26/09/2020
#ทำไมนักอ่านถึงชอบกลิ่นหนังสือ
หากถามคำถามกับนักอ่านในยุคปัจจุบันว่า
“ทำไมยังคงชอบอ่านหนังสือเล่ม”
ทั้ง ๆ ที่ e-book ก็มีให้อ่าน แถมสะดวกสบายกว่า
คำตอบยอดนิยมคำตอบหนึ่งก็คือ
“ชอบสัมผัสและกลิ่นกระดาษ”
ซึ่ง กลิ่นกระดาษ นี้เอง คือ
สิ่งที่ยังไม่มีเทคโนโลยีใดสามารถมาทดแทน
ประสบการณ์และสัมผัสเหล่านี้ได้
ในภาษาอังกฤษมีคำศัพท์อยู่คำว่า “Bibliophile “ ซึ่งเป็นคำที่ใช้เรียก คนที่รักหนังสือมาก ๆ หรือก็คือคนที่เป็นหนอนหนังสือ หลงใหลในหนังสือ และต้องการอ่านมันตลอดปานจะกลืนกิน คล้าย ๆ เป็นอาการทางจิตประเภทหนึ่ง ซึ่งอาจจะมีอิทธิพลในแง่ลบต่อความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลและสุขภาพร่างกาย
มีการวิจัยศึกษาถึงเรื่องนี้โดยตรง ผู้เชี่ยวชาญหลายคนคิดว่า การที่ใครคนหนึ่งหลงใหลในหนังสือเป็นอย่างมากนั้น นั่นเป็นเพราะว่าเขาชื่นชอบกลิ่นของหนังสือนั่นเอง
เรื่องน่าสนใจก็คือ หนังสือแต่ละเล่มนั้นมีกลิ่นที่แตกต่างกันเฉพาะตัวเหมือนกลิ่นตัวคน แตกต่างกันไป มันคือ สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ที่หนังสือปล่อยออกมา โดยมีต้นกำเนิดมาจากสารประกอบหลากหลายชนิดที่ประกอบกันขึ้นเป็นหนังสือ เราอาจได้กลิ่นหนังสือคล้ายกับกลิ่นไม้ กลิ่นควันไฟ กลิ่นดิน หรือกลิ่นหมึกที่เพิ่งถูกพิมพ์ลงบนกระดาษได้ไม่นาน
มันแตกต่างกันเนื่องมาจากอายุของหนังสือ สารเคมีที่ใช้ในกระบวนการผลิตกระดาษ สารเคมีในหมึกพิมพ์ และสารเคมีจากกาวหรือวัสดุที่ใช้เข้าเล่ม และกลิ่นทั้งหลายนี้ก็รวมกันกลายเป็นกลิ่นของหนังสือหนึ่งเล่ม
นอกจากนี้ยังมีความต่างระหว่างหนังสือเก่าและหนังสือใหม่อีกด้วย
ในหนังสือเก่าจะมีกลิ่นแบบหนึ่ง เช่น กลิ่นหอมหวานจากสารที่ชื่อว่า โทลูอีน (Toluene) หรือเอทิลเบนซิน (Ethyl Benzene) กลิ่่นวานิลลาจากสารที่เรียกว่า วานิลลิน (Vanillin) หรือกลิ่นคล้าย ๆ อัลมอนด์จากสารที่เรียกว่า เบนซัลดีไฮด์ (Benzaldehyde) หรือเฟอร์ฟูรัล (Furfural)
ซึ่งกลิ่นจากสารเคมีดังกล่าวเกิดจากการสลายของสารเคมีบางอย่างในกระดาษ เนื่องจากกระดาษทำมาจากไม้ที่ประกอบไปด้วยเซลลูโลสซึ่งมีสีขาวและลิกนินซึ่งมีสีเข้ม
