News "Roman Ba Sosiedade" ARS

News "Roman Ba Sosiedade" ARS HAMUTUK FO ROMAN BA SOSIEDADE

MANUFAHI : "ELETRISIDADE AVARIA IHA SIMPAN TIGA" (Díariu ARS,17-02-2025).EDTL, EP Informa ba konsumidor eletrisidade iha...
17/02/2025

MANUFAHI : "ELETRISIDADE AVARIA IHA SIMPAN TIGA" (Díariu ARS,17-02-2025).

EDTL, EP Informa ba konsumidor eletrisidade iha munisipiu Manufahi katak, ekipa tekniku EDTL agora dadaun halo hela manutensaun ba cover cet out bocor iha área simpan tiga 3 suku Daisua ho Betano, tanba hetan avaria.

Ba atensaun hato'o Obrigadu wa'in.

MANUFAHI : "REFLEKSAUN LORON VALINTINO HUSI FREI CALISTO DE JESUS OFM" (Díariu ARS, 13-02-2025)."DOMIN FURAK SEMPRE HAFA...
12/02/2025

MANUFAHI : "REFLEKSAUN LORON VALINTINO HUSI FREI CALISTO DE JESUS OFM" (Díariu ARS, 13-02-2025).

"DOMIN FURAK SEMPRE HAFALUN HO MEMÓRIA FURAK"

Ha’u belun le’e na'in sira mak ha’u hadomi, Imi diak ka lae? Espero imi hotu diak no saudavel e Feliz Dia de Valentino, Ohin ita celebra Valentin’s Day ka hari kasih sayang, nebé mak mai ho tema “DOMIN FURAK SEMPRE HAFALUN HO MEMÓRIA FURAK ” Liu husi tema nebé iha interssante tebes ba ita iha tempo ohin loron.

Domin ne'ebé furak sempre nakonu ho memória ne'ebé furak, maibé presisa mós sacrifísiu entre pessoa na'in rua, atu bele la'o tuir de'it saida mak 1 João dehan: “Keta hadomi ho liafuan de'it; maibé ho hahalok no lia los ”Alias ibun tutun fó mai ha’u laran fó ba seluk” no Evangelho (1João 3:18) precisa mos humildade no coragem hanesan (Zygmunt Bauman) dehan “ Amor Sem humildade e coragem não há amor” tamba ne’e, domin precisa humildade no coragem atu memória no finalinade haksolok. Iha Loron ida ne’e, hakarak partilha reflexão simples balu, atu lori ita ba reflete no celebra hamutuk loron especial ida ne’e ho maluk sira.

Tamba sá acontece Valentine’s Day?

Acontece Valentine’s Day tamba conhecido hanesan loron namorados nebé comemora iha 14 de Fevereiro, mak data nebé dedica ba Domin no amizade. Tradicionalmente, ema comemora ocasião ne’e husi troca cartinha, flores (especialmente rosas vermelhas), chocolates, no presente sira seluk hodi mostra afeição. Mas que nune’e, geralmente associa ho amantes, hodi comemora ligação amizade no afeição. Inicio data ne’e mak ligado ho Santo Valentino nebé mártir hodi desafia hosi Emperador Claudius II, nebé la permite soldadu atu dehan ba ema.

Valentino continua hodi halo casamento secreto. Tamba ne’e, mak considera patronu hosi amantes ou namorado. Iha parte balu iha mundu, especialmente iha nação Ocidental, Loron Valentino comemora liu ho gesto romântico no simboliza hosi Coração nebé associado ho Amor. Iha mos (título original: The Great Gatsby) de F. Scott Fitzgerald. Publicado iha 1925, ho temas “amor romântico, desejo, ilusões e aspirações”. Amor romântico mak tipo domin nebé caracterizado ba conexão emocional no afecção forte entre ema nain rua nebé relação íntimo iha atração física, emoção no compromisso.

Amor romântico hanesan amizade no relação familiar, no envolve desejo hodi partilha vida ho maneira especial nebé profunda. Tamba ne’e domin precisa; Paixão,intimidade, compromisso, Admiração no respeitu mútuo.


VALENTINE’S DAY SAI HANESAN MEMÓRIA IDA

Valentine’s Day, hanesan memória ida tamba tinan tinan ema sempre hanoin loron ne’e, barak liu ita bele dehan Jovem sira. Tamba ne’e, loron ohin la’os ona loron nebé foun iha ema hotu nia matan basá tinan-tinan sempre celebra ho ema nebé especial no mos ho família sira, nune’e diferente deit mak fatin no espaço. Iha loron ida ne’e iha belum balu mak sente katak loron ne’e foun, maibe balu sente loron ne’e hanesan repetição ida.

Iha Loron ida ne’e Balu fali relembra hela saida mak acontece iha passado mesmo ohin lahamutuk ona.Tamba ne’e, karik halao domin ne’e sente furak então koko hala’o diak liu tan. No cuidado Ita nia parceiro nebé mak sempre iha ba ita wainhira ita mesak.

Loron ida ne’e dalaruma ema mai ho conceito ida katak loron ne’e especial ba ha’u nia parceiro deit, maibe loron ida ne’e buka hatudu Ita nia domin ba família no ema nebé mak Ita sente especial iha nia Ita moris. Belun sira, loron ida ne’e diak liu halo hanesan loron ida nebé importante atu fó hanoin no coreção amizade ho maluk seluk.

(Hebreus 12,6 )"Porque o Senhor corrige a quem ama, e aceita a todo filho a quem recebe."Corecção” (Provérbios 17,17)"Em todo tempo ama o amigo, e na angústia se faz o irmão."Amizade” Liu husi Hebreus no Provérbios fó hanoin katak domin ne’e precisa halo coreção no amizade íntimo hodi hetan domin no ikus mai memoria nebé furak.

