11/02/2025
สู้โรคไตกับสมุนไพร
ไตของคนเรามี 2 ข้าง อยู่ด้านหลังใต้ชายโครงบริเวณบั้นเอว มีรูปร่างคล้ายถั่ว มีขนาดประมาณ 10 – 13 เซนติเมตร โดยไตจะเสื่อมไปตามอายุที่เพิ่มขึ้น
🔻สาเหตุการเกิดโรคไต
1. โรคเบาหวาน น้ำตาลในเลือดที่สูงจะมีผลเสียต่ออวัยวะในร่างกายรวมทั้งท่อไต โรคความดันโลหิตสูง
2. ความดันโลหิตสูง มีผลทำลายหลอดเลือดขนาดเล็กภายในไต ทำให้ไตเสื่อมลง
3. โรคไตอักเสบ (Glomerulonephritis) เกิดจากหลายสาเหตุซึ่งมีผลทำให้ไตเสื่อมลง เช่น การติดเชื้อ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะมีอาการปัสสาวะเป็นเลือด ปัสสาวะมีฟองจากไข่ขาวรั่ว
4. โรคไตจากกรรมพันธุ์ หรือความผิดปกติตั้งแต่แรกเกิด โรคถุงน้ำในไต (Polycystic kidney disease) มีผลทำให้เกิดความดันโลหิตสูง
5. ยาและสารเคมี ได้แก่ ยาแก้ปวดแก้อักเสบกลุ่ม NSAIDs ยาลดความอ้วน ยาปฏิชีวนะ เป็นต้น เช่น นิ่วในไต ทางเดินปัสสาวะอักเสบเรื้อรัง ติดเชื้อรุนแรง ภูมิแพ้รุนแรง
6. โรคอ้วน โรคหัวใจและหลอดเลือด
🔻โรคไตเสื่อม หรือไตวายคืออะไร❓
โรคไตเสื่อม หรือไตวาย คือ ภาวะที่มีการทำงานของไตลดลง สามารถแบ่งภาวะไตวายได้เป็น 2 แบบ คือ
▪️ไตวายฉับพลัน คือ ภาวะที่มีการทำงานของไตลดลงอย่างรวดเร็ว บางรายอาจจะรุนแรงถึงขั้นต้องได้รับการฟอกไตชั่วคราว เมื่อได้รับการดูแลและรักษาที่ถูกต้อง ไตจะสามารถกลับมาทำงานได้เป็นปกติ
▪️ไตวายเรื้อรัง หรือในปัจจุบันเรียกว่า โรคไตเรื้อรัง คือ ภาวะที่ไตมีการทำงานลดลงไปเรื่อยๆ โดยจะเป็นมานานมากกว่า 3 เดือนขึ้นไป ถึงแม้จะให้การรักษาที่ถูกต้องแล้วก็ตาม ไตก็ไม่สามารถกลับมาทำงานได้เป็นปกติ เปรียบโรคไตเรื้อรังเสมือนขั้นบันได มีหลายระดับขั้น โดยสามารถแบ่งระยะต่างๆ ของโรคไตเรื้อรังได้เป็น 5 ระยะ เริ่มตั้งแต่ระยะที่ 1-5 เมื่อมีการเสื่อมของไตมากขึ้น จนเข้าสู่ระยะที่ 5 หรือไตวายระยะสุดท้าย ซึ่งเป็นระยะที่ต้องได้รับการบำบัดทดแทนไต ได้แก่ การฟอกเลือดอย่างถาวร การล้างไตทางช่องท้องแบบถาวร หรือได้รับการปลูกถ่ายไต
🔻อาการ
▪️บวม : ขาและเท้าบวม กดบุ๋ม หนังตาและหน้าบวม
▪️ปัสสาวะผิดปกติ : ปัสสาวะเป็นฟอง, ปัสสาวะเป็นเลือดหรือสีน้ำล้างเนื้อ ปัสสาวะบ่อย เช่น ตื่นขึ้นมาปัสสาวะกลางคืนมากกว่า 1 ครั้ง, ปัสสาวะออกน้อยลง
▪️โลหิตจาง ซีด อ่อนเพลีย
▪️เหนื่อยง่าย คันตามตัว เบื่ออาหาร
▪️อาการอื่น : ความดันโลหิตสูง ปวดหลังระดับชายโครง มึนงง
🌿ไต…กับสมุนไพร
