23/07/2025
MALMIHII LASOO DHAFAY WAXAA DHAGAHENA KUBATAY XEERKA UNCLOS (1982)
HADDBA AAN ISLA EEGMO XEERKAS WAXA UU YAHAY, IYO WAXA UU DHIGAAYO.
Xeerka Badda Caalamiga ah ee loo yaqaan UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea) waa heshiis caalami ah oo ay Qaramada Midoobay ansixisay 1982, kaasi oo dejinaya sharciyada iyo xeerarka maamulaya isticmaalka badaha adduunka. Waxaa loo yaqaannaa sidoo kale “Dastuurka Badaha” sababtoo ah wuxuu nidaamiyaa dhammaan arrimaha la xiriira badaha sida:
Qodobada ugu waaweyn ee uu dhigayo UNCLOS 1982:
1. Biyaha gudaha (Internal Waters):
• Waa biyaha ku jira gudaha dalka sida webiyada, harooyinka, iyo meelaha biyuhu gudaha u galeen.
• Dowladdu waxay si buuxda u maamuli kartaa biyahan.
2. Biyaha xeebaha (Territorial Sea):
• Waxaa lagu oggolaaday in waddan kasta uu leeyahay 12 mayl badeed (nautical miles) oo ka bilaabanaysa xeebtiisa.
• Gudaha 12-ka mayl, waddanku wuxuu leeyahay awood buuxda oo sharci-dejin, dhaqan-gelin iyo ciqaab.
3. Aagga Kormeerka (Contiguous Zone):
• Waa 12 mayl kale oo ka baxsan biyaha xeebaha (taasoo noqonaysa illaa 24 mayl badeed).
• Dowladdu waxay leedahay awood ay kula socoto canshuuraha, caafimaadka, iyo sharciyada si looga hortago jebinta sharciyada gudaha.
4. Aagga Dhaqaale ee Gaarka ah (Exclusive Economic Zone - EEZ):
• Waddan kasta wuxuu heli karaa 200 mayl badeed oo uu ka faa’iidaysan karo kheyraadka dabiiciga ah (kalluunka, saliidda, macdanta iwm).
• Laakiin biyahaas looma tixgeliyo “biyo gudaha” ee waa biyo caalami ah marka laga eego marin u helka maraakiibta caalamiga ah.
5. Badda furan (High Seas):
• Ka baxsan 200 mayl badeed, waa biyo caalami ah oo aan waddan gaar ahi lahayn.
• Maraakiibta dhammaan waddamada waxay xor u yihiin inay maraan, kalluumaystaan, ama sahamiyan.
6. Saldhigga Qaaradda (Continental Shelf):
• Waddan kasta wuxuu sheegan karaa saldhigga qaaraddiisa ilaa 200 mayl badeed (mararka qaarna ka badan haddii caddayn cilmiyeed jirto).
• Waxa uu ka heli karaa kheyraadka dhulka hoostiisa ku jira sida saliidda iyo gaaska.
⸻
Ujeeddada UNCLOS:
• In la xalliyo murannada badeed.
• In la ilaaliyo deegaanka badda.
• In la sugo xorriyadda maraakiibta iyo marin-biyoodka caalamiga ah.
• In la caddeeyo xuquuqda iyo waajibaadka dowladaha ee la xiriira badaha.
Maxay ka dhigan tahay Soomaaliya?
Soomaaliya waxay saxiixday UNCLOS, waxayna xaq u leedahay 200 mayl badeed oo EEZ ah oo ay si gaar ah uga faa’iidaysan karto kheyraadka badda. Tani waa arrin muhiim u ah murannada badeedka ay Soomaaliya la leedahay dalal deris ah.