06/10/2025
Kuwa isku dayaya inay fahmaan sababta safarka lama filaanka ah ee Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud (XSM) uu ugu baxay Kismaayo, jahawareerka waa jawaabta dabiiciga ah. Waxay kaliya u muuqataa mid aan macquul ahayn haddii la rumeysanayo in madaxweynuhu leeyahay istiraatiijiyad joogto ah oo fog. Balse marka si dhow loo eego, safarkani ma aha isbeddel cusub ee waa calaamad muujinaysa qaab hoggaamineed oo sababay in madaxweynuhu kali noqdo, awooddiisuna daciifto.
Markii uu xilka ku soo laabtay, XSM wuxuu ka tegey shaqadii dulqaadka lahayd ee dhismaha dowladnimo, wuxuuna qaatay aragti ku dhisan jahwareer ula kac ah iyo awood lagu koobo gacanta keliya. Natiijadii ka dhalatayna waa tan: kalsooni luntay, saaxiibo siyaasadeed oo ka fogaaday, iyo go’doon siyaasadeed oo khatar ku ah maamulkiisa iyo xasiloonida jilicsan ee dalka.
Khiyaanada “Jahwareerka Siyaasadeed”
Madaxweynaha wuxuu ku shaqeeyaa aragti ah in cid kasta – saaxiib, cadow iyo xulufoba – ay tahay in lagu hayo xaalad aan la saadaalin karin si uu awoodda u ilaashado. Habkan wuxuu mudnaanta siiyaa guulaha degdegga ah ee istiraatiijiyad waarta aan ku dhisnayn.
Laakiin jahwareerku inkasta oo uu keeni karo guul ku-meel-gaar ah, wuxuu si tartiib tartiib ah u burburiyaa saldhigyada dowladnimada waarta. Markaan la saadaalin karin talaabadaada xigta, lama aamini karo, lagumana tiirsanaan karo. Isagoo doortay dhaq-dhaqaaqyo aan nidaam lahayn halkii uu ka dhisi lahaa qorshe cad, madaxweynuhu ma xoojin gacantiisa — wuxuu se ku beeray dhibaato khatar ah oo dhex gashay wadnaha dowladnimada.
Safarkiisa Kismaayo waa caddaynta ugu dambaysa ee fashilkaas. Ma aha siyaasad deggan ee waa tallaabo degdeg ah oo ka dhalatay cadaadis iyo kalinimo siyaasadeed. Isagoo h**e uga fogeeyay qaybaha kala duwan ee siyaasadda – ballan jabyo iyo go’aanno degdeg ah dartood – wuxuu hadda ku khasban yahay inuu si lama filaan ah dib u rogo siyaasaddiisii h**e si uu u helo nafis siyaasadeed oo ku-meel-gaar ah.
Lacagtii Kalsoonida: Kalsoonida oo Duntay
Hantida ugu muhiimsan ee hoggaamiye leeyahay waa kalsoonida. Madaxweyne XSM wuxuu ku beddelay hantidaas istiraatiijiyadeed guulo siyaasadeed oo degdeg ah. Markuu muujiyay in ballankiisu yahay mid u jilicsan rabitaankiisa shakhsi ahaaneed, wuxuu duminay kalsoonidii lagu qabay.
Natiijadu waa hoos u dhac ku yimid awoodda wadahadalka. Sidee maamulka Jubbaland ama madax goboleed kale ugu kalsoonaadaan qof mowqifkiisu maalinba meel yahay? Cadowga maanta wuxuu noqdaa saaxiib berrito — ma aha dan qaran darteed, balse waa rabitaanka madaxweynaha oo is beddelaya. Tani waxay muujinaysaa in khilaafkii Jubbaland aanu ahayn mid nidaami ah ee uu ahaa mid shakhsiyadeed, sidaas darteedna isu soo dhawaanshahan cusubna uusan ahayn heshiis siyaasadeed oo dhab ah, balse sawir iyo muuqaal loogu talagalay in lagu helo nafis kooban.
Maamul Ku Dhisan “Doonistayda”
Awood waarta waxaa lagu dhisaa hay’ado adag oo aan ku dhisnayn qof. Madaxweyne XSM taas wuu diiday, isagoo u arka awoodda wax shakhsi u gaar ah, halkii uu ka dhisi lahaa nidaam shaqeeya. Jagoyinka muhiimka ah lama siiyo karti, balse waxaa lagu bixiyaa abaal marin daacadnimo shakhsiyeed.
Wuxuu noqday hoggaamiye aan ahayn mid mabda’ leh oo dhisaya hay’ado karti leh, mana aha kaligii taliye istiraatiiji ah oo leh qorshe fog. Magacaabistiisu waxay ka tarjumayaan aragti la’aan — mana jiraan qorshe ama falsafad dowladnimo oo hageysa. Habkani waa sida qof taajir ah oo hantidiisii ku kharash gareeya dadka u sacbinaya; marka lacagtu dhammaato, taageeradiina way dabar go’aysaa, isaga oo haraya kalinimo.
Waxaa sii xumeynaya arrin kale oo khatar ah — dabeecad shaqsiyeed oo isbeddel badan. Go’aamada madaxweynaha waxay mararka qaar u muuqdaan kuwo aan laga fiirsan, balse ka yimid dareen shakhsi ah. Sidaas darteed dowladnimada Soomaaliyeed waxay u gacan gashay niyadda hal qof.
Waxaa abuurmay jawi cabsi iyo hubanti la’aan joogto ah, halkaas oo dadkii ku dhow ay badbaadadooda ku xiran tahay inay qanciyaan sawirka uu madaxweynuhu naftiisa ka aaminsan yahay. Waxa dhabta ah waa laga qariyaa, waxaana dhismay xaalad siyaasadeed oo saaxiib iyo cadowba ay isku qasmeen, halka go’aamada lagu saleeyo dan shakhsiyeed, ee aan lagu saleyn danta guud.
Dabinka Uu Isagu Isdhigay
Raadinta XSM ee “xakameyn buuxda” oo ku dhisan jahwareer iyo rabitaan shakhsiyeed ayaa noqotay mid is burineysa. Daacadnimada dadka ku xeeran — oo ku dhisan cabsi iyo dan gaar ah — way kala jabtay. Isagoo aan dhisin hay’ado waara, isla markaana aan yeelan saaxiibo siyaasadeed oo dhab ah, wuxuu ku sii dhacayaa go’doon siyaasadeed.
Doontiisii, oo aan lahayn jihaynta saxda ah, hadda waxay ku soo xiratay Kismaayo. Laakiin su’aashu waa: intee ayay halkaas ku sii jiri doontaa, maxaase laga filan karaa? Iyadoo aan la dhisin qorshe cad iyo kalsooni la soo celiyo, safarkani waa kaliya tallaabo kale oo lama filaan ah oo aan natiijo waarta lahayn. Wuxuu keeni karaa warar maalinle ah, balse ma dhisi karo kalsooni uu isagu burburiyay.
Tani waa xeelad lagu sii noolaado maalin kale oo siyaasadeed, balse ma aha qorshe lagu dhisayo dowladnimo xasilloon oo ay Soomaaliya u baahan tahay. Qaranku wuxuu sii ku jiraa jahwareerka iyo rabitaanka hal nin.
Qorre: Abdirahman Abdishakur Warsame
