie opadły emocje po publikacji jubileuszowego numeru, a my już rozpoczynamy nabór tekstów do 63. tomu „Zeszytów Łużyckich. Czasopisma o mniejszościach". Numer, którego publikacja zaplanowana jest na koniec 2025 roku, zostanie poświęcony dziedzictwu kulturowemu mniejszości w Europie Środkowej i Południowej. Redakcję naukową sprawować będą Angelika Niewiadomska oraz Maciej Falski.

„Dziedzictwo stało się jedną z kluczowych kategorii współczesnego dyskursu i praktyk kulturowych w odniesieniu zarówno do badań naukowych, jak i polityk lokalnych czy państwowych. Za przedmiot refleksji stawiamy dziedzictwo mniejszości w Europie Środkowej i Południowej po 1945 roku. Zdajemy sobie przy tym sprawę, że sama mniejszość może być różnie definiowana. Czy będzie to mniejszość narodowa, etniczna czy religijna, zawsze chodzi jednak o relację tej grupy z grupą większościową i kwestię definiowania wspólnoty. Proponujemy zatem poszukiwanie odpowiedzi na następujące pytania:
🔹 jak same mniejszości postrzegają swoją przeszłość i starają się o ochronę i promocję jej artefaktów;
🔹 jakie pozycje przyjmują grupy dominujące liczebnie w odniesieniu do dziedzictwa tych mniej licznych;
🔹 na ile współcześnie akcentowane wartości, jak wielokulturowość, lokalność czy partycypacja, wpływają na jego recepcję, ocenę oraz ochronę;
🔹 czy można mówić o dziedzictwie wykluczonym i dziedzictwie wykluczonych;
🔹 w jaki sposób mniejszości – i które mniejszości – wykorzystują dziedzictwo do pozycjonowania się w polu społecznym i politycznym?”

Więcej informacji dotyczących tematu i wytycznych dla Autorów znajdziecie w poniższym linku: https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/announcement/view/44

Prosimy o przesyłanie abstraktów wraz z roboczymi tytułami artykułów do 31 marca 2025 roku.

TOM 63: DZIEDZICTWO KULTUROWE MNIEJSZOŚCI W EUROPIE ŚRODKOWEJ I POŁUDNIOWEJ 2025-01-05 Zapraszamy do zgłaszania tekstów do nowego numeru Zeszytów Łużyckich. Czasopisma omniejszościach, który będzie poświęcony tematowi dziedzictwa kulturowego mniejszości w EuropieŚrodkowej i Południow...

31/12/2024

Kończąc rok 2024, pragniemy serdecznie podziękować wszystkim, którzy współtworzą, wspierają i czytają Zeszyty Łużyckie. Ten rok był dla nas szczególny – zamknęliśmy go wydaniem 60. jubileuszowego numeru, poświęconego językom mniejszościowym na mapie dialektalnej słowiańszczyzny. To dla nas ogromny powód do dumy i radości.

Z ciekawością i niecierpliwością spoglądamy w przyszłość, która zapowiada się równie inspirująco.

Przyjmijcie od nas najlepsze życzenia pomyślności, zdrowia, spokoju i sukcesów w nadchodzącym 2025 roku.

Redakcja Zeszytów Łużyckich

Obraz: Ради Неделчев, “Зимен празник”

23/12/2024

Już jest!

Jubileuszowy, 60. numer „Zeszytów Łużyckich”: Języki mniejszościowe na mapie dialektalnej słowiańszczyzny, pod redakcją dr. Janusza Szablewskiego jest już dostępny na naszej stronie internetowej.

Numer 60., poświęcony tematowi języków mniejszościowych w Europie Środkowo-Wschodniej oraz ich miejsca na mapie dialektalnej Słowiańszczyzny, dedykowany jest dr. Ignacemu Dolińskiemu, którego praca jako członka Polskiej Komisji Narodowej Ogólnosłowiańskiego Atlasu Językowego (OLA) przyczyniła się do rozwoju dialektologii słowiańskiej.

Co znajdziecie w najnowszym numerze?

