18/05/2025
AKSALUR MAHALLESİ
Aksalur mahallesi, Nevşehir-Kayseri yolu üzerinde Ürgüp ilçemizin 8 km doğusunda bulunan bir mahalledir.
Aksalur'un tarihçesi tam olarak bilinmemekle birlikte 1701 senesinde Topuz Dağı'nın güneydoğu yamacında kayaların oyulması ile ilk etapta Ağcaşar Köyü daha sonrada Salur Köyü’nün kurulmuş olduğu tahmin edilmektedir. 1958 yılında bu iki köyün birleşmesi neticesinde 11 Nisan 1958 günü Resmî Gazetede yayınlanarak Aksalur Kasabası kurulmuştur.
1960 yılında oluşturulan imar planının ihtiyaçlara cevap veremez hale gelmesi ile birlikte, 1991 yılında bu plan yenilenmiştir.
2014 yılında Belediye merkeze uzaklığı ve kendi kendine yetememesi nedeniyle kapatılarak Ürgüp ilçesine bağlı bir mahalle statüsüne dönüştürülmüştür.
Aksalur isminin, Oğuz boylarından geldiği düşünülmektedir.
Salur kelimesi Araştırmacı Mireli Seyidov'a göre "Salyr" şeklindedir ve birleşik bir kelimedir 'Sal ve Or' kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.
Sal;Ocak, ateş yakılan yer, Çılgın, Kızgın adam, savaşçı, bütün, iri, muhkem anlamlarına gelmektedir. Or ise; İstihkam, muhkem yer demektir. Salor;Yücede muhkemleşmiş yer yücede olan ocak, ateş yakılan yer, yüksekte çılgın-kızgın savaçı adam anlamındadır. Salur; Saldıran, Saldırgan, asker salan anlamlarına gelmekle birlikle silahşör, iyi silah kullanan anlamlarına da gelmektedir.
Salur boyu - İrana 1147 tarihinde yerleşmiş bir Türk topluluğudur. Merkezi Şiraz olan bu beylik Salur Han'ın soyundan olan Sungur Atabek tarafından kurulmuştur. 1284 yılında da yıkılmıştır.
Salur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden beşincisi; " صاَلغُر Salgur"lardır. Belgeleri şudur : [1] diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyların Üçoklar kolundan (sol kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Dağ Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.
14. yüzyılda Sivas, Erzincan, Kayseri ve Tokat civarında hüküm sürmüş Kadı Burhaneddin Devleti Salur boyuna mensuptur.
Anadolu'da Salur boyuna mensup halkın yaşadığı bölgelerde Salur ismini taşıyan çok sayıda köye rastlanmaktadır. Bu soydan gelenlerden bir grup, İskilip'te Salur köyünü kuranlar. Günümüzde Salur Soyadı olarak da taşınmaktadır. Bugün Çağdaş Türkmenlerin kökeni Salır[2] boyu Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Irak ve İran'da, ve aynı kökden olan Çin'deki Salar uyruğu Salur boyundan gelmekte olduğu tahmin edilsede Salurlar asıl Hazar etraflarda yaşamış ve oradan İran Horasan ve orta Asya ve Anadolu bölgelerine kadar dağılmıştır. Anadoluda birçok Bölgede ve Anadolu Selçuklu ve beraberinde Anadoluda oluşan Beylikler ağırlıklı Salur Boylarından etkilenmiştir. Bunlar başta Karaman Teke ve Candaroğulları ağırlıklı Salur kökenli Taifeler Kabileler Oymaklar tarafından Meydana gelmişlerdir. Salurlar içerisindeki Taife ve Oymaklar adında bugün Salur Ata yurdu olan Hazar Bölgesinde Yer, Mezra, Köy ve Yerleşim yerleri isimleri hâlen yaşamakta. Salurlar içinde ciddi ölçüde Kıpçaklık da bulunmaktadır. Hazar Bölgesi her zaman Oğuz ve Kıpçak Boy ve Taifelerin kaynaşıp bir arada yaşadığı Bölge olmuştur. Aynı şekilde Anadoluda Salurlar içinde Oğuz ve Kıpçak Taifeler beraber Hazar ve İran Bölgesinden göç ederek, kaynaşarak bir arada yaşamayı sürdürdürmüşlerdir.
Aksalur halkından olan Van Üniversitesi öğretim üyesi Doç.Dr. Mustafa OFLAZ tarafından yapılan bir araştırmada Salur Köyü ile ilgili şu bilgilere yer verilmiştir.
1584 yılında Salur Köyünde Vergi mükellefi 66 erkek nüfusun olduğu, bunlardan 2600 akçe toplam vergi alındığı, vergi kayıtlarından çıkarılmıştır.
Daha sonra 1958 yılında Ağcaşar ve Salur köylerinin birleşmesi neticesinde, 11 Nisan 1958 gün ve 9799 sayılı resmi gazetede yayınlanarak Aksalur Kasabası kurulmuştur.
Kasabanın ilk imar planı 1960 yılında onanmış ihtiyaca cevap vermeyen bu imar planı 1991 yılında yenilenmiştir. Kasabada 1989 yılında Kadastro çalışmaları başlatılmış olup, 1995 yılında tamamlanmıştır.
Ömer Kıvanç
