11/07/2025
سنڌ جو هاري: هٿرادو تباھيءَ جي ور چڙهيل
سنڌ جي هارين ۽ آبادگارن لاءِ موجوده صورتحال صرف اتفاقي ٻوڏ يا موسمي تبديلين جو نتيجو نه آهي، بلڪه رياستي بي حسي، حڪمران طبقي جي مفادن، ۽ استحصالي پاڻي ورڇ واري نظام جو منطقي انجام آهي. خاص طور تي نصرت ڪينال (سدا واھ) جي شاخن، بشمول اڪڏوئي مائنر (ارڙهين شاخ) جي، اهڙو ظلم روا رکيو پيو وڃي جيڪو مڪمل طور تي منصوبابنديءَ تحت لڳي ٿو.
هاري ڇو پيو تباھ ٿئي؟
جنهن وقت پنجاب جي مٿئين علائقن ۾ ٻوڏ واري صورتحال آهي، ان وقت به سنڌ جي ڪيترين ئي شاخن ۾ پاڻيءَ جي هٿرادو کوٽ ڏسڻ ۾ اچي رهي آهي. ارڙهين شاخ جا هاري فصل پوکي نه سگهيا، ۽ جيڪي ٿورا گهڻا پوکيا ويا، سي به پاڻي جي نه هجڻ سبب سڙي وڃڻ لڳا.
ان جو مطلب آهي ته:
پاڻي موجود آهي،
پر ان کي ڄاڻي واڻي نه ڇڏيو پيو وڃي،
سنڌ جي زراعت کي تباهه ڪرڻ لاءِ هڪ خاموش جنگ هلي رهي آهي.
حقيقت اها آهي ته:
حڪمران طبقو، خاص ڪري پنجاب جي بيوروڪريسي ۽ وفاقي پاڻي ورڇ وارا ادارا، زراعت کي تباهه ڪري ملڪ کي درآمدن تي دارومدار رکڻ لاءِ مجبور ڪري رهيا آهن.
پاڻي کي روڪي، وري "وڌيڪ پاڻي اچڻ" جو ڊرامو ڪري، ڊيم کولڻ ذريعي سنڌ کي ٻوڙڻ جي رٿابندي ڪئي پئي وڃي.
سم نالن جي صفائي ۽ نيڪالي جي نظام کي ڄاڻي واڻي نظرانداز ڪيو پيو وڃي، جيئن برساتن جو پاڻي سڌو سنڌ جي زمينن، ڳوٺن ۽ ماڻهن تي عذاب بڻجي ڪري لهي.
برسات کان اڳ ۽ پوءِ جي صورتحال جو تنقيدي تجزيو:
ترابيلا ڊيم 1450 فوٽ 1520 فوٽ +70 فوٽ
منگلا ڊيم 1178 فوٽ 1181 فوٽ +3 فوٽ
چشما بند 644 فوٽ 648 فوٽ +4 فوٽ
سنڌو درياهه جو وهڪرو 1.5-2 لک ڪيوسڪ 2.8 لک ڪيوسڪ +1.3 لک ڪيوسڪ
تبصرو:
پاڻي موجود آهي، ڊيم ڀريا پيا آهن، ۽ اسپيل ويز کولڻ کان پوءِ سنڌو درياھ ۾ پاڻي وڌي ويو آهي.
ان باوجود سنڌ جي ڪئنالن، خاص ڪري ننڍن شاخن ۾ پاڻي ڇو نٿو ڇڏيو وڃي؟
ڇا اهو قدرتي مسئلو آهي؟ نه! هي ته پاڻيءَ جي سياسي ورڇ جي بدترين شڪل آهي، جيڪا حڪمرانن جي سياسي مفادن لاءِ سنڌ کي قرباني جو ٻڪرو بڻائي رهي آهي.
اصل سازش ڇا آهي؟
ان سڄي صورتحال ۾ عوام جي ڌيان کي هنن مسئلن تان هٽائڻ لاءِ رياست ڪيئن ڪم ڪري رهي آهي:
قبائلي جھيڙا هوا ڏنا پيا وڃن.
مذھبي انتشا ر ۽ فرقيواراڻا فساد وڌايا پيا وڃن.
سنڌ، بلوچستان، خيبرپختونخواھ، ۽ گلگت بلتستان ۾ قومي مسئلن جي بدران مصنوعي ايجنڊائون اڇلايا پيا وڃن.
هي سڀ ڪجهه ان ڪري ته عوام بنيادي مسئلن – پاڻي، زراعت، روزگار، تعليم، صحت، ۽ زميني مالڪي – لاءِ آواز نه اٿاري سگهي.
ڳالهه هاڻ فقط شڪايت جي ناهي – مزاحمت جي آهي!
سنڌ جي ماڻهن، خاص طور تي هارين، آبادگارن، ۽ نوجوانن کي گهرجي ته:
پنهنجي اصل دشمنن کي سڃاڻن، جيڪي سياست، مذھب، ۽ وفاق جي نالي تي سندن وسيلن تي قابض آهن.
قبائلي، ذاتي، يا فرقيواراڻن ويڇن مان نڪري طبقاتي ۽ قومي بنيادن تي جدوجهد ڪن.
پرامن مزاحمت، سياسي تنظيم، ۽ شعوري تحريڪ ذريعي پنهنجي حقن لاءِ هڪجهڙائيءَ سان اٿي بيهن.
اڄ جي تباھي، سڀاڻي جو سوال آهي:
جيڪڏهن هاڻ خاموش رهنداسين، ته پاڻي نه فقط زمين پر نسل به لوڙھي ويندو.
سنڌ جو پاڻي، زمين، ۽ وسيلن جو دفاع صرف هاري، محنت ڪش ۽ باشعور عوام ڪري سگهي ٿو – وفاقي يا صوبائي حڪمران نه!
چوندا آھن:
"جيڪو پنهنجي زمين، پاڻي ۽ وسيلن جي بچاءَ لاءِ نه ٿو بيهي، سو پنهنجي نسل جو قاتل آهي."
هاڻي وقت آهي ته احتجاج، تنظيم، ۽ تحريڪ ذريعي پاڻيءَ جي ورڇ، زراعت جي تباهي، ۽ هارين جي زندگيءَ سان ٿيندڙ ناانصافين خلاف آواز اٿارجي – جيئن ايندڙ نسل کي تباھيءَ بدران، هڪ بهتر مستقبل ملي سگهي.
