14/09/2025
ÇORUM MUTFAĞI VE GASTRONOMİ KÜLTÜRÜ
Çorum, tarih boyunca pek çok medeniyetin iz bıraktığı, göç yolları üzerinde yer almasıyla önemini koruyan, coğrafyası, iklimi, tarımı ve sanayisiyle İç Anadolu’nun öne çıkan şehirlerinden biridir.
Hitit uygarlığının merkezi konumunda olan, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Hattuşa ve Alacahöyük gibi antik kentlere ev sahipliği yapan Çorum, tarihi zenginliklerinin yanı sıra, kültürü ve gastronomisiyle de dikkat çeker. Binlerce yıldır farklı toplumların yaşadığı bu topraklarda, Kızılırmak havzasının bereketiyle şekillenen tarımsal çeşitlilik, bölgenin mutfak kültürünü eşsiz kılmıştır.
Çorum mutfağı, zenginliği ve çeşitliliğiyle Türk mutfağı içinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Özellikle düğün sofralarının vazgeçilmezi olan ve “Çorum beşlisi” adıyla bilinen düğün çorbası, yahni, pilav, su böreği ve baklava şehrin gastronomik kimliğini yansıtan başlıca lezzetlerdir. İl merkezi, ilçeler ve köylerde yöreye özgü yemek çeşitleri ve pişirme teknikleri hâlen yaşatılmaktadır.
Geçmişte mutfak kavramı yerine daha çok “aşevi” veya “aşocağı” ifadeleri kullanılmaktaydı. İki katlı evlerin alt katında ya da tek katlı evlerin yan kısımlarında konumlanan bu aşevleri, özellikle “ocak” etrafında şekillenir. Ocak başı, ocak eşiği gibi bölümler mutfağın kalbini oluştururken, yan duvarlara gömülü “medine” veya “terece” denilen küçük raf gözleri, bakır kapların dizildiği “kapaklıklar” ve büyük bakır tepsilerin (masaf) bulunduğu bölümler mutfak kültürünün ayrılmaz parçalarıdır.
Ayrıca, hemen her evde “haymalık” adı verilen üstü tuğla örtülü büyük depolar bulunurdu. Burada üzüm şırası yapılır, pekmez kaynatılır, yufka pişirilir, çamaşır yıkanır ve odunlar istiflenirdi. Geleneksel yaşam tarzı, şehirleşmenin etkisiyle apartman mutfaklarına dönüşse de, köylerde hâlâ eski usul aşocakları kullanılmaktadır.
Yaklaşık yüz farklı yemek çeşidine sahip Çorum mutfağında, hamur işlerinden et yemeklerine, çorbalardan tatlılara kadar geniş bir yelpaze vardır. Yörede öne çıkan lezzetler arasında saç mayalısı, yanıç, göğ domates, söbelek dolması, oğmaç, hingal, helise, çullama, madımak, tirit, İskilip dolması, kuru mantı, keşkek, kara çuval helvası, teltel, malak ve hasıda gibi tatlar bulunur.
Çorum’un Meşhur Leblebisi
Şehrin simgesi hâline gelmiş sarı leblebi, nohutun aylar süren özenli bir yolculuktan geçmesiyle ortaya çıkar. Odun ateşinde kavrulan ve birkaç kez dinlendirilip işlenen nohut, altın sarısı rengi ve kendine özgü aromasıyla ün kazanmıştır. Geleneksel yöntemlerin yanı sıra modern tekniklerle de üretilen Çorum leblebisi, acılı, tuzlu, karanfilli gibi birçok çeşidiyle her köşe başındaki dükkânlarda bulunur.
Çorum Mutfağında Öne Çıkan Yemekler
Aş Yemekleri: Helle aşı, bulgur aşı, düğül aşı, toyğa aşı, yoğurtlu aş, tutmaç, tatar aşı, cilbir, borhani, helise, çullama, madımak…
Hamur İşleri: Cızlak, sac ve tava mayalısı, katmer, kömbe, yanıç, oğmaç, pezi, kızartma börek…
Tatlılar: Unutma beni (züğürt baklavası), karaçuval helvası, teltel, hasıda, hedik…
Mutfak Araç Gereçleri
Çorum mutfağında kullanılan eşyalar da yöresel kültürün önemli bir parçasıdır. Çay kazanı, kuzu kazanı, helva kazanı gibi farklı boyutlardaki tencerelerden, “masaf” adı verilen bakır tepsilere kadar pek çok araç hâlen bilinmektedir. Masaflar, baklava masafı, börek masafı, mantı masafı ve divan sinisi gibi çeşitlere ayrılır.