🟢 Slovene as a “minoritised language” in Austria, Italy, Hungary and Croatia: genealogical linguistic and sociolinguistic aspects – Matej Šekli
🟢 Konstytucyjno-prawna sytuacja języka czarnogórskiego jako mniejszościowego w państwach byłej Jugosławii – Robert Bońkowski
🟢 Obecná čeština – sporna nieliteracka odmiana języka czeskiego – Milena Hebal-Jezierska
🟢 Leksik Moslovačkih razglednica – Josip Lasic, Željka Macan

SORABIANA
🔴 Górnołużyckie wyrazy złożone z członem wulko- w „Nowej dobie” z lat 1977-1980 (na tle historii złożeń z wulko-) – Tadeusz Lewaszkiewicz
🔴 Sorbian kinship terminology according to the data in Volume 11. "Degrees of Kinship" of the Slavic Linguistic Atlas (preliminary results) – Slavka Keremidchieva

VARIA
🟡 Od Redakcji – Janusz Szablewski
🟡 Wywiad z dr. Ignacym Dolińskim
🟡 Polemika z recenzją książki pt. "Horka-łużycka Golgota służby zdrowia 2. Armii Wojska Polskiego" – Zbigniew Kopociński, Krzysztof Kopociński
🟡 Endless life cycle of Greko. Im memoriam of Domenico Nucera – Mimmo Nucera “Milinari” – Karolina Gortych-Michalak

Zapraszamy do lektury!
https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/issue/view/66

20/12/2024

🌷 W bułgarskiej wsi Ribnowo, zamieszkiwanej przez Pomaków, do dziś kultywuje się niezwykły ślubny zwyczaj zwany „geliną”. Ten wyjątkowy rytuał stanowi kulminację ślubnych obrzędów. Twarze panien młodych są malowane na biało, a następnie zdobione kolorowymi cekinami, wyrazistymi malunkami o kwiatowych motywach, jedwabnymi girlandami i błyszczącymi elementami.

W tym roku mieszkańcy Ribnowa mają szczególny powód do radości – ich tradycja została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Z tej okazji po raz pierwszy odbędzie się konkurs na najpiękniejszą „gelinę”.

Czy wiedzieliście, że w Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej UW można zobaczyć fotografie dokumentujące tę tradycję? Krasimir Andonow, znany bułgarski operator filmowy oraz fotograf, uwiecznił „gelinę” w swoim fotoreportażu. Wystawa jego prac odbyła się w październiku 2019 roku w holu głównym Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego podczas międzynarodowej sesji naukowej „Mniejszości na Bałkanach Wschodnich”.

13/12/2024

📢Wywiad z dr. Ignacym Dolińskim – zapowiedź jubileuszowego numeru „Zeszytów Łużyckich”!

Już wkrótce do Waszych rąk trafi okrągły, 60. numer „Zeszytów Łużyckich”! Z tej okazji zapraszamy do lektury wywiadu z dr. Ignacym Dolińskim, któremu dedykujemy tom.

Dr Ignacy Doliński to ceniony językoznawca, wieloletni badacz Instytutu Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego, niezastąpiony redaktor naszego czasopisma, a także człowiek pełen pasji, słynący ze swojego zaangażowania i wszechstronności.

Z rozmowy dowiemy się nie tylko o historii warszawskiej slawistyki i samego czasopisma, ale także o szerszym kontekście społeczno-politycznym, który wpływał na tak istotne prace naukowe, jak Ogólnosłowiański Atlas Językowy (OLA), w które dr Doliński był zaangażowany jako członek polskiej komisji narodowej.

Uwaga – wywiad odkrywa przed czytelnikami fascynujący świat diachronii języków, badań i nauczania języków Europy Środkowej i Wschodniej oraz... ogrodnictwa! Ilustracja posta wcale nie jest przypadkowa.

Pytania do rozmowy przygotował redaktor prowadzący numer, dr Janusz Szablewski.

https://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/zl/article/view/1682

28/05/2024

Chwalipost ❗️

Nasze archiwum cyfrowe w ostatnim czasie bardzo się rozrosło 💪

Zachęcamy Was do zapoznania się z archiwalnymi numerami naszego czasopisma, które do niedawna można było czytać jedynie w formie papierowej. Dziś wystarczy jedynie kliknąć poniższy link: