25/06/2025
МАКТАБИ СИНАМОГАРОНИ ҶАВОН:
Саҳнасозӣ ё худ мизансена: забони визуалии коргардон
Барои онҳое, ки қадамҳои аввалини худро дар синамо мегузоранд, аксар вақт ба назар мерасад, ки чизи аз ҳама муҳим ин филмнома, бозии ҳунарманд ва ё тасвири зебост. Аммо як ҷузъи ниҳон ва хеле муҳим вуҷуд дорад, ки бе он саҳна зинда намешавад. Ин саҳнасозӣ ё худ мизансена аст. Забони визуалие, ки коргардон тавассути он пеш аз ҳарф задан сухан мегӯяд.
Мизансена (mise-en-scène) вожаи фаронсавӣ буда, маънои саҳнасозӣ ва ё ҷойгиршавӣ дар саҳнаро дорад. Яъне тамоми ҷузиётест, ки бинанда дар кадр мебинад: актёр дар куҷо истодааст, рӯшноӣ аз кадом самт аст, рангҳо, ҳаракати камера, муҳит, садо, фазо ва ҳатто ҳавои саҳна низ. Дар мачмуъ ин на танҳо фон ё тафсилот аст, балки воситаи таъсиррасонӣ ва баёни эҳсосоту маъно мебошад.
Тасаввур кунед, қаҳрамон дар утоқи торик нишастааст, рӯшноӣ танҳо ба чашмонаш меафтад. Ӯ хомӯш аст, аммо бинанда аллакай ҳис мекунад, ки дар ботини қаҳрамон чӣ мегузарад. Ё утоқе, ки ранги деворҳо сурх аст, вале қаҳрамон дар тан либоси сабз дорад. Ин маънои онро дорад, ки ӯ дар ин муҳит бегона аст. Ҳамин гуна ҷузъиёти визуалӣ эҳсос ва фазоро ба вуҷуд меоранд.
Коргардоне, ки ин маҳоратро аз худ кардааст, медонад, ки чӣ гуна бинандаро ба ҷаҳони офаридааш ворид кунад. Ҳамаи ин заҳмати эҷодшуда бояд барои боло бурдани эҳсос кор кунад. Ҳамон матне, ки дар як ҳуҷраи холии торик ва ё дар ошхонаи бароҳату зебо гуфта шудааст, ду маънои комилан ба ҳам мухолифро ифода мекунанд. Фазо, рӯшноӣ, матн, садо ҳама чиз барои эҳсосоте кор мекунад, ки бинанда онро ҳис мекунад. Саҳнасозӣ ба коргардон имкон медиҳад, ки ҳикояро на бо сухан, балки бо тасвир ва ҳиссиёт нақл кунад. Ин ҷузъи хеле муҳим аст, ки ҳиссиёт, характери қаҳрамон, фазои дохилии рӯйдод ва ҳатто бархурди ниҳониро намоён месозад.
Масалан, агар қаҳрамон дар долони дарозу торик танҳо ҳаракат кунад ва камера ӯро аз пушт ва аз фосилаи дур пайгирӣ намояд, мо эҳсоси изтироб, танҳоӣ ва осебпазириро дарк мекунем. Ё агар саҳна дар ҳуҷраи танг ва бо нури кам сабт шавад, фишор ва нороҳатӣ эҳсос мешавад. Ин гуна саҳнаҳо метавонанд бидуни як калима бошанд, аммо кадр ва муҳит ҳама чизро мегӯяд.
Саҳнасозӣ танҳо кори шахсии коргардон нест. Он натиҷаи ҳамкории зич бо рассом, декоратор, наворбардор, равшанидиҳанда, либосдор ва садобардор аст. Ҳар ҷузъи саҳна бояд мақсад ва ҳадафи мушаххас дошта бошад. Яъне эҳсос ва таассуротро бедор кунад.
Коргардони навкор бояд тамошои филмҳоро ҳамчун муаллиф омӯзад ва таҳлил кунад. Оҳиста- оҳиста чашми визуалӣ ва завқи ҳикоягӯӣ дар асоси тасвир дар ӯ ташаккул меёбад. Ба ҳар саҳнае, ки дар филм мебинад, дар зеҳнаш чунин саволҳо пайдо мешавад:
Чаро ҳунарманд дар ин ҷой қарор дорад?
Чаро равшанӣ ин гуна афтодааст?
Чаро ин рангҳо интихоб шудаанд?
Камера дар ин лаҳза чӣ кор мекунад?
Ин машқи андешаи визуалӣ, мактаби дидани саҳна ба чашми коргардон аст. Филми хубро аз кадри аввал, маҳз ба туфайли саҳнасозӣ, метавон шинохт.
Саҳнасозӣ ва ё мизансена яке аз абзорҳои пурқуввати синамост, ки бисёриҳо онро нодида мегиранд. Аммо маҳз он ба филм ҳаёт мебахшад. Агар хоҳӣ, ки достонҳоят таъсирбахш бошанд, як саҳнаи одиро дар хаёл тасаввур кун, ки дар куҷо истодааст? Нур аз куҷо меафтад? Чӣ гуна муҳит эҳсосро бедор мекунад? Вақте ки шумо ин тарз саҳнаҳоро меофаред, шумо аллакай роҳро мисли як синамогар оғоз кардаед.
🎓 Ба наздикӣ мо қабули довталабони боистеъдоди ҷавонро барои курси ройгони 3-5 моҳа ба мактаби синамогарони ҷавон CineLab School оғоз хоҳем кард. Агар шумо ояндаи худро дар соҳаи синамо мебинед ё мехоҳед филми кӯтоҳ созед, пас ин имкониятро аз даст надиҳед!
📩 Ба суроғаи зерини электронӣ ба мо муроҷиат намоед: [email protected]
📍 Ё шахсан ба ин суроға биёед: ш. Душанбе, кӯчаи Беҳзод 25, МД «Тоҷикфилм», Мактаби синамогарони ҷавон. Дарҳои мо барои касоне, ки мехоҳанд омӯзанд, филм созанд ва пеш раванд, ҳамеша боз аст.
📣 Ба CineLab School обуна шавед, мо дар бораи синамо сода ва фаҳмо менависем. Ба шумо кумак мекунем, то филмҳое эҷод кунед, ки диданӣ бошанд!
#мактабисинамогарониҷавон