Loron ida ne’e mos balun la sente katak loron ida ne’e, hanesan loron foun, nem loron especial, tamba sira lakon ona sira nia belun diak nebé sira conhece no hadomi; balun lakon tan mate mak haketak, balun lakon tan problema mak haketak, balun fali lakon tan hahalok mak haketak, balun fali tan futuro, balun tur ho matan ben, tan hanoin nia belun nebé uluk celebra hamutuk ho nia maibé ohin loron hela deit mak memoria.

Balun mos sei triste tamba uluk celebra hamutuk, maibé tan futuro tenke husik malu hodi ba ema nia rain atu buka matenek no buka serviso ba moris. Maibe hanoin ba katak isin lolon dook malu maibe espiritualmente sei hamutuk nafatin. Hanesan liafuan Proverbio balu dehan “Jauh di mata, dekat di hati” Longe dos olhos, perto do coração”.

Ohin loron ema hotu sente katak domin ne’e furak nakono ho memoria maibe dalabarak mos domin ne,e halo ema sente triste no lakon esperansa tamba uza sala domin hodi monu ba laço hodi hakotu relação amigavel hodi ikus mai hanesan musica anónimo ida dehan “Mundo moderno nakonu ho laço tama sala laço ikus sai Asu” ohin loron, foin sae feto no mane sira facil liu atu temi liafuan domin, basá sira mak moris hela iha fase ida buka domin, hahu domin, koko domin no sente domin.

Tamba ne’e, domin halo sira conhece malu, fiar malu no cuidado malu, katak domin ne’e sempre resulta buat nebé diak, maibé iha mos parte negativo husi domin ne’e rasik, katak domin mos halo ema barak mak sofre, fuan kanek, fuan moras, fuan tohik, aten dodok, aat liu ajuda koko ho tali matan karau no Bibi nian.

Tamba ne’e, Valentine’s day la’os de’it loron nebé lori ksolok, hamnasa no contente, maibé lori mos fuan moras no laran susar, hodi hamonu mata ben, tan hanoin memoria furak nebé liu ona. Mesmo nune’e, maibe Valentine’s Day ne’e sai ona hanesan loron domin. Loron ida ne’e laos deit domin ba Material deit maibe koko lori no fo ho fuan ba ema nebé mak durante ne’e belun sente hanesan especial ida iha moris.

SAIDA MAK DOMIN?

Hanesan ita hatene katak domin mak termo abstrato ida nebé ita labele kaer ho liman maibé ita bele sente no haré liu husi experiência nebé hatudu, ka expressão Domin nian nebé ema ida hatudu ba ema seluk, ou ema nain rua hatudu ba malu liu husi amor de amizade. Iha dicionário balu hatur definição domin hanesan “sentimento de afecto profundo, atração física, paixão, relação amorosa”. Katak, domin ne’e ita só bele sente no imagina husi ema nia sentimento nebé profundo ho ema seluk.

Tamba ne’e, atu ita haré domin, sente domin no koko domin, ita tenke iha uluk sentimento nebé klean hodi hatudu liu husi relação, katak wainhira ita halo relação ho ema ruma mak ita foin sente domin ne’e furak. Hanesan música anonim ida hakerek nune’e “Domin ne’e furak nakono ho paciência, estima ne’e murak nakono ho memoria, silêncio ne’e fitar, contente ho historia ha’u ho O.

O nia lalatak hafalun ha’u nia mehi” Imagina ne’e furak doben laprecisa triste, hakmatek ne’e misterio, lalehan nakukun realidade sai inferno, moris ne’e todan”alias. Domin ne’e laos nakonu ho imagina nebe furak maibe domin mos nakunu ho triste. Tamba ne’e, Domin nebé halo ita hakmatek mak domin Maromak nian. Deus é Amor, e quem permanece no amor permanece em Deus e Deus nele” (1 Jo 4, 16). Husi ne’e ita bele dehan Maromak mak domin tamba ne’e hadomi ema no aman Maromak. Iha (1 João 4,8) nebé "Aquele que não ama não conhece a Deus, porque Deus é amor.

Filósofo sira mos observa katak domin ne’e existe naturalmente iha ita ema nia an, tamba ita ema ne’e “Animal Racional” Teólogo balu mos dehan domin ne’e natural kedas iha ema nia aan tamba Imagem Maromak nian porque Maromak mak Domin.

(Aristóteles) domin verdade, ajuda desenvolve moral no harmonia iha relação ema nian.“Fratelli Tutti n. 122” (Papa Francisco) A verdadeira fraternidade é fundada no amor e no cuidado mútuo, em ações concretas, em uma atenção especial àqueles que mais precisam." ect. Hirak ne’e hotu, atu hatudu katak ita ema la moris mesak, maibé ita moris iha ema seluk nia let, no Domin ne’e mak dudu ita atu hala’o relação diak ho ema seluk no buat hotu hotu. Tamba ne’e, iha campo filosofia ita bele comprende ho lifuan nebé Pitágoras hatur katak “amor pela sabedoria” Hanesan mos autor anónimo balu dehan “Ema nebé los no soi atu ita hadomi, ita sei sente duni verdadeira moris nian.

Ne’e duni, ita hanesan foin sae nebé lao hela iha processo buka Domin no koko Domin ne’e tenke atenção ho ita nia paixão, atu nune paixão labele lori ita hili sala ita nia belun, basá paixão ne’e mak sei dudu ita atu hetan belun ida nebé diak iha moris.

