25/03/2024
ความดันสูงตัวบน ใน ผู้ใหญ่
คำถาม: สงสัยว่าทำไมคนแก่แบบอายุ 60 ขึ้นไป ถึงมักจะเริ่มมีความดันตัวบนสูงครับ โดยที่เขาไม่ได้มีความดันสูงมาก่อน
คำตอบ: เพราะหลอดเลือดแดงแข็งตัวขึ้น จะทำให้คลื่นความดันที่วิ่งไปตามหลอดเลือดวิ่งเร็วขึ้น จนสะท้อนกลับมาเร็วขึ้นตั้งแต่ช่วงหัวใจบีบตัว
▪️เวลาหัวใจบีบสูบฉีดเลือดออกไป เลือดที่ออกไปจะกระแทกเลือดเก่าๆจากการสูบฉีดครั้งที่แล้ว และจะกระแทกไปข้างหน้าต่อเป็นทอดๆ เสมือนคลื่นน้ำที่แผ่ออกเวลาหินจมน้ำ ซึ่งจะเรียกว่าคลื่นความดัน (Pressure wave หรือ Pulse wave)
▪️คลื่นความดันจะวิ่งไปข้างหน้าจากหัวใจไปสู่หลอดแดงอย่างรวดเร็ว แต่เมื่อคลื่นเดินทางถึงตำแหน่งที่หลอดเลือดเรื่มแตกแขนงเล็กลงๆ จะมีคลื่นบางส่วนสะท้อนกลับมา แล้ววิ่งย้อนจากหลอดเลือดกลับเข้ามาทางหัวใจ
▪️ดังนั้นในหลอดเลือดแดงของเรา จะมีคลื่นความดันที่หัวใจสร้างเองวิ่งไปข้างหน้า (กราฟสีแดง) กับ คลื่นความดันสะท้อน (กราฟสีเขียว) วิ่งย้อนจากหลอดเลือดกลับมายังหัวใจ
▪️ประเด็นคือคลื่นสองอันนี้เมื่อมาเจอกัน มันจะต้องบวกรวมกันครับ ให้นึกว่าเราถ้าเป็นเม็ดเลือดแดงที่อยู่แถวนั้น เราก็จะสัมผัสถึงคลื่นที่หัวใจส่งมาปะทะหลังเรา และคลื่นสะท้อนที่ย้อนกลับมากระแทกเรา
▪️การที่คลื่นมารวมกันนี่แหละ มันจะเสริมความดันช่วงเวลานั้นให้สูงขึ้น คราวนี้แหละ มันขึ้นกับว่ามันเสริมกันเวลาไหน
[ ในคนปกติ ]
▪️หลอดเลือดมีความแข็งตัวต่ำ ยืดหยุ่นได้ดี เวลาคลื่นความดันผ่าน มันจะวิ่งช้า เพราะมัวแต่ไปยืดผนังหลอดเลือดที่ยืดได้ (พูดแบบเข้าใจง่ายนะครับ)
▪️ดังนั้นกว่าคลื่นจะวิ่งไปถึงจุดสะท้อน แล้วสะท้อนกลับมาใช้เวลานาน ทำให้จุดที่คลื่นสะท้อนย้อนกลับมาผนวกรวมกับคลื่นจากหัวใจ อยู่ในช่วงที่หัวใจเริ่มบีบตัวจะเสร็จแล้ว ไม่ก็เริ่มคลายตัวแล้ว ดังนั้นความดันในช่วงหัวใจคลายตัวจะถูกพยุงให้สูงขึ้น ไม่ให้ต่ำจนเกินไป จึงทำให้คนปกติมีความดันตัวบนไม่สูงไป ตัวล่างไม่ต่ำไป
▪️สังเกตกราฟทางซ้าย จะเห็นว่ากราฟแดง กับ กราฟเขียว บวกกันจะได้กราฟดำ เนื่องจากกราฟสะท้อนสีเขียว มันย้อนมาช้า จึงมาเจอกับกราฟแดง ตอนกราฟกำลังจะหายไปแล้ว
[ คนแก่ ]
▪️ในคนที่อายุ 60 ขึ้นไป ไฟเบอร์ที่ผนังหลอดเลือดจะลดลงตามกลไกความแก่ ซึ่งจะเห็นชัดมากตอนอายุ 70 ปีขึ้น ผลคือจะทำให้คลื่นความดันยืดผนังหลอดเลือดได้น้อยเพราะผนังแข็งขึ้นมาก
▪️ผลคือทำให้คลื่นความดันวิ่งไปข้างหน้าไวมาก ถึงจุดสะท้อนไวมาก แล้วในที่สุดคลื่นสะท้อนจะสะท้อนกลับมาไวมาก ตั้งแต่หัวใจยังบีบตัวเลย
▪️ทำให้การเสริมกันของคลื่น เกิดตั้งแต่กลางช่วงหัวใจบีบตัว ทำให้ความดันช่วงนี้ทะยานสูงขึ้นไปมากๆ นั่นจึงทำให้ความดันตัวบนขยับสูงขึ้นนั่นเอง เพราะความดันตัวบนเกิดตอนหัวใจบีบตัว
▪️สังเกตกราฟทางขวา จะเห็นว่ากราฟสะท้อนสีเชียว ขยับมาทางซ้ายเยอะมาก เพราะมันสะท้อนกลับมาไวไง ทำให้กราฟสีแดงยังไม่ทันหายไป กราฟสีเขียวก็วิ่งกลับมาเสริมกันแล้ว จึงทำให้รวมกันแล้ว (กราฟสีดำ) ความดันสุทธิจึงสูงขึ้นมากตอนหัวใจบีบตัว
สรุป: คนแก่ ผนังหลอดเลือดแข็งขึ้น ทำให้คลื่นความดันวิ่งไว สะท้อนกลับมาไว ทำให้เกิดการเสริมกันของคลื่นความดันระหว่างคลื่นจากหัวใจ กับคลื่นสะท้อน เกิดตั้งแต่หัวใจยังบีบตังไม่เสร็จ ทำให้ความดันตัวบนขยับขึ้นไปสูงครับ
สำหรับ Preclinic: Pulse wave velocity (PWV) จะแปรผันตามค่า Elastic modulus ในคนที่มี stiffness จะมีค่านี้สูงขึ้น จึงเพิ่ม PWV ทำให้ Reflex pulsw wave (สีเขียว) ขยับมาเจอกับ Forward wave (สีแดง) ตั้งแต่ systolic phase เลย (แทนที่จะมาตอน Diastole) ทำให้ SBP สูงขึ้นนั่นเอง
