29/10/2025
ជំងឺផ្តាសាយធំ (Influenza)
គឺជាការឆ្លងមេរោគផ្លូវដង្ហើមដែលបណ្តាលមកពីវីរុសគ្រុនផ្តាសាយ។ វាខុសពីជំងឺផ្តាសាយធម្មតា (Common Cold) ដោយវាអាចបណ្តាលឱ្យឈឺធ្ងន់ធ្ងរជាង និងមានផលវិបាកគ្រោះថ្នាក់។
១. មូលហេតុ (Cause)
• មេរោគវីរុសគ្រុនផ្តាសាយ (Influenza Viruses): មានវីរុសសំខាន់ៗ ២ ប្រភេទគឺ វីរុសប្រភេទ A និង B ជាទូទៅបណ្តាលឱ្យមានជំងឺតាមរដូវកាល។
• ការចម្លងរាលដាល:
o ដំណក់ទឹកតូចៗ (Respiratory Droplets): មេរោគចម្លងតាមដំណក់ទឹកតូចៗដែលចេញមកពីការក្អក កណ្តាស់ ឬនិយាយរបស់អ្នកជំងឺ ហើយត្រូវបានស្រូបចូលដោយអ្នកនៅក្បែរ។
o ការប៉ះពាល់ផ្ទៃ: ការប៉ះលើផ្ទៃដែលមានមេរោគ (ដូចជាទ្វារ ចំណុចទាញ) ហើយយកដៃទៅប៉ះមាត់ ច្រមុះ ឬភ្នែក។
២. រោគសញ្ញា (Symptoms)
រោគសញ្ញានៃជំងឺផ្តាសាយធំច្រើនតែកើតឡើងភ្លាមៗ និងធ្ងន់ធ្ងរជាងផ្តាសាយធម្មតា៖
• គ្រុនក្តៅ/ញាក់ (Fever/Chills): ច្រើនតែកើតឡើងភ្លាមៗ ហើយអាចមានរយៈពេល ៣-៥ ថ្ងៃ។
• ឈឺក្បាល (Headache): ឈឺចាប់ខ្លាំង។
• ឈឺសាច់ដុំ/ឈឺខ្លួន (Muscle Aches/Body Aches): ឈឺចាប់ខ្លាំងនៅសន្លាក់ និងសាច់ដុំ។
• អស់កម្លាំងខ្លាំង (Extreme Fatigue/Weakness): មានអារម្មណ៍ហត់នឿយ និងខ្សោយខ្លាំង។
• ក្អកស្ងួត (Dry Cough): ក្អកឥតឈប់។
• ឈឺបំពង់ក (Sore Throat): ឈឺចាប់ពេលលេប។
• ហៀរសំបោរ/តឹងច្រមុះ (Runny or Stuffy Nose): តែងតែកើតមាន ប៉ុន្តែមិនមែនជាសញ្ញាឈានមុខគេដូចផ្តាសាយធម្មតាទេ។
• ចង្អោរ ក្អួត រាគ (Nausea, Vomiting, Diarrhea): ច្រើនតែកើតមានចំពោះកុមារ។
៣. ផលវិបាក (Complications)
ចំពោះមនុស្សមួយចំនួន (ដូចជាកុមារតូច មនុស្សចាស់ ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ និងអ្នកមានជំងឺប្រចាំកាយ) ជំងឺផ្តាសាយធំអាចនាំឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ៖
• រលាកសួត (Pneumonia): ជាពិសេសរលាកសួតដោយបាក់តេរីបន្ទាប់បន្សំ ឬដោយវីរុសផ្តាសាយផ្ទាល់។
• រលាកត្រចៀក/រលាកប្រហោងឆ្អឹងច្រមុះ (Ear/Sinus Infections):
• រលាកបេះដូង/រលាកខួរក្បាល/រលាកសាច់ដុំ (Myocarditis, Encephalitis, Myositis): កម្រកើតមាន តែធ្ងន់ធ្ងរ។
• ធ្វើឱ្យជំងឺរ៉ាំរ៉ៃកាន់តែអាក្រក់: ដូចជាជំងឺហឺត ជំងឺបេះដូង ឬទឹកនោមផ្អែម។
• រោគសញ្ញាស៊ីដាច់ខួរក្បាល (Reye's Syndrome): កម្រកើតមាន ប៉ុន្តែអាចគំរាមកំហែងដល់ជីវិត ជាពិសេសចំពោះកុមារដែលលេបថ្នាំអាស្ពីរីន (Aspirin) ពេលផ្តាសាយ។
៤. វិធីការពារ (Prevention)
