20/09/2025
Iyo : Maxaa ka socda?
Bilihii u dambeeyey, waxaa si weyn looga dareemayey Aqalka Congress-ka ee Maraykanka xiise ballaadhan oo loo muujinayo qadiyadda Somaliland. Xildhibaano ka tirsan Congress-ka ayaa soo bandhigay sharciyo iyo qaraaro cusub oo lagu taageerayo Somaliland. Qodobadaasi waxay ka hadlayaan in Somaliland la aqoonsado, in xidhiidho laba geesood ah la sameeyo, ama ugu yaraan in danaha iyo masaalixda labada dhinac la wada shaqeeyo. Tani waxay caddeyn u tahay in dadaallada ugu muuqda ee caalamka ee ku wajahan Somaliland ay maanta ka imanayaan Washington, taas oo muujinaysa danaha qotada dheer ee Mareykanku ka leeyahay gobolka Geeska Afrika.
Waxaa jira dhaqdhaqaaqyo isku xidhaya taageerada Somaliland iyo Taiwan. Taiwan waxay Congress-ka Mareykanka ku leedahay ilaa 139 xubnood oo taageersan, halka qaar ka mid ah xubnahaasi sidoo kale u ololeeyaan qadiyadda Somaliland. Isku dhafkaas ayaa Somaliland siinaya saaxiibo cusub iyo marin siyaasadeed oo muhiim ah.
Xiisaha Washington ee Somaliland waxaa sababay arrimo dhowr ah. Marka h**e, Somaliland waxay ku taallaa meel istiraatiiji ah oo muhiim u ah ganacsiga iyo amniga caalamka, gaar ahaan marin biyoodka Badda Cas. Marka labaad, Mareykanku wuxuu doonayaa saaxiib siyaasadeed iyo mid amni oo gobolka ah, isaga oo aan ku koobnayn kaliya amniga balse sidoo kale danaynaya dhaqaalaha iyo maalgashiga. Marka saddexaad, Mareykanku wuxuu ku jiraa tartan quwadaha caalamka, gaar ahaan Shiinaha iyo Ruushka, sidaas darteed Somaliland waa goob uu doonayo inuusan cid kale u oggolaanin inay si buuxda u saameeyaan. Sidoo kale Somaliland ayaa cadaadis xooggan kala kulmaysa Shiinaha oo doonaya in la xidho xafiiska ku yaalla magaalada Hargeysa, isla markaana si dadban u taageeraya cid kasta oo kasoo horjeedda Somaliland.
QARAARADA LA HORGEEYEY GOLAHA CONGRESSKA
Waxaa jira xeer qabyo qoraal ah oo cusub oo loo yaqaan H.R. 5300, kaas oo ka hadlaya isbedel lagu samaynayo qaar ka mida shaqooyinka wasaaradda arrimaha debedda ee Maraykanka. Xeerkan qabyo qoraalka ah oo ay meel mariyeen guddi hoosaadka arrimaha debedda ee aqalka hoose ee Congresska ayaa qaybtiisa 305 loogu magac daray “Fududaynta Socdaalka iyo Maalgashi Hagaagsan oo lala yeesho Somaliland.” Qodobkani wuxuu farayaa in Xoghayaha Arrimaha Dibedda uu ka fiirsado laba tallaabo: in xafiis diblomaasiyadeed laga furo Hargeysa iyo in Somaliland iyo Somalia loo kala saaro qiimaynta socdaalka, taas oo Somaliland si gaar ah loo eegayo. Xeerkan qabyo qoraalka ah waxaa meelmariyey guddida arrimaha debedda, haatanna wuxuu horyaalaa aqalka hoose, waxaana la filayaa haddii ay ansixiyaan in loo gudbiyo aqalka sare ka dibna uu madaxweynuhu saxeexo.
Warbixinta Golaha Wakiillada ee tirsigeedu yahay 119-217 oo ah sharaxaadda iyo faahfaahinta miisaaniyadda ay soo diyaariyeen Guddiga Maaliyadda ee Aqalka Hoose ee sanadka 2026, ayaa Iyana qeexaysa heerarka kharashka, jarista lacagaha, iyo siyaasadaha la xidhiidha Barnaamijyada Amniga Qaranka, Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo hay’adaha kale, ka hor inta aan loo gudbin golaha guud.
Warbixinta ayaa lagaga hadlay xidhiidhka Somaliland iyo Maraykanka. Guddida ayaa u soo jeedisay Xoghayaha Arrimaha Debeddu inuu muddo 120 maalmood gudahood ah oo ka bilaabmaya marka la ansixiyo miisaaniyadda Maraykanka, inuu u soo gudbiyo guddida maaliyadda ee golaha, meelaha kor looga qaadi karo xidhiidhka Somaliland iyo Maraykanka, oo ay ku jiraan dhinaca amniga, diblomaasiyadda, ganacsiga iyo horumarka. Haddiiba sidan lagu ansixiyo miisaaniyad sannadeedka 2026, isla markaana ay wasaaradda arrimaha debedda ee Maraykanku ay tallaabadan qaaddo, Iyana waa horumar kale.
Haddii xeerarkani la ansixiyo, Somaliland waxay heli doontaa aqoonsi dadban oo ka imanaya Maraykanka, albaab cusub oo maalgashi iyo ganacsi ah, iyo fursad caalami ah oo ay galaangal ugu yeeshaan ururada caalamiga ah, taasoo ah, fursad ay haystaan qaar ka mida dalalka aan la aqoonsani. Laakiin, fulinta arrimahan waxay weli ku xidhnaan doontaa go’aanka Wasaaradda Arrimaha Dibedda ee Maraykanka.