MENSAGEM

Ohin Loron ita celebra loron Domin nian. Katak Amor Romântico, nebé hanorin ita, hadomi família nebé fo apoio sem fim, ou amor amizade nebé ilumina ita nia vida, no simplicidade, hodi exprimi gratidão no afecção ba pessoa sira nebé fo mai ita ho fuan boot. Ita hanesan foin sae, nebé ema bolu Jovem ran manas oras ne’e ita hatene hela katak sese mak iha Ita nia sorin ka hala’o hela Domin ho sira hodi koko ona Domin ne’e to’o ohin loron. Maibé, ita precisa mos hatene katak ita bele conhece ema barak, maibé to’o loron ida ita sei moris hamutuk ho ema ida de’it to’o mate, basá hori uluk kedas Maromak la halo ema ida mesak ka mane de’it ou feto de’it, maibé Maromak halo ema mane no feto atu completa malu.

Filósofo balu mos dehan por natureza ita ema ne’e expressa Domin ka atu hili ema ba ita hadomi ne’e sempre liu husi paixão, no paixão ne’e mak dudu ita atu conhece ema barak, maibé hili ema ida no hadomi ema ida de’it. Nune’e ita tem que atenção ba ita nia paixão, tamba dalabarak lori ita ba de’it prazer ka gosto isin nian deit. Maibé, ida ne’e sei la lori ita hetan Domin nebé lolos, maibé sei hela de’it iha frustrado iha loron ida.

Tamba ne’e, tem que hanoin didiak iha processo Domin nian, katak facil atu hadomi malu, no facil atu buka ema ida atu hadomi, maibé deficil atu haluha malu quando relação ne’e kotu no sei lori mos terus, todan no kanek iha tempo naruk no sei sai tiha hanesan marca Domin nian ida nebé ema ida labele hasai husi ita. Nune’e Coragem nafatin katak Maromak sempre bondoso no laran luak ba ita ema hodi haddock tiha domin Prazer sira " 1 Coríntos 13, 4-7 "O amor é paciente, o amor é bondoso.

Domin hanesan centro no fundamental iha ita nia moris atu lori ita ba iha felicidade. Felicidade mak sai hanesan ita nia mundo foun no ikus iha moris. katak ita hala’o buat hot-hotu nia objetivo atu alcança de’it ita nia felicidade, porque a vida sem felicidade não é há vida mas morta.

The end if You don’t satisfy I ask apologize and thank You so much for Your attention.

Hakerek na'in : FREI CALISTO DE JESUS OFM.

MANUFAHI : "Informasaun husi EDTL,EP".
04/02/2025

MANUFAHI : "Informasaun husi EDTL,EP".

INFORMASI HUSI EDTL, EP MANUFAHI Tekniku Edtl, Ep. Manufahi provizória hamate enerjia eletrisidade iha suku Holarua, pos...
03/02/2025

INFORMASI HUSI EDTL, EP MANUFAHI

Tekniku Edtl, Ep. Manufahi provizória hamate enerjia eletrisidade iha suku Holarua, postu administrativu Same, tanba ekipa tekniku hadia hela Cet-Out ne'ebé kotu iha kruzamentu abatu-Same.

MANUFAHI : "OPINIAUN PÚBLIKU" (Díariu ARS, 09-01-2025).Eviksaun hodi Polémika no Problema Sosiál iha Ordementu Teritoriá...
08/01/2025

MANUFAHI : "OPINIAUN PÚBLIKU" (Díariu ARS, 09-01-2025).

Eviksaun hodi Polémika no Problema Sosiál iha Ordementu Teritoriál Sidade Dili Dezenvolvimentu, Sé Mak Sei Sai Na’in?

Depois Timor-Leste hakat liu eventu bo’ot lubuk ida iha tinan 2024, ne’ebé nakonu ho reflesaun hanesan, komemorasaun loron restaurasaun independénsia (20 de Maiu), loron konsulta populár (30 Agusto), Simu vizita Sua Santidade Papa nian (9-11 Setembru), loron restaurasaun independénsia nasionál (28 Novembru), Loron Na’i Maksoin Moris mai mundu (25 Dezembru) no Loron Nasionál Horois sira nian (31 Dezembru).

loron hirak importante hanesan hakerek na’in nahe sai iha leten, atu hodi fila fali ita hotu ba kotu, hodi haree, loron hirak ne’e mai husi ne’ebé? Tuir loloos, ita leno-an ba loron bo’ot no vizita importante Sua Santidade nian, antes tama ba kalan fahe entre tinan tuan no tinan foun fahe malu, liu husi kanál oi-oin, ita husu ona diskulpa ba malu hodi loke ona sampañe hamutuk no sunu fugetis ne’ebé tarutu iha fatin-fatin, sinál katak rai ida nee, nakonu ho dame, pas no trankullu.

Ema hot-hotu halo ona reflesaun ba ida-idak nia moris, so’e ona hahalok tuan sira ba kotuk no tama tinan foun 1 Janeiru 2025, loke fali pájina foun ho modelu moris nian ne’ebé foun hodi hametin koejaun sosiál iha nasaun ida be ita hotu hadomi ne’e. Maibé afinál das kontas, hakerek na’in nia espektasaun dok loos husi realidade moris sosiedade ida ne’e nian. Ódiu no vingansa, sei nafatin buras iha ita nia sosiedade.