เมื่อเวลาผ่านไป กระดาษสัมผัสกับอากาศและแสงแดด ลิกนินจะเกิดการออกซิไดซ์ (Oxidized) ได้เป็นกรดฟีนอลิก (Phenolic acid) ซึ่งทำให้กระดาษเป็นสีเหลือง และกรดนี้ยังไปทำปฏิกิริยากับเซลลูโลสจนเกิดเป็นกลิ่นเฉพาะขึ้นมาในที่สุด
ดังนั้น กระดาษที่ดีจะประกอบไปด้วย
ลิกนินในปริมาณน้อย
ซึงทำให้กระดาษไม่เหลืองง่าย
เหมือนกับกระดาษหนังสือพิมพ์
สำหรับหนังสือใหม่จะมีกลิ่นที่แตกต่างจากหนังสือเก่า กลิ่นของมันมาจาก 3 ปัจจัยหลัก ๆ ในการผลิต ได้แก่ กระดาษซึ่งมีกลิ่นจากสารเคมีที่ใช้ในกระบวนการผลิต หมึกพิมพ์ และกาวที่ใช้ยึดเล่มหนังสือ เช่น กลิ่นกาวจากสารเคมีที่ชื่อว่าไวนิลอะซีเตตเอทิลีน (Vinyl Acetate Ethylene) หรือกลิ่นของกระดาษและน้ำหมึก ที่เรียกว่า แอลคิลทีนคีทีนไดเมอร์ (Alkyl Ketene Dimer)
นอกจากนี้สารประกอบทางเคมีบางตัวที่ให้กลิ่น เช่น เฟอร์ฟูรัล ยังสามารถใช้เป็นตัวบอกอายุของหนังสือได้อีกด้วย
ทั้งนี้ทั้งนั้น มันไม่ใช่แค่เรื่องสารเคมีในอากาศ
ที่ทำให้กลิ่นหนังสือนั้นหอมหวานน่าหลงใหล
เหมือนกลิ่นของช็อกโกแลตหรือกาแฟ
แต่ยังยังเกี่ยวเนื่องกับสมองด้วย
กลิ่นหนังสือ อาจจะช่วยกระตุ้นความทรงจำบางอย่างในอดีต
เรามักจะจำกลิ่นโดยเชื่อมโยงเข้ากับ
ภาพของเหตุการณ์หรือบุคคล
เช่น คนรัก เมื่อคุณได้กลิ่นนั้นอีกครั้ง
คุณก็จะสามารถสัมผัสอารมณ์ความสุขความรู้สึกรักได้อีกครา
กลิ่นหนังสือ เป็นเครื่องเตือนใจของคน
มีคนบางคนเวลาเพียงได้กลิ่นกระดาษ
หรือกลิ่นหนังสือก็จะรู้สึกสงบและปลอดภัย
ประหนึ่งว่าตนเองอยู่ในห้องสมุดหรือร้านหนังสือ
บ้างก็ว่าหนังสือทำให้เรารู้สึกมีความคาดหมายบางอย่าง
มันเตือนให้รู้สึกถึงคืนวันที่กระหาย
จะหาหนังสือเล่มใหม่อ่านในวัยเด็ก
หรือถ้าใครรู้สึกว่าหนังสือคือหลุมหลบภัย
กลิ่นของมันก็จะช่วยปลอบโยน
และทำให้อบอุ่นขึ้นและผ่อนคลาย
ด้วยเหตุนี้ มันจึงไม่น่าแปลกใจเลยว่าทำไม
หนังสือคือกลิ่นที่น่าหลงใหลที่สุดในโลก
_____________________
ฟังเรื่องเรื่อง #ทำไมนักอ่านถึงชอบกลิ่นหนังสือ
ได้ใน Paperyard Podcast EP.107
Soundcloud: soundcloud.com/paperyard/books-smell
Youtube: youtu.be/668Wi5b-4Ok
Spotify: spoti.fi/2XXhdB1
Apple: apple.co/2pnmbXi
_____________________