สมุนไพรที่มีข้อมูลหรือมีการศึกษาว่าสามารถใช้เพื่อบำรุงไต (**ยังไม่มีข้อมูลว่าจะมียาหรือสมุนไพรใดที่สามารถรักษาโรคไตวายเรื้อรังให้หายขาดได้) ส่วนใหญ่ที่บอกต่อกันมามักเป็นสมุนไพรที่มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ เช่น พืชตระกูลหญ้า ซึ่งอาจทำให้อาการบวมน้ำลดลง แต่ต้องระวังเรื่องปริมาณที่กิน หากเข้มข้นมากเกินไป อาจทำให้ไตทำงานหนัก รวมถึงปริมาณโพแทสเซียม ซึ่งเป็นแร่ธาตุที่มักพบในพืชตระกูลหญ้า อาจทำให้ไตขับทิ้งไม่ทัน และมีปริมาณสูงเกินในเลือดจนส่งผลเสีย เช่น ทำให้การเต้นของหัวใจผิดปกติ
#ขมิ้นชัน ..มีการศึกษาในผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรัง โรคไตอักเสบ พบว่า ขมิ้นชัน ช่วยลดการอักเสบของไต ลดระดับโปรตีนรั่วในปัสสาวะ ลดอาการคันในผู้ป่วยฟอกไต
โดยขนาดที่ใช้ส่วนใหญ่จะใช้ผงขมิ้นชัน 500 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง เป็นเวลา 2-3 เดือน ซึ่งให้สารเคอร์คูมิน มีตั้งแต่ 60-1500 มิลลิกรัมต่อวัน
#กล้วยป่า ..ยังไม่มีงานวิจัยชัดเจน แต่พบเคสผู้ป่วยหญิงชาวเชียงราย ที่ทางทีมอภัยภูเบศรเก็บข้อมูล พบว่า ใช้แล้วทำให้ไตทำงานดีขึ้น
โดยใช้ใบกล้วยสดตัดส่วนยอดทิ้ง ต้มเจือจาง ครึ่งใบเต็ม ต่อน้ำ 2.5 ลิตร กลบกลิ่นเหม็นเขียวด้วยการใช้ใบเตยต้มผสมลงไปด้วย ดื่มต่างน้ำ ที่เหลือกรอกเก็บไว้กินภายหลัง
⛔️ ข้อควรระวัง : คนที่ต้องจำกัดน้ำต้องปรับปริมาณการดื่มให้เหมาะกับตนเอง
#หญ้าหนวดแมว
…มีโพแทสเซียมสูง และมีสารสำคัญที่ออกฤทธิ์ ได้แก่ สารกลุ่มฟลาโวนอยด์ ที่สามารถยับยั้งการเพิ่มขนาดของผลึกแคลเซียมออกซาเลตในก้อนนิ่วในทางเดินปัสสาวะได้ สาร Orthosiphonin glucoside และน้ำมันหอมระเหยที่มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ ใช้บำบัดโรคเกี่ยวกับไต โรคเกี่ยวกับกระเพาะปัสสาวะได้ ซึ่งทางการแพทย์แผนไทย หญ้าหนวดแมว ช่วยรักษาโรคปวดข้อ ลดความดันโลหิต บรรเทาอาการไอ ช่วยรักษาโรคไต รักษาสภาพความเป็นกรดด่างในไตให้สมดุล ช่วยขยายหลอดไตให้กว้าง ช่วยเพิ่มการขับสารพิษออกจากไตให้มีประสิทธิภาพ ช่วยขับปัสสาวะ รักษา และป้องกันโรคนิ่วได้
โดยวิธีการใช้ ให้นำใบและกิ่งแห้ง 4 กรัม มาชงด้วยน้ำร้อน 750 มิลลิลิตร ดื่มน้ำชงต่างน้ำ หรือใช้ใบและก้านสด 90-120 กรัม (แห้ง 40-50 กรัม) ต้มกับน้ำ ดื่มน้ำต้มที่ได้ครั้งละ 1 แก้ว วันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร
⛔️ข้อควรระวัง
- ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยที่มีการทำงานของหัวใจบกพร่อง
- ควรระวังในการใช้กับผู้ป่วยที่ต้องจำกัดปริมาณโพแทสเซียม