Iha inisíu fulan Jañeru nian, ita sani iha média hot-hotu, entidade oi-oin hanesan ativista ONG sira, Ativista Partidu Opozisaun, Membru Parlamentu Nasionál (Bangkada Governu no Bangkada Opozisaun), Akademista balu, ema hirak ne’ebé nu’udar militante partidu sira kaer ukun no mós funsionáriu balu ne’ebé hetan konfiansa polítiku hodi ba asumi kargu ruma iha instituisaun publiku no mós komunidae bai-bain sira, hatudu sira nia preukupasaun ba asaun ne’ebé halo husi SEATOU (Sekretaria Estado Asunto Toponomia e Urbanisação) hasoru komunidade sira iha Fumentu II. Amostrasaun sira nia sentimentu, mai ho oi-oin. Balu hato’o sira nia solidaridade no bali fali hato’o merese, hotar no tolok.

Entidades seluk ne’ebé ita sei dauk rona sira nia lian mak komunidade sira husi konviksaun reliziozu-relizioza no jurista sira. Maioria husi hira ne’ebé hato’o ona sira nia preukupasaun, sira preukupa ba pontu hirak ne’ebé hakerek nain akompaña ona iha média oi-oin, tantu hirak ne’ebé pro ba asaun SEATOU nian no kontra, hakerek na’in nota pontu sira mak hanesan:

1. Argumentu sira pro ba asaun SEATOU nian, sira lansa sira nia preukupasaun ba buat rua (razaun dahuluk mak: “salva komunidade sira husi inundasaun mota Comoro nian no razaun daruak mak ordenamentu teritoriál ho intesaun hadi’a sidade Dili”).

2. Argumentu husi entridade hirak ne’ebé kontra asaun SEATOU nian, mai ho argumentu sira hanesan; dahuluk, wainhira atu muda ema ruma, tenki prepara uluk fatin ruma, nune’e bele proteze labarik, ferik, katuas no inan isin rua-oan nurak husi udan, mahoben, loro manas no anin. Razaun daruak, asaun SEATOU nian, kontra lei (Konstituisaun da Repúblika, Konvensaun Internasionál kona-ba Direitu Ekonomia Sosiál no Kulturál no Lei Rai nian, liu-liu seksaun ida kona-ba ex-propriasaun). Razaun datoluk nian mak razaun ekonómiku.

Komunidade hirak ne’ebé kona eviksaun forsadu, lakon tia ona sira nia riku soin lubuk ida hanesan osan hodi hari’i sira nia horik fatin, halakon tia ona kampo serbisu nian balu (Kafe Atsabe) ne’ebé foin sa’e ida mak hari’i rasik ho ninia osan kosar ben no emprega ona foinsa’e lubuk ida iha kafé refere.

Husi rajaun pro no kontra hirak ne’e, dada ha’u nia atensaun nu’udar ema ne’ebé preukupa ho asuntu sosiál no asuntu umanitáriu nian, hodi ba loke fali reférensia balu dezenvolvimentu nian ne’ebé la’o tia ona iha ita nia viziñu hanesan iha Indonézia, ne’ebé halo tia ona husi ukun Governadór Jakarta nian, Sr. Basuki Tjahaja Purnama (Ahok) iha ninia desijaun polítika 7 ne’ebé antes ne’e mós halo públiku Jakarta satiadu maka’as, maibe ho ninia matenek no tátika oi-oin, ikus mai ninia polítika sira konsege realiza ho susesu.

Iha artigu ida ne’e, hakerek na’in hakarak refere deit ba desijaun polítika rua (2) ne’ebé besik hanesan ho ita nia situasaun agora. Desijaun dahuluk mak oinsá Relokasi Kampung Pulo iha Bantara, mota Cilimung, ne’ebé realiza iha Setembru 2015. Antes ne’e, Governadór Jakarta nian, halo uluk fatin uma andar simplis ida depois mak muda komunidade ba iha ne’ebá. Antes ejekuta eviksaun, iha ekipa ida, tun ba iha fatin distinadu hodi verifika ikus, atu garante katak fatin refere, laiha ona ema mak hela iha fatin ne’ebá, foin mak mobiliza materiál pezadús sira hodi dudu uma sira iha fatin refere.

No desijaun polítika daruak, halo eviksaun ba fatin pr******ta iha Kalijodo. Ejekusaun ne’e realiza iha loron segunda, 29 Febreiru 2016 ba fatin pr******ta iha baliza entre Jakarta Weste no Jakarta Súl. Antes eskavatór 8 book-an ba fatin distinadu, ekipa ida ba uluk iha fatin distinadu hodi halo sosializasaun, hato’o razaun tamba sá mak halo eviksaun ba fatin refere? Depois komunidade sira iha fatin ne’ebá, muda ba ne’ebé? Depois mak dada liña polísia nian. Ida ne’e deit mós la dauk to’o, ekipa ida ba tuir tan hodi halo verifikasaun loloos ba térenu, hodi garante loloos katak fatin refere ema la hela loos ona.

Husi reférensia polítika rua Governadór Jakarta nian ne’ebé ha’u nahe sai iha leten, hodi reflesaun mai ita katak, tuir loloos iha éra dijitalizasaun ne’e, ita halo dezenvolvimentu ida ne’ebé di’ak liu. Signifika ejekusaun polítika dezenvolvimentu nasionál “Dezenvolvimentu Sidade”, la hodi efeitu negativu ba povu hanesan ida tinan uluk halo ba komunidade sira iha Bidau Santa-Ana, Komunidade sira iha Aitarak Laran, Baucao no antes ne’e halo ba komunidade sira iha Kazerna Ex. Brimob Bairopite (2004), Dili no dau-dauk ne’e, akontese tan ba komunidade iha Fumentu II ne’ebé ho modelu hanesan.