• ការចាក់វ៉ាក់សាំង (Vaccination): ជាវិធីការពារដ៏ល្អបំផុត។ គួរចាក់វ៉ាក់សាំងផ្តាសាយធំជារៀងរាល់ឆ្នាំ ព្រោះវីរុសផ្លាស់ប្តូរប្រភេទរៀងរាល់ឆ្នាំ។
• ការលាងដៃ (Hand Washing): លាងដៃឱ្យបានញឹកញាប់ និងហ្មត់ចត់ជាមួយសាប៊ូ និងទឹក ឬប្រើទឹកលាងដៃដែលមានជាតិអាល់កុល (Alcohol-based hand sanitizer)។
• អនាម័យផ្លូវដង្ហើម (Respiratory Hygiene):
o ខ្ទប់មាត់ និងច្រមុះដោយកែងដៃ ឬក្រដាសជូតមាត់ នៅពេលក្អក ឬកណ្តាស់។
o បោះចោលក្រដាសជូតមាត់ដែលប្រើរួចភ្លាមៗ។
• ជៀសវាងការប៉ះមុខ: កុំយកដៃប៉ះភ្នែក ច្រមុះ ឬមាត់។
• ជៀសវាងអ្នកឈឺ: កំណត់ការប៉ះពាល់ជាមួយអ្នកដែលកំពុងឈឺ។
• នៅផ្ទះពេលឈឺ: បើឈឺ គួរនៅផ្ទះរហូតដល់ជាសះស្បើយ (យ៉ាងហោចណាស់ ២៤ ម៉ោងបន្ទាប់ពីបាត់គ្រុនក្តៅដោយមិនចាំបាច់ប្រើថ្នាំ) ដើម្បីការពារការចម្លងដល់អ្នកដទៃ។
៥. វិធីព្យាបាល (Treatment)
ភាគច្រើននៃអ្នកជំងឺផ្តាសាយធំអាចជាសះស្បើយដោយខ្លួនឯង ដោយការព្យាបាលតាមរោគសញ្ញា។
• ការថែទាំខ្លួនឯង (Self-Care):
o សម្រាកឱ្យបានច្រើន (Rest): ជួយឱ្យរាងកាយប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគ។
o ទទួលទានទឹកឱ្យបានច្រើន (Fluids): ផឹកទឹក ទឹកផ្លែឈើ ឬស៊ុបក្តៅៗ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការខ្សោះជាតិទឹក។
o លេបថ្នាំបន្ថយរោគសញ្ញា (Symptom Relief): ដូចជាថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាមុល (Paracetamol) ឬអ៊ីប៊ុយប្រូហ្វេន (Ibuprofen) ដើម្បីបន្ថយគ្រុនក្តៅ និងឈឺខ្លួន។ (កុមារក្រោម ១២ ឆ្នាំមិនត្រូវលេបថ្នាំ Aspirin ទេ)។
• ថ្នាំប្រឆាំងវីរុស (Antiviral Drugs):
o គ្រូពេទ្យអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្នាំប្រឆាំងវីរុស (ដូចជា Tamiflu)។
o ថ្នាំនេះមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតនៅពេលចាប់ផ្តើមប្រើក្នុងរយៈពេល ៤៨ ម៉ោង បន្ទាប់ពីលេចចេញរោគសញ្ញាដំបូង។
o ថ្នាំប្រឆាំងវីរុសអាចជួយកាត់បន្ថយរយៈពេល និងភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃជំងឺ ហើយអាចការពារផលវិបាក។
ចំណាំ៖ កុំប្រើថ្នាំផ្សះ (Antibiotics) ដើម្បីព្យាបាលជំងឺផ្តាសាយធំ ព្រោះថ្នាំផ្សះមានប្រសិទ្ធភាពតែលើបាក់តេរីប៉ុណ្ណោះ មិនមែនវីរុសទេ។ ថ្នាំផ្សះត្រូវបានប្រើតែក្នុងករណីមានការឆ្លងមេរោគបាក់តេរីបន្ទាប់បន្សំ (ដូចជារលាកសួតដោយបាក់តេរី) ដែលត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយគ្រូពេទ្យ។
អត្ថបទ: ជា សន្យា [រក្សាសិទ្ធិ]
