09/06/2025
จังหวัดอุดรธานีมีประวัติศาสตร์ยาวนานและมีความสำคัญมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ จนกระทั่งเป็นเมืองสำคัญในปัจจุบัน สรุปได้ดังนี้
ยุคก่อนประวัติศาสตร์ (ประมาณ 5,000-7,000 ปีที่แล้ว)
* พื้นที่จังหวัดอุดรธานีในปัจจุบันเป็นถิ่นที่อยู่ของมนุษย์มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ มีหลักฐานสำคัญคือการค้นพบแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง อำเภอหนองหาน และภาพเขียนสีบนผนังถ้ำที่อำเภอบ้านผือ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเจริญทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีในยุคนั้น เช่น การทำเครื่องมือเครื่องใช้จากสำริด การทำเครื่องปั้นดินเผาที่มีลวดลายงดงาม
ยุคประวัติศาสตร์ตอนต้น
* สันนิษฐานว่าอุดรธานีเคยเป็นเมืองที่มีความเจริญมาตั้งแต่สมัยขอมเรืองอำนาจ และปรากฏในประวัติศาสตร์สมัยกรุงศรีอยุธยาเมื่อราวปี พ.ศ. 2117 เมื่อพระเจ้ากรุงหงสาวดีทรงเกณฑ์ทัพไทยไปช่วยรบกรุงศรีสัตนาคนหุต (เวียงจันทน์) โดยกองทัพไทยมาถึงเมืองหนองบัวลำภูซึ่งเป็นเมืองหน้าด่านของเมืองเวียงจันทน์
การก่อตั้งเมืองอุดรธานี (สมัยรัตนโกสินทร์)
* ในช่วงรัชกาลที่ 5 เพื่อแก้ไขปัญหาความวุ่นวายในหัวเมืองลาวและรับมือกับอิทธิพลของฝรั่งเศส พลตรีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทองกองก้อนใหญ่ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ซึ่งทรงเป็นข้าหลวงต่างพระองค์สำเร็จราชการมณฑลลาวพวน (ต่อมาคือมณฑลอุดร) ได้เลือกบ้านเดื่อหมากแข้ง แขวงเมืองหนองคาย (ซึ่งยังไม่ปรากฏชื่ออุดรธานีในขณะนั้น) เป็นที่ตั้งศูนย์บัญชาการแห่งใหม่ในปี พ.ศ. 2436
* ต่อมาได้มีการเปลี่ยนชื่อเขตการปกครองหลายครั้ง จาก "หัวเมืองลาวพวน" เป็น "มณฑลลาวพวน" (พ.ศ. 2435) จาก "มณฑลลาวพวน" เป็น "มณฑลฝ่ายเหนือ" (พ.ศ. 2442) และจาก "มณฑลฝ่ายเหนือ" เป็น "มณฑลอุดร" (พ.ศ. 2443)
* ในปี พ.ศ. 2450 ได้มีการรวมเมืองกมุทธาไสย เมืองกุมภวาปี เมืองหนองหาน และบริเวณบ้านเดื่อหมากแข้งเข้าด้วยกัน และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีกระแสพระบรมราชโองการให้จัดตั้งเป็น "เมืองอุดรธานี" โดยมีพิธีตั้งเมืองอย่างเป็นทางการในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2450 โดยพระยาศรีสุริยราชวรานุวัตร (โพธิ์ เนติโพธิ์)
* ชื่อ "อุดรธานี" มีความหมายว่า "เมืองที่อยู่ทางทิศเหนือ" โดย "อุดร" มาจากภาษาสันสกฤตหมายถึง "ทิศเหนือ" เนื่องจากเป็นศูนย์บัญชาการของมณฑลฝ่ายเหนือ
หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง
* หลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยในปี พ.ศ. 2475 ได้มีการปรับปรุงระเบียบการบริหารราชการแผ่นดิน และยกเลิกระบบมณฑล คงเหลือเพียงจังหวัดและอำเภอ ทำให้มณฑลอุดรถูกยุบไป เหลือเพียง "จังหวัดอุดรธานี" ในปี พ.ศ. 2476
* ในปี พ.ศ. 2536 ได้มีการประกาศจัดตั้งจังหวัดหนองบัวลำภู แยกออกจากจังหวัดอุดรธานี
บทบาทในยุคสงครามเย็น
* จังหวัดอุดรธานีมีความสำคัญอย่างมากในช่วงสงครามเย็นและสงครามเวียดนาม เนื่องจากเป็นที่ตั้งของฐานทัพอากาศที่สหรัฐอเมริกาใช้เป็นศูนย์กลางในการปฏิบัติการทางทหารในอินโดจีน ซึ่งส่งผลต่อสังคมและเศรษฐกิจของจังหวัดอย่างมีนัยสำคัญ แม้ว่าจะซบเซาลงหลังสิ้นสุดสงคราม แต่ก็ฟื้นตัวและเติบโตจนกลายเป็นศูนย์กลางการค้าที่สำคัญของภาคอีสานในปัจจุบัน
#ที่นี่...อุดรธานี...