Husi situasaun hirak ne’ebé ha’u sita ona iha leten, refere mós ba hanoin kmanek sira husi António Gramsci, ninia krítika ba dezenvolvimentu hirak ne’ebé la’o iha páis sira terseru mundu nian, ne’ebé la konsidera ema nu’udar sentru ba dezenvolvimentu, sei husik hela distánsia entre ki’ak no riku sai boot liu tan. Ba sá, alvu ba dezenvolvimentu sempre kona ema ki’ik no ki’ak sira. Ema hirak ne’e mak prémera sei hetan eviksaun forsadu hodi halakon sira nia soin ne’ebé sira hetan ho tempu naruk no oinsá mak sira bele retoma fila fali lakon ne’ebé sira hasoru dau-dauk.

Iha artigu ida ne’e, hakerek na’in observa pratíka sira ne’ebé goversaun da-siak nian hakat liu, foin liu deit faze rua (Avizu, Taka Númiru) depois ezekuta. Husi prátika ne’e mak hamosu pro no kontra hanesan ha’u sita ona iha leten. Leno-an ba reférensia oi-oin no prátika hirak ne’ebé la’o ona iha nasaun vizinu, loloos ita aprende no hakat tuir ain fatin ne’e ho di’ak liu tan sein halo povu ida ne’e sai vítima.

Loos duni, ita preukupa ho ordenamentu teritoriál, ita preukupa ho hala’o lei no ordem.

Ba sá hanesan estadu ne’ebé tane ás prinsípiu Estadu de Direitu no Demokratíku, signifika estadu ne’e funsiona tuir lei no vontade povu nian, oinsá mak halo povu kumpri lei no ordem públiku. Maibé Estadu iha obrigasaun bo’ot hodi nia povu sai síviku liu tan ho modelu aprosimasaun ida ne’ebé olistíku liu.

Purque iha kontestu ida ne’e, povu mak sai na’in ba Estadu no Nasaun. Nuentatu, prosesu hot-hotu ne’ebé liga ho povu nia moris, hakarak ka lakoi, tenki fila fali ba povu. Halo konsultasaun ho povu, antes ejekuta lei no ordem públiku.

Nune’e la sakrifika povu ida ne’e sai vítima ba dezenvolvimentu ne’ebé orgáun estadu sira (Prezidente da Repúblika, Parlamentu Nasionál, Governu no Tribunál) hola la viola sira nia obrigasaun ne’ebé hatu’ur metin iha artigu 6 Konstituisaun da Repúblika hanesan mós ativista direitus umanus sira hakerek ona iha sira nia status Facebook. Hanesan ema, ita iha sintidu umanu no solidáriu ho ita nia maluk sira ne’ebé agora hasoru hela todan bo’ot ne’e, pesoálmente, ha’u hato’o ha’u nia solidáridade ho ita bo’ot sira. Tristi bo’ot, agora dau-dauk klima udan, la hatene oinsá ita bo’ot sira bele hamahon-an husi udan, mahoben, loro manas no anin iha tempu badak agora dau-dauk?
Termina



Hakerek na’in:
Manuel Monteiro Fernandes, L.Ed.
Nu’udar Estudante Mestradu, Dezenvolvimentu Komunitáriu iha UNTL

MANUFAHI : "REFLEKSAUN LORON IKUS TINAN 2024 HUSI FREI ARRY OFM" (Díariu ARS,31-12-2024).KETA TAUK BASÁ MAROMAK HAMUTUK ...
31/12/2024

MANUFAHI : "REFLEKSAUN LORON IKUS TINAN 2024 HUSI FREI ARRY OFM" (Díariu ARS,31-12-2024).

KETA TAUK BASÁ MAROMAK HAMUTUK HO ITA

Dia 31 de Desembro mak loron ikus husi fulan Desembro nune’e mós loron ikus husi tinan 2024. Aban hahu ho loron foun iha tinan foun. Ho nuné hatudo momoos mai ita katak buat hotu iha tempo no nia oras nuné mós ita ema, laiha buat ida mak permanente.

Iha realidade be buat ida la permanente ne’e nia leten, iha buat ida be nafatin permanente mak esperança katak Maromak nafatin hamutuk ho ita, ita la la’o mesak iha viagem moris ida ne’e basá Nia mak tempo no buat hotu nian na’in (alfa no omega). Mai ita la’o ba tinan foun 2024 ho esperança ida né.

Hafalun Moris Ho Eperança Foun
Hare fenomena sosiedade hanesan sita iha Carta Pastoral ba Advento-Natal 20224 dehan ema barak halerik tamba lakon esperança ba moris diak iha futuro tan mosu injustiça social, familia be nu’udar celula sociedade nian ladauk sai fatin dahuluk ba escola humanidade nian tan menus responsabilidade husi familia ba oan; foinsa’e sira la hatur-an nudar esperança Kreda no Nação nian; falta de controlo ba uso media social ida be responsável, halo ema lakon tiha respeito malu, hahí no tane malu, to’o harahun valor sira cultura, ética no moral iha sociedade Timor nian.

No liliu ita tenke matan moris no neon nain hodi hare no reflete liafuan be sita iha Segunda Leitura (1Jo. 2.18-21) katak sei mosu mai ita anti-Cristo, iha nebe sira la hola parte ho ita (ho Igreja) maibe hanaran-an mak Cristao loloos.

Liafuan anti-Cristo convida ita atu matan moris neon nain, maibe mós sai auto-kritiko ida mai ita ema cristao mos. Ne’e duni liafuan anti-Cristo laos refere deit ba sira be la simu Cristo, nega Cristo, maibe mós mai ita hotu be hanaran-an cristão be ita liafuan no hahalok sira la tuir Cristo nia hanorin hanesan ibun dehan hadomi Cristo maibe iha realidade moris la tau Cristo sai sentro moris nian, ba kesi-an ho buat seluk no adora hela buat balun be iha, jha nia tempo no oras de’it, nia tempo no oras to’o mai, nia lakon no laiha kbi’it hodi soi no salva ita nia klamar.