- ระวังในการใช้ร่วมกับยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดรับประทาน หรือร่วมกับการฉีดอินซูนเพราะอาจทำให้เสริมฤทธิ์ของยา
- ผู้ป่วยโรคไตในระยะที่การทำงานของไตเสียหายรุนแรง ที่มีการรักษาด้วยการล้างไต หรือฟอกเลือดอยู่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
#เถาวัลย์เหล็ก หรือรางแดง
…ทางคลินิกแผนไทยร้านยาโพธิ์เงินโอสถ อภัยภูเบศร มีการจ่ายในผู้ป่วยไตเสื่อมที่ยังไม่ฟอกไต พบว่า ผู้ป่วยบางราย มีการทำงานของไตดีขึ้น แต่บางรายก็คงที่ ตัวอย่าง เช่น ผู้ป่วยชายไทยอายุ 51 ปี มีโรคประจำตัว คือ ความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน และไตเสื่อม (ตรวจพบไตเสื่อมระยะที่ 3 ค่า eGFR 54) มีอาการปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน มีอาการอ่อนเพลียเล็กน้อย อาการอื่นๆ ปกติดี
เข้ารับการรักษาที่ร้านยาไทยโพธิ์เงินเพื่อหาสมุนไพรช่วยบำรุงไต แพทย์แผนไทยจ่ายสมุนไพรเถาวัลย์เหล็กโดยเป็นยาต้ม รับประทาน เช้า กลางวัน เย็น ผ่านไป 3 เดือน ค่า eGFR เพิ่มขึ้นเป็น 66 ปัสสาวะกลางคืนลดลง จึงรับประทานต่ออย่าต่อเนื่องอีก 1 ปี ค่า eGFR เพิ่มขึ้นเป็น 81 ไม่มีอาการอ่อนเพลีย มีแรงกำลังดีขึ้น จากประสบการณ์หมอพื้นบ้านกล่าวไว้ว่า เถาวัลย์เหล็ก หรือรางแดง จัดเป็นสมุนไพรแก้ปวดเมื่อย แก้กษัยไตพิการได้ดีชนิดหนึ่ง
#กระเจี๊ยบแดง
…สารประกอบในกระเจี๊ยบแดง มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย ทำให้ปัสสาวะมีความเป็นกรด ช่วยฆ่าเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ขับปัสสาวะ และตามสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทย กระเจี๊ยบแดง มีรสเปรี้ยว ช่วยแก้ปัสสาวะพิการ แก้คอแห้งกระหายน้ำ แก้ความดันโลหิตสูง กัดเสมหะ แก้ไอ ขับเมือกมันในสำไส้ ลดไขมันในเลือด บำรุงโลหิต ลดอุณหภูมิในร่างกาย แก้โรคเบาหวาน แก้เส้นเลือดตีบตัน แก้อ่อนเพลีย บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ แก้ดีพิการ
วิธีการใช้ ให้นำกลีบเลี้ยง หรือกลีบรองดอกสีม่วงแดง ตากแห้งและบดเป็นผง ใช้ครั้งละ 1 ช้อนชา (3 กรัม) ชงกับน้ำเดือด 1 ถ้วย (250 มิลลิลิตร) ดื่มเฉพาะน้ำสีแดงใส ดื่มวันละ 3 ครั้ง ก่อนอาหาร
⛔️ข้อควรระวัง
- อาจทำให้เกิดอาการท้องเสีย ปวดมวนท้องได้
- ผู้ป่วยโรคไตในระยะที่การทำงานของไตเสียหายรุนแรง ที่มีการรักษาด้วยการล้างไต หรือฟอกเลือดอยู่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้
#บัวบก