Hase ahaatee siyaasadda Maraykanku waxay ku dhisan tahay ololayn iyo galaangal, haddii Somaliland ay si fiican uga shaqaysiiso saaxiibada Taiwan iyo saaxiibada kale ee ay ku leedahay golaha Congresska, waxaa suurogala inay gaadhi karto yoolkeeda.
Maraykanka ayaa xilligan abuuraya xafiisyo milateri iyo kuwo diblomaasiyadeed oo si dhow isha ugu haya dhaqdhaqaaqa Shiinaha ee Afrika. Arrintaasina waa fursad kale oo Somaliland haysato, maadaama oo ay tahay meelaha aanu weli Shiinuhu farogelin, sidoo Kalena ay tahay meesha keliya ee ka bannaan marinka badda cas ee aan xidhiidhka tooska ah la lahayn Shiinaha.
Marka la isku soo xooriyo, Maraykanku aad buu u danaynayaa Somaliland, hase ahaatee Somaliland waxaa horyaalla, inay akhrido, danaha Maraykanka ee gobolka Geeska Afrika, isla markaana ay waafajiso danaha ay iyadu ka leedahay Maraykanka. Sidoo kalena ay si taxader leh uga fekerto arrimaha taabanaya daneheeda qaranka.
Dhinaca Somalia: Federaalka Soomaaliya waxay billowday inay si toos ah ula falgasho Mareykanka si ay uga hortagto taageerada Somaliland helayso. Xogta ayaa sheegaysa in xitaa xafiiska Senator Ted Cruz ay culays badan saartay dawladda Somalia iyaga oo u diray wasiiru dawlaha arrimaha debedda, sidoo kale Soomaaliya ayaa wefti u dirtay gobolka Texas ee uu ka soo jeedo Senator Ted Cruz oo ka mida shakhsiyaadka aadka u taageeray in Somaliland aqoonsi la siiyo. Dedaalada Soomaaliya ayaa ujeeddadoodu ay tahay in la hakiyo ama la wiiqo dedaalada ka socda Congress-ka ee lagu taageerayo Somaliland. Laakiin inkasta oo ay dedaalayaan, haddana siyaasadda arrimaha dibadda ee Soomaaliya weli waxay ku jirtaa qalalaase iyo jahawareer.
Soomaaliya h**e ayay heshiisyo ballaadhan ula gashay Turkiga, iyada oo siisay xuquuqda kheyraadkeeda dabiiciga ah ee badda iyo shidaalka, isla markaana Turkiga u aqoonsatay inuu noqdo ilaalada ugu weyn ee amniga iyo badaha Soomaaliya. Taas oo macnaheedu yahay in Ankara ay gacanta ku hayso furayaasha amniga iyo khayraadka dabiiciga ah ee Somalia. Haddana, iyadoo heshiisyadaas h**e ay jiraan, ayaa dawladda Soomaaliya waxay isku dayaysaa inay wadaxaajoodyo kala duwan oo amniga iyo dhaqaalaha ah la gasho Mareykanka iyo dalal kale, si ay uga hesho taageero dhaqaale iyo mid amni.
Laakiin waxay arrintaasi daaha ka rogaysaa in siyaasadda arrimaha dibadda ee Soomaaliya aanay lahayn isku-xidhnaansho, sababtoo ah, waxay rabaan inay hal mar, maslaxado isku mida kala wada macaamilaan, Maraykanka iyo Turkiga oo xifaaltan istaraateji ahi ka dhexeeyo, Shiinaha iyo Maraykanka oo ah quwado uu loollan xooggani ka dhexeeyo, Imaaraadka Carabta iyo xukuumadda Sudan oo aad u kala fog. Intaa waxaa dheer, Soomaaliya waxay isku dayaysaa inay xidhiidho amni la yeelato Masar iyo Ethiopia, gaar ahaan iyada oo rabta inay Ciidamada Masaarida dalkeeda keento, xilli laga baqayo in xiisadda u dhexeysa labada dal inay isu rogto gacan ka hadal, Ethiopia ayaa halis weyn oo amni u aragta in ciidamada Masaarida la keeno xuduudeheeda, gaar ahaan xilli ay u baqayaan amniga biyo xidheenkooda.
Iyada oo siyaasadda arrimaha debedda ee Soomaaliya ay ku dhisan tahay jar iska xoornimadaas, ayaa dhinaca kale, waxay Somaliland ku dhaqmaysaa siyaasad arrima debedeed oo la saadaalin karo.
Gebogebo:
Waxaa cad in Washington dano waaweyn ka leeyahay Somaliland, taas oo ah fursad dahabi ah. Somaliland dhinaceeda, waxaa la yaalla inay u diyaargarwdo oo qorshe ka yeelato, inay ka shaqayso sidii ay ku gaadhi lahayd inay noqoto dal madax banaan oo aqoonsi haysta, isla markaana gaadha isku filnaansho dhaqaale. Jidka lagu gaadhayo aqoonsigaasi, ma jidkii ay martay South Sudan baa, ma jidkii ay martay East Timor baa, etc. kuwaas oo ah dalal uu Maraykanku ka shaqeeyey inay dal madax banaan noqdaan.
Adiga maxay kula tahay?
Waxa qorey wariye Ismail Farjar