Fenomena sosial sira ne’e bele mos halo ita lakon esperansa no confiança ba Maromak, lakon epserança no confiança ba ita maluk sira no bele mós ita lakon esperança no konfiança ba an-rasik be halo ita sente moris né hanesan bero ida iha tasi leten be hasoru laloron bot husi sorin-sorin nonita lahatne atu ba los nebe.

Maromak Futar liafuan iha primeira Leitura (Beim Sira 5.1-8) convida ita atu hanoin ba katak buat sira ne hotu mosu, maibe buat hotu iha tempo no oras. Tan ne’e, matan moris no neon nain nafatin atu labele lakon esperaça no konfiança iha Maromak. Basa, sei mosu buat barak, no barak mosu tiha duni ona mai. Maibe buat hirak be mosu no iha ne’e iha nia tempo no oras. Tempo no oras sei to’ no nia mos lakon. Nudar ema fiar nain labele lakon esperança no confiança ba Maromak.

Fiar Ba: Maromak Hanutuk Ho Ita
Iha prologo Evangelista João (Jo.1.1-18) convida ita atu hare realidade be buat hotu laiha ida mak permanente, no mosu tan buat foun oioin hanesan anti-Cristo be sita iha segunda Leitura ho matan fiar be nakonu ho esperansa katak Jesus Cristo be Maromak nia Futar-Liafuan. Nia iha nanis hamutuk ho Maromak. Hamutuk ho Nia kria buat hotu be iha husi laiha, oras ne’e dadaun mai moris nu’udar Maromak loloos no ema loloos hamutuk ho ita ema.

Ho nune’e leitura sira iha tinan tinan 2024 troka malu ho tinan foun 2025 convida ita hodi prepra-an hakat ba tinan foun 2025 be besik los tiha dadaun mai nakonu ho esperansa foun.

Esperansa ne’e la’os buat mamuk ida, esperança né laos buat bosok ida (Rom. 5.5), maibe esperansa né hetan abut metin iha fiar katak Maromak la’o hamutuk ho ita iha ita nia jornada moris tomak.

Hanesan sita iha Carta Pastoral Advento-Natal 2024 katak hori wain kedas Maromak nunca husik nia povo la’o mesak: iha moris atan nian iha rai Egipto, iha dalan sira rai fuik maran nian, iha halerik sira povo nian ba hamlaha no hamrook, iha povo sira nia murmura hasoru Moisés no Maromak, iha sira nia neon nakukun no tauk nia laran, iha sira nia dúvida no sira nia fila kotuk ba Maromak. Iha situação hirak ne’e hotu, Maromak hatudu nafatin nia laran luak no nia laran sadia, Nia promessa sira la’os liafuan mamuk, maibe nakonu ho esperança.

KONKLUSAUN

Koko hahu tinan foun 2025 be bebeik mai dadaun ho fiar be nakonu ho esperança katak Maromak sempre hamutuk ho Nia emar sira to’o tempo né nia rohan, no tinan 2025 mos ita la’o hamutuk ho Maromak be laran-luak. Na'i Maromak hakbesik nafatin ba sira nebé buka Nia nafatin ho laran-di'ak. Tan né keta lakon confiança no esperança ba Maromak, ba maluk sira no ba na-rasik.

Husi : FREI ARRY OFM

MANUFAHI : "PONTE EMERJENSIA TURON NAKSOBU" (Díariu ARS,25-12-2024).Udan bo'ot ne'ebé akontese iha kuartu-feira (25/12) ...
25/12/2024

MANUFAHI : "PONTE EMERJENSIA TURON NAKSOBU" (Díariu ARS,25-12-2024).

Udan bo'ot ne'ebé akontese iha kuartu-feira (25/12) ohin, rezulta ponte emerjensia iha mota kadalak área Turon suku Babulo postu administrativu Same, hetan estragu totál husi korenti mota.

Ho situasaun ne'e defikulta movimentu transporte públiku diresaun kapital munisipiu Manufahi, ba suku Betano Postu Administrativu Same, Postu Administrativu Alas no Fatuberliu inklui Dili totalmente paradu.

MANUFAHI : "REFLEKSAUN NATAL HUSI FREI ARRY OFM" (Díariu ARS,24-12-2024)."Mai Ita Ba Belem : Cur Deus Homo"Tempo advento...
24/12/2024

MANUFAHI : "REFLEKSAUN NATAL HUSI FREI ARRY OFM" (Díariu ARS,24-12-2024).

"Mai Ita Ba Belem : Cur Deus Homo"

Tempo advento nu’u convite ida husi Na’i mai ita. Iha convite né convida ita prepara-an ho didiak hodi hakat sa’e ba Belem. Belem naran rai ida iha Judeia nian. Iha lian Ibrani, Belem katak uma pão nian. Iha rai Belem ka uma Pão né, ita haré ho matan rasik Maromak be halo-An ba ema (cur Deus homo), moris nu’u ema atu soi no salva ita ema husi salan.

Maromak mai moris nu’u ema iha mundo, Nia la mai moris iha clinika ida ou hospital ida. Nia clinika ka hospital mak balada sira nia han fatin, no laiha enfermeira no doutor ruma. Iha de’it São José no bibi-atan kbi’it la’ek. Iha situação no condição nune’e, ita Na’in Jesus Cristo Moris.