…ใบบัวบกนับว่ามีประโยชน์โดยตรงสำหรับผู้ที่เป็นโรคไต เพราะมีสารสำคัญหลายอย่างที่เกี่ยวข้องกับระบบโลหิตโดยตรง เช่น ไตรเตอพีนอยด์ (อะซิเอติโคไซ) ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการสร้างคอลลาเจน เพิ่มความแข็งแรงของผนังหลอดเลือด ทำให้ผนังหลอดเลือดมีความหยืดหยุ่นเพิ่มมากขึ้น ช่วยลดความดันโลหิตสูง และป้องกันเส้นเลือดฝอยแตกได้เป็นอย่างดี
น้ำใบบัวบก จึงมีสรรพคุณในการช่วยชะลอการเสื่อมของไต ในผู้ป่วยโรคไตได้เป็นอย่างดี ผู้ที่ดื่มน้ำใบบัวบก นอกจากจะไม่เครียดแล้ว ยังช่วยขยายหลอดเลือดทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนออกซิเจนในเส้นเลือดฝอยเพิ่มมากขึ้น ร่างกายจะสามารถจับออกซิเจนอิสระได้เพิ่มมากขึ้น ทำให้เลือดสะอาด เป็นการฟอกเลือดไปในตัว
⛔️ข้อควรระวัง
- ห้ามใช้บัวบกในคนที่แพ้สมุนไพรวงศ์นี้
- ระวังการใช้ในสตรีมีครรภ์
- ไม่ควรใช้ในขนาดสูง
- การใช้บัวบกในขนาดสูงอาจเสริมฤทธิ์ยานอนหลับ
- บัวบกมีฤทธิ์ต้านการเกิดลิ่มเลือดในกระแสเลือด (antithrombotic effect) จึงควรระมัดระวังในการใช้ร่วมกับยากลุ่มดังกล่าว และยาที่มีฤทธิ์ต้านการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด (antiplatelet drug) เช่น aspirin เพราะอาจเสริมฤทธิ์ยาได้
#ขิง
…ขิง เป็นสมุนไพรที่ใช้กันแพร่หลาย รู้จักกันดีถึงสรรพคุณในการกำจัดพิษไข้ และดื่มเพื่อบำรุงกษัย น้ำขิงร้อนๆ ใช้เป็นยากระจายเลือด ขับเลือดเสียได้อย่างดี
ขิงที่มีสรรพคุณทางยามากต้องเป็นขิงที่มีอายุตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไป หรือขิงแก่ จะมีฤทธิ์ทางยาดีกว่าขิงอ่อนๆ พื้นบ้านใช้ดื่มเพื่อบำรุงไต เป็นชา เครื่องดื่มสุขภาพ ฝานบางๆ แช่น้ำร้อนดื่ม เนื่องจากขิงมีฤทธิ์ช่วยลดการอักเสบภายใน เพิ่มการไหลเวียนเลือด ต้านอนุมูลอิสระ ช่วยกระตุ้นเม็ดเลือดขาวมากินเชื้อโรคได้ และยังมีฤทธิ์ลดไขมันในเลือด ทำให้การไหลเวียนเลือดทำได้ดีขึ้น เป็นยาขับปัสสาวะอ่อนๆ ช่วยขับปัสสาวะที่คั่งค้างอยู่ภายใน กำจัดพิษที่ตกค้างได้
⛔️ข้อควรระวัง
ระวังการใช้ขิงในผู้ที่กินยาวาร์ฟาริน และผู้ที่มีอาการไข้ ร้อนใน เนื่องจากเป็นยาร้อน
สมุนไพรที่กล่าวมาข้างต้น เรามักแนะนำใช้ในผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง ที่ยังไม่ฟอกไต แต่ตามหลักการใช้สมุนไพรให้ปลอดภัย มักให้หลีกเลี่ยงในผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะท้าย
🔖เรื่องโดย พท.ป. พิชญ์นภา อินแตง
#สมุนไพรสู้โรค #โรคไต #สมุนไพรอภัยภูเบศร #อภัยภูเบศร
