30/08/2025
ช่วงแรกที่ได้ยินคำว่า 'เศรษฐศาสตร์' คนส่วนใหญ่รวมถึงผมมักจะเข้าใจว่าเป็นเรื่องของหลักการที่ตั้งอยู่บนเหตุและผล ซึ่งทุกคนจะตัดสินใจและลงมือทำภายใต้สิ่งนี้เท่านั้น แต่...
พอมาพิจารณาจากสิ่งที่เกิดขึ้นจากการตัดสินใจในชีวิตประจำวันของเราทุกคนแล้ว กลับเห็นภาพที่ขัดแย้งกับเศรษฐศาสตร์ดั้งเดิมไปหมดแทบทุกเรื่องเลย และนั่นนำไปสู่ส่วนที่เรียกว่า 'เศรษฐศาสตร์พฤติกรรม'
ก่อนอื่นเราต้องเข้าใจว่า 'มนุษย์ไม่ใช่หุ่นยนต์ ดังนั้นทุกการตัดสินใจของเราจึงมีอารมณ์เข้ามาเกี่ยวข้องเสมอ ทั้งความกลัว ความโลภ ความขี้เกียจ รวมถึงอคติ ซึ่งเป็นตัวขับเคลื่อนในลำดับต้นๆ เลย' เพราะงั้นจากอารมณ์ที่กล่าวมานี้ จึงมีผลทำให้การตัดสินใจของเรา 'เบนเบี่ยงออกจากความมีเหตุและผล'
เราเรียกส่วนนี้แหละว่า 'เศรษฐศาสตร์พฤติกรรม'
แนวคิดหลักๆ ของเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมล้วนเกิดขึ้นกับเราในทุกขณะ... ดังนี้
(1) กลัวสูญเสียมากกว่าสิ่งที่ได้รับ : แม้ว่าจะเป็นจำนวนเงินที่เท่ากัน แต่... เรากลับรู้สึกเสียดายและจมอยู่กับความสูญเสียมากกว่า 'การได้รับเงินจำนวนเดียวกันนี้' นี่ยังไม่รวมถึงการสูญเสียสิ่งอื่นๆ เช่น เวลา และโอกาสด้วย...
ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดที่สุดก็คือ การขาดทุนในหุ้นที่เราถืออยู่ ยิ่งขาดทุนเยอะ มนุษญ์อย่างเรามักจะมีแนวโน้มถัวเฉลี่ยต้นทุนไปเรื่อยๆ เพราะไม่พร้อมที่จะยอมรับหรือตัดขาดทุน
(2) อคติปัจจุบัน : โดยมากเรารู้แหละว่า...อนาคตเป็นส่วนที่สำคัญ เพราะงั้นหากต้องตัดสินใจในเชิงทฤษฎี เราจึงเลือกเพื่ออนาคตได้ถูกต้อง แต่... พอเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจริงในปัจจุบัน เรากลับ 'วู่ว่าม' และเลือกให้ปัจจุบันมีค่ามากกว่าเสมอ
ตัวอย่างเช่น เรารู้แหละว่าต้องเก็บเงินเพื่อใช้ตอนเกษียณ แต่... เราก็รู็สึกว่าชีวิตในปัจจุบันจำเป็นต้องได้รับการเติมเต็ม ด้วยเหตุผลสารพัด เราจึงโน้มน้าวตัวเองให้ซื้อของที่อยากได้ตอนนี้เสมอ
(3) การจูงใจให้เราพร้อมทำตาม : ด้วยเทคนิคการจูงใจแบบที่เรารู้สึกว่าได้เลือกด้วยตัวเอง เราจึงเผลอทำตามโฆษณา หรือคำชักชวนอยู่บ่อยครั้ง
เช่น เมื่อมีคนจำนวนมากเลือกที่จะลงทุนในกองทุนหรือหุ้นใดหุ้นหนึ่งพร้อมๆ กัน เรามักจะตัดสินใจเข้าร่วมได้ง่าย รวมถึงการโฆษณาชวนเชื่อว่าหากทำแล้วจะได้รับสิ่งที่ดีตอบแทน เราก็มักจะทำตาม
เหล่านี้ล้วนแต่เป็นตัวอย่างพฤติกรรมที่พวกเรามักจะตัดสินใจผิดพลาด นอกจากนี้สำหรับบางคนเมื่อสังเกตเห็นพวกของลดราคาเยอะๆ แม้ว่าในตอนแรกจะไม่ได้มีความต้องการชัดเจน แต่..พอเห็นแล้ว เราเองก็จะพยายามหาเหตุผลในการซื้ออยู่บ่อยครั้ง จนข้าวของที่บ้านมีจำนวนมากที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์อย่างที่ควรเป็น
ดังนั้นเมื่อเรารู้แล้วว่าเศรษฐศาสตร์พฤติกรรมกำลังอธิบยและชี้ให้เห็นถึงความผิดปกติจากการตัดสินใจที่มีอารมณ์ร่วมเกี่ยวข้อง เราเองก็จำเป็นที่จะต้องวางกรอบและขอบเขตในการป้องกันไม่ให้... เราตัดสินใจด้วยอารมณ์จนเกินไปให้ได้นั่นเอง
1. ตั้งกฎเกณฑ์ล่วงหน้า หากเป็นการซื้อขายหุ้น เราจำเป็นต้องกำหนด stop loss เอาไว้เสมอ เพื่อปกป้องเงินต้นของเรา (กลุ่มที่เป็นเทรดเดอร์..)
2. ฝึกมองความสูญเสียเป็นบทเรียนให้เราแก้ไขและปรับปรุงกระบวนการคิด
3. กำหนดและแบ่งประเภทของบัญชีเงินฝาก ทั้งใช้จ่ายปกติ ส่วนตัว และเก็บออมให้ชัดเจน
4. ตั้งคำถามกับตัวเองเสมอว่า 'สิ่งที่กำลังจะซื้อนี้เป็นเพราะอะไร หรือแค่ของนั้นลดราคาเยอะรึเปล่า' ต้องตอบให้จริงใจกับตัวเองด้วย
5. จัดสภาพแวดล้อมให้ดี ไม่วางสิ่งที่ทำให้เราเกิดความอยากไว้ใกล้ๆ ทั้งอยากทำหรืออยากกินก็ตาม
6. ฝึกเปรียบเทียบสิ่งต่างๆ ให้ครบถ้วน
7. มองเรื่องของเงิน เวลา และโอกาสในภาพรวม โดยไม่นำเรื่องความรู็สึกเข้ามาเกี่ยวข้อง
ความรู้สึกหลังอ่าน
เป็นเล่มที่ดีมาก โดยเฉพาะอธิบายพฤติกรรมจากตัดสินใจจากความรู้สึกแต่ละอย่างได้ชัดเจนมาก และยังเล่าเรื่องผ่านการ์ตูนที่เข้าใจได้ง่ายอีก ทำให้เศรษฐศาสตร์เป็นเรื่องใกล้ตัวได้ดีจริงครับ
Amarin HOW-TO