Maromak Né Domin: Domin Né Haraik-An
Iha Belem ka uma Pão né Maromak hatudo momoos ba ema Maromak nia domin be bo’ot, a’as no klean tebes ba ema. Domin né Maromak hatudo liu husi dalan haraik-an nian hanesan Nia mai moris de’it iha balada han fatin be la soi tebes ba Nia be nu’u Maromak.

Hanesan profeta Isaias haktuir iha primeiro leitura katak “Tan Sião, hau ibun sei la taka (nunka nonok). Tan Jerusalem, hau sei la hakmatek. Ida né mak expressão domin Maromak nia ba ema. Maromak hadomi ema, tan domin né Maromak nunca atu nonok de’it, tur hakmatek de’it, maibe nafatin buka ida be nia hadomi.

Domin né liafuan baibain ida maibe nia iha kbi’it (daya) be provoca atu ida be dehan hadomi né hakbesik ba se nia hadomi. No tan domin né lori ema sacrefika-an tomak, la hili sa dalan nia tenke liu, maske dalan né defisil, labuat ida. Importante nia sorumutu ho ida be nia hadomi.

Maromak hadomi duni ema ho domin bo’ot, a’as no klean tebes. Ho nune’e Maromak hili dalan haraik-an nian, dalan be la soi ba Nia iha ema nia matan. Maibe tuir Maromak so liu husi dalan né de’it, Maromak bele manan fali ema nia fuan be nakonu egoizmo sira.

Domin Mak Força Fielidade Nian
Iha segunda leitura ba missa virgila natal nian, São Paulo haktuir mai ita ho nia maneira rasik kona ba Maromak be Fiel. Maromak be fiel né laos liafuan mamuk ida, maibé hatudo duni no akonteçe duni iha istoria moris ema nian be Maromak nunca nonok, neon nunca hakmaek wainhira povu be nia hadomi lakon ona dalan salvação.

Maromak hadomi ema tan ema iha, iha tan domin no Maromak né mak domin. Ema iha husi Maromak nia hanoin be domin na’in. Tan né Maromak fiel nafatin hodi buka soi no salva ema maske ema ho hakarak rasik la’o do’ok husi Nia no lakon ona dalan salvasão ba sira nia-an rasik.

Maromak neon nunca hakmatek iha Nia-an, nia koalia no koalia nafatin ba nia povu be nia hadomi liu husi dalan oioin hanesan liu husi profeta sira. No ikus liu, Nia futar Liafuan (logos) rasik be iha nanis ona ho Nia, Liafuan né mak Maromak, Maromak cria buat hotu be iha hamutuk ho Nia hanesan haktuir iha prologo Evangelho João (Jo.1.1-3). Hafoin Nia mai moris nu’u ema, ho dalan haraik-an atu lori hikas nia povu be Nia hadomi tebes ba Nia nu’u povu de Deus.

Maromak Halo-An ba Ema (cur Deus homo)
Husi refleção né fo tada mai ita katak Maromak halo-An nu’u ema no moris hamutuk ho ema tanba Maromak hadomi nia povu. Domi né halo nia nunca nonok, neon nunca hakmatek wainhira Nia seidauk to’o ba hamutuk ho ida be Nia hadomi. Se de’it mak la haksolok, wainhira nia sorumutu ho ida be nia hadomi?

Mai ita ba Belem (uma pão), Nia be hadomi ita, Nia mai convida ita no nia rasik mak Nain. Nia convida ita nu’u oan be Nia hadomi maske ita sala nain. Nia nucna konta ita nia sala iha nia futar matan, basa Nia domin bo’ot, a’as no klean liu salan nia força. Nia mai ona, mai hamutuk ona ho ita. Ba hasoru Nia ho fuan be haraik-an, ho fuan be sente la soi, maibe hanoin ba katak nia hadomi ita.

Konklusaun

Natal momento lori ita ba Belem ka uma pão. Ba laos atu ba asiste de’it Jesus Cristo Pão Moris be tun mai husi lalehan no moris iha uma pão (Belem) né. Maibé, nu’u ema cristão ita tenke tama ba to’o uma pão né, sorumutu real ho Jesus Cristo Pão moris be tun mai husi Lalehan ne’e. Atu iha uma pão (Belem) né, sorumutu tiha ho Pão moris be tun mai husi lalehan, fila husi uma pão né, ba ita ida-idak nia fatin, ida mos sai netik pão fuan ida.

Sai Pão domin nian be bele lori ksolok ba sira be hamlaha hela ba ksolok, bele lori domin ba sira be hamlaha hela ba domin lori lialoos ba sira be hamlaha hela ba lia-loos, no lori hikas maluk sira lakon ona fiel ba Maromak, ba sacramento sira iha moris hamutuk atu fiel no hadomi Maromak, hadomi maluk sira nuné mós hadomi an rasik.

Hakerek na'in : FREI ARRY OFM.

MANUFAHI : "INFORMASAUN HUSI EDTL,EP MUNISIPIU MANUFAHI" (Díariu ARS,11-12-2024).Informa ba kliente sira iha  kapitál mu...
11/12/2024

MANUFAHI : "INFORMASAUN HUSI EDTL,EP MUNISIPIU MANUFAHI" (Díariu ARS,11-12-2024).

Informa ba kliente sira iha kapitál munisipiu Manufahi katak, Edtl sei hamate liña enerjia eletrisidade provizória, hodi hadia Jamperan Cet-out fasa R ne'ebé hetan avaria iha area turon suku Babulu postu administrativu Same, kauza husi udan bo'ot, husi oras tuku 15 :09 lorokraik to'o ohin kalan oras tuku 20:15.

Ba atensaun hato'o Obrigadu wa'in.

MANUFAHI : "KLÍNIKA TRADISIONÁL WEDAUBEREK SALVA ONA PASIENTE RIHUN 20 RESIN" (Díariu ARS,09-12-2024).Pasiente Virgina s...
09/12/2024

MANUFAHI : "KLÍNIKA TRADISIONÁL WEDAUBEREK SALVA ONA PASIENTE RIHUN 20 RESIN" (Díariu ARS,09-12-2024).

Pasiente Virgina sente urgulu, Klínika tradisional liman-Badaen kura ruin-tohar wedauberek, atende pasiente ruin-tohar sira ho fuan-domin ho pasiensia tebes.

Pasiente ruin-tohar Virgina Araújo husi munisipiu Dili, segundu-feira (09/12) ohin, dada-lia ho News Roman ba Sosiedade (ARS), hato'o nia sentimentu urgulu katak, ami nu'udar pasiente ruin-tohar sente kontenti no hakfodak ho liman badaen sr.Ancelmo da Costa ho nia oan sira, halo misaun ne'ebé nakonu ho domin iha klínika tradisional liman-Badaen kura ruin-tohar wedauberek Postu Administrativu Alas munisipiu Manufahi, halo atendementu ho duni fuan-domin no pasiensia tebes, hodi salva pasiente sira nia vida.

Virgina Araújo haktuir, durante fulan rua ona ha'u baixa iha klínika tradisional liman-Badaen wedauberek, ha'u hare ho matan, sr. Ancelmo ho nia oan sira atende ita nia maluk sira la hatene kolen, no sira nunka deskansa, dala ruma iha oras tuku 2 madrugada, sira nafatin atende pasiente ne'ebé foin mai tanba hetan asidenti.

Ha'u nia vida, ha'u foin hare klínika ida ne'e atende pasiente sira, ho domin, ho fuan, ho pasiensia tebes, dala ruma pasiente tama barak fatin la to'o, señor Ancelmo ho nia família oferese sira nia fatin ba Pasiente sira hodi toba, ida ne'e atendementu ho duni domin, "Virgina akrasenta".

Ha'u baixa iha ne'e fulan rua ona, tanba ha'u nia ain ruin maka tohar, tanba ha'u monu iha haris fatin iha Dili, no agora ha'u di'ak ona, ha'u nia ruin ne'ebé tohar kaer malu ona, ha'u hahú la'o di'ak ona, no hein de'it loron ida ka rua tan hanesan ne'e ha'u fila ona ba uma iha Dili, "esplika Virgina ho kontenti".

Liman badaen kura ruin-tohar klínika tradisional wedauberek, Postu Administrativu Alas munisipiu Manufahi, Ancelmo da Costa hateten, hahú husi tinan 2004 to'o tinan 2024 Pasiente ruin tohar tanba asidenti, ne'ebé mai halo tratamentu iha klinika ida ne'e ho totál pasiente rihun rua-nulu (20.000) resin, maioria sira di'ak hotu fila ba uma, pasiente ida-rua maka mate, tanba sira mai ne'e ho kondisaun grave liu ona entaun ita la konsege salva sira nia vída.

Liman badaen Ancelmo isplika katak, pasiente ruin-tohar sira ne'ebé mai halo tratamentu iha ne'e, maioria hetan asidenti monu ho motór no kareta baku fila, no pasiente sira ne'e mai husi munisipiu 13 inklui RAEOA.

Pasiente na'in 8 maka agora daudaun sei baixa hela iha klínika ida ne'e, barak liu ami halo atendementu iha sira nia uma, tanba ne'e ami halo orariu kurativu, kada semana atende dala 3, iha segundu-feira, kuarta-feira, no Sábadu, maibé atendementu emerjensia la hare ba oras no loron ita prontu kualker tempu, "Ancelmo isplika".

Iha klínika ne'e, ha'u nia oan ho subrinu na'in 4 maka sai liman badaen ajuda ha'u, hodi atende pasiente sira iha klínika no mós sira ne'ebé iha li'ur.

Iha kapitál Dili ha'u m***a liman-Badaen na'in 4 hodi atende maluk sira ne'ebé tohar kaman iha Dili, iha Becora, Kuluhun no Bairo pite, sira atende pasiente sira ne'ebé tohar kaman, sira ne'ebé grava tenki lori mai klínika tradisional wedauberek.

Ancelmo isplika, iha tinan hirak liu ba ha'u uza de'it ha'u nia uma hodi baixa Pasiente sira, dala ruma fatin la to'o, iha tinan 2020 ha'u halo pedidu ba administradór munisipiu Manufahi, ajuda konstroe duni uma permanente ida ho kuartu 6 inklui haris fatin ho dapur ba Pasiente sira, maibé fatin la to'o nafatin.

Agora dadaun iha nono Governu nian, Ha'u halo proposta ba Ministru obras públika, no Ministru aprova ona agora dadaun hahú ona halo konstrusaun aumenta tan fatin baixa nian, ho medida metru 10x30, ho totál kuartu 8, haris fatin rua, sala vizita inklui dapur.

Reportajem ekipa ARS.

Endereço

Rua Pousada Same
Dili

Telefone

+67077252785

Website

Notificações

Seja o primeiro a receber as novidades e deixe-nos enviar-lhe um email quando News "Roman Ba Sosiedade" ARS publica notícias e promoções. O seu endereço de email não será utilizado para qualquer outro propósito, e pode cancelar a subscrição a qualquer momento.

Entre Em Contato Com O Negócio

Envie uma mensagem para News "Roman Ba Sosiedade" ARS:

Compartilhar